SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI - Deneme Sınavı - 16

Tipik bir bilgi sistemi aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
• Donanım kaynakları: Sunucu, bilgisayar, monitör, klavye, yazıcı vb. sayısal ürünler.
• Yazılım kaynakları: Verileri düzenleyen, işleyen ve analiz eden programlar. Verilerin nasıl işleneceği ve analiz edileceğini belirten süreçler ve yordamlar.
• İnsan kaynakları: Bilgi sistemi sahibi, bilgi sistemini tasarlayan, kuran uzmanlar ve bilgi sistemini kullanan çalışanlar.

• Veri kaynakları: Bilgi sistemlerinin kullandığı ve ürettiği verilerin tutulduğu veritabanı (database) ve bilgi tabanı (knowledge base).
• Ağ kaynakları: İşletme içinde ve işletme dışındaki farklı birimlerin aynı bilgi sistemini kullanması durumunda birbiriyle bağlanmasını sağlayan yapılar.

Kayıt İşleme Sistemleri
Günümüzde Kayıt İşleme Sistemleri (KİS), işletmenin muhasebe ve envanter gibi operasyonel düzeydeki işlemlerini kaydeden bilgisayar tabanlı sistemlerdir. Bu sistemler işletmenin dış dünya ile etkileşimde olduğu bir arayüzdür. Bilgisayar tabanlı KİS, eskiden elle yapılan sipariş, ödeme ve rezervasyon kayıtları gibi işlemler için gereken süreyi kısaltır. Yöneticiler işletmenin güncel durumunu bu sistemin ürettiği verileri kullanarak belirlediği için sistemin düzgün ve kesintisiz çalışması önemlidir.

Sistem analisti bir işletmenin problemlerini ve ihtiyaçlarını belirler. Bu konularda iyileştirmeler yapmak için çalışır. Veri, süreçler ve bilgi teknolojisinde yapılacak değişiklikleri planlar ve gerçekleştirilmesini sağlar.

BİLGİ SİSTEMİNİN PAYDAŞLARI
Bilgi sisteminin kurulması konusunda çalışacak sistem analisti kuracağı sistemin paydaşlarını bilmek zorundadır. Bilgi sistem paydaşları beş grupta sınıflandırılabilir. Bunlar; Sistem Sahipleri, Sistem Kullanıcıları, Sistem Tasarımcıları, Sistem Kurucuları ve Sistem Analistleridir. Sistem paydaşlarının görevlerini anlatmadan önce bir kişinin birden fazla paydaş kimliğine sahip olabileceğini belirtmeliyiz.

Sistem Tasarımcıları
Sistem tasarımcıları, bilgi sistemlerine teknolojik katkı sağlayan kişilerdir. Sistemin farklı işlevlerini tasarlayan bu uzman kişiler ve görevleri aşağıda sıralanmıştır.
Veritabanı yöneticileri: İşletmenin veritabanını tasarlayan ve değişikliklerini düzenleyen veri tabanı uzmanlarıdır.
Ağ mimarları: Yerel ağ, İnternet ve diğer ağlara bağlantıyı tasarlayan, kuran, yapılandıran ve destekleyen ağ ve haberleşme uzmanlarıdır.
Web mimarları: İşletmeler için web sayfalarını düzenleyen uzmanlardır.
Grafik sanatçıları: Grafik teknolojileri ve metotlarında uzmanlaşmış kişilerdir. Bilgisayarlar, WEB ve akıllı telefonlar için kolay kullanılabilen arayüzleri tasarlarlar.
Güvenlik uzmanları: Veri ve ağ güvenliğini sağlamakta kullanılan teknoloji ve metotlarda uzmanlaşmış kişilerdir. Bilgi sisteminin güvenliği üzerine çalışmalar yaparlar.
Teknolojik uzmanlar: Bilgi sisteminde yer alacak özel teknolojiler konusunda uzmanlıklara sahip kişilerdir (örneğin veritabanı yazılımında Oracle uzmanı veya ağ donanımında Cisco ağ uzmanı gibi). Bilgi sisteminde kullanılacak teknoloji konusunda bu kişilerden danışmanlık veya kurulum hizmeti alınır.

Sistem Analistinin Rolü
Sistem analisti, işletmenin örgütsel süreçlerinin iyileştirilmesi amacıyla girilen verileri inceler.
İncelediği verilerden kullanıcıların teknolojiyle nasıl etkileştiğini ve işletmenin nasıl çalıştığını, problemlerini ve fırsatlarını belirler. İşletme ve bilgi gereksinimlerini, farklı teknik uzmanlar tarafından gerçekleştirilecek bilgi sistemleri özelliklerine dönüştürür.

Toplam kalite yönetimi; Kalite, rekabette önemli bir başarı faktörüdür ve kalite yönetimi işletmenin sattığı ürünlerle başlayıp bitmez. Kalite yönetimi, işletmedeki herkesin sorumlu olduğunu kabul eden bir kültürle başlar. Toplam kalite yönetimi, bilgi servisleri de dâhil olmak üzere tüm işletme fonksiyonlarının kalite göstergelerinin tanımlamasını, kalitenin ölçülmesi ve iyileştirilmesi için uygun değişiklikler yapılmasını gerektirir.

Ağlar ve İnternet
Günümüz bilgi teknolojileri yerel ve geniş alan ağlarından oluşan bir ağ mimarisi üzerine kurulmaktadır. Bu ağlar ana bilgisayar, ağ sunucuları ve çeşitli masaüstü, dizüstü, tablet bilgisayarlar tarafından kullanılmaktadır. Günümüzdeki en yaygın ağ teknolojileri İnternet tabanlıdır. Aşağıda bazı önemli İnternet teknolojileri anlatılmaktadır.
• HTML 5, xHTML ve XML, Web sayfası hazırlama ve İnternet uygulaması geliştirmekte kullanılan temel dillerdir. HTML 5, HTML işaretleme standardının beşinci sürümüdür. xHTML Web sayfası oluşturmakta kullanılan HTML dilinin ikinci neslidir. XML ise İnternet’i kullanarak veri alışverişi yapan sistemler ve platformlar arasındaki veri iletişimini standart hâle getirmek için tasarlanan bir işaretleme dilidir. Giriş düzeyi HTML 5 ve XML dersleri birçok üniversitede bilgi sistemleri programlarının temel dersi olarak sunulmaktadır.
• Script dilleri, özellikle İnternet uygulamaları için geliştirilmiş programlama dilleridir. Örnek olarak Perl, VBScript ve JavaScript verilebilir. Bu diller Web geliştirme ve programlama derslerinde öğretilmektedir.
• Java ve Cold Fusion gibi programlama dilleri, birçok sunucu ve web tarayıcı içeren web tabanlı karmaşık uygulamalarda kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu dersler de üniversitelerde öğretilmektedir.
• Intranet, bir işletmedeki çalışanların kullanması için tasarlanan özel ağ mimarisidir İnternet altyapı cihazlarını kullanır ancak güvenlik ve güvenlik duvarları, kullanıcıların sadece işletme çalışanları olması şeklinde düzenlenir.
• Extranet, işletmeler arası kullanım için geliştirilen özel ağ mimarisidir. İnternet altyapısı kullanılmakla beraber, güvenlik ve erişim tanımlamaları ile sadece belirtilen işletmelerin çalışanları extranet’e erişim sağlayabilir. Örneğin bir otomobil üreticisi sadece bayilerinin kullanacağı bir extranet kurabilir. Bu extranet aracılığıyla üretici parçalar, problemler, satış teşvikleri vb. bilgiyi bayileri ile paylaşabilir.
• Portal, farklı kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda yapılandırılmış ana sayfadır.
Örneğin portal teknolojisi kullanılarak aynı şirkette farklı rolleri olan çalışanlara
uygun bilgiler sağlayan web sayfaları tasarlanabilir. Her kişinin rolü web sayfasında hangi bilgiyi ve uygulamayı kullanabileceğini belirler. Rollere örnek olarak “müşteri”, “tedarikçi” ve farklı tipte “çalışan” verilebilir. Portal aynı zamanda kullanıcıların kişisel web sayfalarını İnternet, intranet ve extranet içeriklerine entegre edebilir.
• Web servisleri, yeniden kullanılabilen ve web tabanlı programlar veya başka İnternet programları tarafından çağrılabilen program parçalarıdır. Örneğin kredi kartı ödemelerini İnternet üzerinden kabul eden bir programa ihtiyaç duyalım. Çözüm olarak kredi kartı onaylamasını yapacak programı kendimiz geliştirebiliriz. Buna alternatif bir diğer yaklaşım ise web üzerinden kredi kartı onayı yapabilen bir web servis programının kullanım hakkının satın alınması olabilir. Bu durumda kredi kartı onaylama kodunun kontrol sorumluluğu alınmamış olur.

Proje yöneticisi; yönetim, liderlik, teknik ve müşteri ilişkilerini iyi yönetme vasıflarına sahip tecrübeli sistem analistidir.

Proje yöneticisi projenin tüm yönlerinden sorumludur. Proje yöneticinin projede yerine getireceği başlıca görevler şunlardır:
• Proje yönetim planını ve tüm ilgili bileşenlerin planlarını hazırlanmak,
• Projenin oluşturulan zaman çizelgesi ve bütçeye göre ilerlemesini sağlamak,
• Riskleri tanımlamak, izlemek ve oluşması hâlinde müdahale etmek,
• Proje ölçümlerini doğru ve zamanlı olarak oluşturmaktır.

PERT Şeması
PERT şemaları ilk olarak 1950’lerin son dönemlerinde Amerikan Deniz Kuvvetlerinin Polaris nükleer denizaltı projesinde, planlama ve kontrol amacıyla geliştirilmiştir. Bu projede PERT şeması kullanımının proje geliştirme süresinden iki yıl tasarruf ettirdiği raporlanmıştır. PERT, özellikle faaliyetlerin ardışık yerine paralel yapılması durumunda kullanışlıdır. PERT şeması bir projenin görevlerini ve bu görevler arasındaki ilişkileri gösteren grafik ağ modelidir.

Gantt şeması: Proje görevlerini grafik çubukları ile bir takvim üzerinde göstermek için kullanılır.

Kapsam Tanımlama
Kapsam, projeden beklentileri tanımlar. Proje kapatıldığında ya da sonlandırıldığında bu
beklentilerin karşılanma oranı projenin başarı derecesini belirler. Kapsam; üzerinde çalışılan,
analiz edilen, tasarlanan, inşa edilen ve uygulanılan iş parçalarının ve projenin sınırlarını
tanımlar. Kapsam aynı zamanda sistemin proje dışında kalan yönlerini de tanımlar.
Aşağıda verilmiş olan beş temel faktör hakkındaki soruların cevapları, proje kapsamının
belirlenmesine büyük ölçüde yardımcı olur.
• Ürün: Ne isteniyor?
• Kalite: Ne kadar iyi olmalı?
• Zaman: Ne zaman isteniyor?
• Maliyet: Proje bütçesi ne kadar?
• Kaynaklar: Hangi kaynaklar kullanılacaktır?

Ekonomik Fizibilite
Ekonomik fizibilite ile analiz edilecek temel kaynakların maliyetleri; sistemin çalışması için müşterilerin ve sistem analiz ekibinin maliyeti, işletmedeki çalışanların zaman maliyeti, öngörülen donanımın ve geliştirilecek yazılımın maliyetidir. Eğer sistem ekonomik olarak yapılabilir değilse sistem geliştirme projesi sonlandırılmalıdır.

Teknik Fizibilite
Analist, yeni sistemi mevcut teknik kaynaklar ile geliştirmenin mümkün olup olmadığını araştırmalıdır.

Ekonomik Fizibilite
Ekonomik fizibilite ile analiz edilecek temel kaynakların maliyetleri; sistemin çalışması için müşterilerin ve sistem analiz ekibinin maliyeti, işletmedeki çalışanların zaman maliyeti, öngörülen donanımın ve geliştirilecek yazılımın maliyetidir.

Operasyonel Fizibilite
Sistemin teknik ve ekonomik fizibilitesinin yeterli olduğu varsayılsa bile sistem analisti operasyonel fizibilitenin de uygunluğunu kontrol etmelidir.

Kilometre taşı: Projenin bazı faz, faaliyet ya da görevleri tamamlandığında varılan önemli teslim zamanlarını, çıktıları gösteren olaydır.

Organize etme faaliyetinde ise projede kullanılacak gerçek kaynakların ataması
açıklanacaktır. Kaynaklar aşağıdaki biçimde sınıflandırılır:
İnsan: Sistem sahiplerini, kullanıcıları, analistleri, tasarımcıları, geliştiricileri ve projede yardımı olacak tüm kişileri kapsar.
Hizmetler: Dışarıdan alınan kalite kontrol hizmetleri buna örnek olarak verilebilir.
Tesisler ve cihazlar: Projeyi tamamlamak için gerekli tüm mekân, teknoloji ve donanımı içerir.
Malzemeler ve araç gereçler: Kalem, kâğıt vb. kırtasiye ve sarf ürünlerinin tamamını kapsar.
Para: Yukarıda verilmiş olan kaynakların tümünün proje bütçesindeki karşılığıdır.
Kaynakların uygunluğu projenin zaman çizelgesini önemli ölçüde değiştirebilecektir.

İş kırılım yapısı (İKY) bir projeyi fazlara, çalışma paketlerine ve görevlere hiyerarşik olarak ayrıştırmayı tanımlar. Aşağıdaki örnekte de görüldüğü gibi bir projede fazlar, çalışma paketleri ve görevler içe kaydırma ve numaralandırma ile ayrıştırılmaktadır. Bu örnekte Faz 1 iki çalışma paketinden oluşurken Faz 2 bir çalışma paketinden oluşmaktadır. Faz 1 altındaki çalışma paketi 1 ise iki alt görevden oluşmaktadır.

Hastane bilgi sistemi hafta içi tüm kliniklerde 8:00-17:00 arası çalışıyor olmalıdır seçeneği hastane bilgi sistemi gereksiniminin işlevsel olmayan özellikleri arasındadır.

Kavram gereksinimler; gereksinim çeşidine göre yapılan sınıflandırmalar arasında değildir.