SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

Her iki kılıç da biri kral tarafından kullanılıyor olsa da Kilise’ye aittir ve Kilise’ye tabi olmalıdır. Bu sebeple iki iktidar birbirinden bağımsız hareket edemez çünkü ikisi de Kilise'nin dolayısıyla Tanrı'nın himayesindedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Cumhuriyet rejiminin en büyük yeniliği, krallığın tasfiyesiyle birlikte, yürütme erkini kullanmak üzere konsüllüğü getirmiş olmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Pavlus, Hristiyanlığı ona uygun bir şeriatla donatan, dinin gerçek kurucusudur. Pavlus hristiyanlığı evrensel bir din olarak görür ve Yahudilerin üstünlük savlarını reddeder. Yeni dini inşa edip yaygınlaştırırken mevcut eşitsizlikleri onaylayarak ilerler, kadın ve köleleri de cemaatin bir parçası sayar.

Kriz döneminde büyük bir ideolojik çöküş geçekleşmiş, siyasal sistemin askerileşmesiyle Roma temelli değerler bozulmaya başlamıştır. Siyasal faaliyetin içine şiddetin sızması ve rejimin askerileşmesiyle de siyasetin şiddet ve güçle tezahür eden biçimleri kurumsal siyaset anlayışını ortadan kaldırmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Toplumsal düzeyde kentlerin ve yeni kentli sınıfların belirmeye başlamasıyla birlikte feodal toplumsal tabakaların ve bunlara dayalı siyasal anlayışların meşruluğunun yeniden sorgulanması gündeme gelmiştir. Toplumsal ve siyasal rolleri ikincil düzeyde kalan tüccar ve zanaatkarların, kentlerin önem kazanmasıyla birlikte öne çıkması en azından Kilise bakımından başlı başına bir problemdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Feodaliteyi niteleyen en önemli şeylerin başında gerek soya gerek tabakalara dayalı yükümlülükler sisteminin katı bir biçimde uygulanması gelirken, bir diğer unsur küçük iktidarlar topluluğunun varlığıdır; özellikle devletin güvenlik ihtiyacını karşılayamaması küçük iktidarları “büyütmüştür,” yani yaygınlaştırmıştır. Bu bakımdan feodalite, iktidarın yokluğu değil, “çokluğudur”. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ebedi yasa ya da Tanrı iradesi doğal düzenin korunmasını buyurur, dünyevi pozitif yasa ise devlet içinde geçerlidir. Bu yasa sınıflandırmasına göre iki devlet karşımıza çıkar, yeryüzü devleti ve Tanrı devleti. Doğru cevap E seçeneğidir.

Pleb’ler iki yüz yıla yayılan bir mücadele süreci içinde büyük haklar elde etmeyi başardılar; borç köleliğine son verilmesi, kendilerine özgü bir meclis ile yöneticiler (tribunus) kurulunun oluşturulması, patrici’lerle evlenme yasağının kaldırılması ve yüksek devlet görevlerinin pleb’lere açIlması bunlardan bazılarıdır. Özellikle evlenme yasağının ortadan kalkması ve zenginleşmiş pleb’ler ile patrici mensuplarının birleşmesiyle, yepyeni bir sınıf ortaya çıktı. Bu sınıfa optimates denilmektedir.

Crassus’un savaşta ölmesinin ardından, Pompeius ve Sezar kozlarını paylaştı ve Sezar gülen taraf olarak Roma’nın tek hakimi hâlin geldi. Yaşam boyu imperator (başkomutan) olarak atandı. Diktatörlüğü sürekli hâle geldiği gibi, ayrıca senato tarafında yarı tanrı ilan edilmişti. Bu artık cumhuriyetin sonuydu. Ama soylular durumu yeterince kavrayamadılar. Sezar’ın ortadan kalkmasıyla monarşiyi tasfiye edebileceklerini sandılar ve senatoda öldürdüler. Ama Sezar’ın yeğeni Octavianus, Aemilius Lepidus ve Marcus Antonius ile İkinci Triumvirlik’i kurdu ve sonunda da iktidara tek başına sahip oldu. Octavianus’un Augustus adını almasıyla artık Roma siyasal düzeni kesin olarak bir imparatorluğa dönüşmüştü.

Doğu Roma İmparatoru’nun hem kutsal otoriteyi, hem dünyevi iktidarı kendi kişiliğinde, imparatorluk makamında temsil etme savından kaynaklanmaktadır. Doğu’daki imparator, her ikisinin de kendi bedeninde birleştiğini öne sürerek Kilise’nin de kendisine tabi olduğunu ileri sürüyordu. Gelasius ise tam da buna karşı çıkıyor ve iki ayrı iktidarın varlığını işaret ediyor; auctoritas ve potestas ayrımı üzerinden Kilise’nin devlet karşısında özerkliğini savunuyordu.

Hristiyanlığın evrensel bir din hâline gelmesi ve yayılmasında kuşkusuz en önemli etken Roma İmparatorluğu’nun varlığıdır. Bu din başlangıçta yeni bir Yahudilik biçimi olarak sahneye çıkmıştır; bu nedenle de kavimsel özellikler göstermektedir. Ama Yahudilerin bu dinsel anlayışa şiddetle karşı çıkmaları üzerine, yeni inanç Yahudiler dışındaki topluluklara açılmak zorunda kalmış ve bu nedenle kendisini Yahudilikten ayırarak farklı kaynaklardan beslenmiştir. Her yeni din gibi Hristiyanlık ta başlangıçta çeşitli baskılarla, aşağılamalarla karşılaşır. Bu zor dönem Roma tahtına kendisi Hristiyan olan Constantinus’un geçmesiyle tamamlanır. Milano Fermanı’nı yayınlayan Constantinus Hristiyanlığı özgürleştirir. Roma Kilisesi’nin açık üstünlüğüne dayalı hiyerarşik örgütlenme gerçekleştirilir ve Papalık kurumsal olarak belirir. Hristiyanlığı evrensel yeni bir din hâline getirerek diğer kavimlere açan Pavlus’un mektuplarının yazılı hâle getirilip derlenmesi ve nihayet İncil’in derlenme ve kabul sürecinin tamamlanmasıyla Hristiyan teolojisinin felsefi olarak temellendirilmesi girişimleri oluşturur.

Roma dünyasında, Yunan dünyasına göre zaten zayıf olan siyasal düşünce, imparatorluk döneminde, iyice zayıfladı. Çünkü bu dönemde siyaset, imparatorların gücü altında ezildi. Bir yandan tek kişilik yönetimlerin sağladığı istikrardan vazgeçilememesi, öte yandan istikrar uğruna hemen herkesin siyasal süreçten dışlanması, siyasal düşüncenin önüne tek bir problem koyuyordu: Tek kişinin yönetiminin özgürlükle uzlaştırılması. İmparatorluk, geleneksel olarak Roma anayasasının temel güçlerinden biri olan halkı tümüyle devre dışı bıraktığı hâlde, bunu meşrulaştırabilmek için, halkı devre dışı bırakmadığını, halkın kendi iktidarını princeps’e devrettiğini ileri sürmüştü. İmparatorluk bir anlamda halkın saygınlığını üstlenmişti. Yüceltilen imparatorun kişisel iktidarı olduğu hâlde, sanki onun kişisel iktidarından bağımsız bir yüce güç kutsanıyormuş duygusu özellikle yayılmaya çalışılıyordu. Bu ideolojiyi destekleyen bir başka unsur halkın dikkatinin siyasetten uzaklaştırılmasıdır. Bu nedenle de bu dönemin düşünsel temalarında siyasetten çok, aşk, bireysel derin düşünce, kırsal yaşamın güzellikleri, iç huzuru, sevgi gibi unsurlar ağırlıkla yer alır. Ancak bu ideolojiyi asıl besleyen şeyin kuşkusuz din olduğu belirtilmelidir.

Thomas’a göre yasa, insana bir şeyi yapmasını ya da yapmamasını buyurur. Bunu buyuran yasa ise öncelikle aklidir. Thomas yasanın akli niteliğinde söz ederken ölçü olarak ortak iyi ya da toplumsal yararı gözetmektedir. Thomas için insan eyleminin nihai amacı mutluluktur. O hâlde yasa temelde kişisel varlığı ve onun çıkarlarını aşan, toplumsal varlığın mutluluğunu gözeten bir özelliğe sahiptir ya da bununla yükümlüdür. Eğer yasa, ortak iyiye, ortak çıkara yönelmiyor, bu zorunluluğu yerine getirmiyorsa akıl dışıdır, yani yasa değildir; keyfi bir iradenin buyruğu olmaktan öteye gitmez.

Cicero’ya göre, toplum insanın içgüdüsünden kaynaklanmaktadır. Örneğin Platon’un iddia ettiği gibi, kendi kendine yeteli olmayışından değil. Bu bakımdan da toplum doğaldır. Ancak içgüdüsel olarak bir varlık olan insanlar, bir sonraki aşamada halk hâline gelirler, yani siyasal topluma dönüşürler. Halkın ya da kamunun, bir araya gelmiş yığınlardan temel farkı vardır. Cicero’ya göre halk, ortak bir yarar ile uyum hâlinde olan hukuksal bağlarla birbirine bağlanmış büyük sayıdaki insan topluluğudur. Halkı halk kılan şey kurumsallaşmış siyasal iktidardır.

Salisburyli John’a göre üç tür tiran olabilir. Ailede ve iş yerinde tiranlaşanlar. Kilise mensuplarının tiranlaşması. Prensler ya da kralların tiranlaşması.

Papalık ile dünyevi yönetimlerin çatışması, XII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren imparatorlar üzerinden başladı. Üç güçlü Roma-Germen imparatoru, I. Fried- rich Barbarossa (imparatorluk dönemi 1155-1190), VI. Heinrich (i. d. 1190-1211) ve II. Friedrich (i. d. 1211-1250), Papalık ile sürekli bir çatışma içine girdiler.

VIII. Bonifacius’un en önemli savunucusu, 1295’te Bourges piskoposluğuna atanan Aegidius Colonna Romanus’tur. 1301’de kaleme aldığı De potestate ecclesastica (Kilise İktidarı Üzerine) adlı yapıtına göre bu yeryüzündeki her şey Tanrı’dan gelmektedir.

Bu çatışma sürecinde, imparatorların safında yer alıp Roma Kilisesi’nin savlarına karşı yapıtlar yayımlamış çeşitli düşünürlerle karşılaşılır. Bu düşünürler arasında öne çıkan üç isim vardır: Dante, Ockhamlı William ve Padovalı Marsilius.

İngiltere’de John Wycliffe (1320-1384) ile Bohemya’da Jan Hus (1373-1415), ortaya attıkları düşüncelerle Avrupa’yı geri dönülemez bir süreç içine sokmuşlardı. Her iki düşünürün reform tasarılarında kendi ülkelerine özgü “ulusal” çıkarların gözetilmesi önemli bir yer tutuyordu fakat aynı zamanda birçok konuda tam bir görüş birliği içindeydiler. Wycliffe ile Hus, bir yanda papanın Kilise içindeki mutlak egemenliğine karşı çıkıyorlar, öte yanda Kilise’nin servet edinmesini eleştirip Kilise mallarından vergi alınmasını, Kilise’ye ödenen vergilerin kısıtlanmasını ya da kaldırılmasını ve endüljans satışlarının yasaklanmasını savunuyorlardı.

Rönesans ve Reform Orta Çağ dünyasının temsil ettiği dinsel evrenselliğin, dinsel insanın kesin bir biçimde çözülüşüyse de evrensellik arayışından ve dindarlıktan tümüyle kopuş anlamına gelmemektedir.