SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Polis, yani kent devleti terimi, söz konusu yapıların tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemlerden itibaren "yüksek kent" ya da "tepedeki kent" anlamında da kullanılmıştır. Kentin tapınma merkezlerinin de bulunduğu yüksek kente aynı zamanda akropolis denmektedir.

İÖ. 850'lerde bugünkü İzmir'de doğan ve yaşamını Khios (Sakız) Adasında sürdürdüğü düşünülen sözlü destan geleneğini yazıya geçiren ünlü ozan Homeros'tur.

Ticaret sayesinden zenginleşmiş bir kent olan Atina, eskiçağda demokrasi mücadeleleri içinde önemli bir rol oynamıştır.

İÖ. 630 yılında Atinalı Kylon'un tiranlık girişimi başarısızlıkla sonuçlansa da, yeni bir siyasal düzenlemenin gerekliliği açıkça kendini göstermiş, nitekim, İÖ. 631'de Drakon yasaları hazırlanmıştır. Her ne kadar söz konusu yasalar eski kabile hukukunun soyluların lehinde yeniden ele alınması olarak değerlendirilip aslında sistemde bir iyileştirme olmadığı belirtilse de, bu yasaların demokrasinin ilerlemesi açısından önemi yasaların ilk kez yazıya geçirilmiş olmasıdır.

Ekonomi terimi, Yunanca "hane" ve "yasalar" sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş; hanenin yasaları, ev yönetimi, zorunluluklar alanının, malların ve servetin yönetimi gibi anlamlara gelen ve günümüzde de bir çok dilde yaygın bir şekilde kullanılan sözcüğü göstermektedir.

İÖ. VI. yüzyıl sonu ile V. yüzyıl başlarında Ephesos'ta yaşayan, halkın çoğunluğunun kötü, azınlığın ise iyi olduğunu belirtip tam bir demokrasi düşmanlığı yapan, herkesin bilge bir kişinin iradesine itaat etmesini savunan düşünür Herakleitos'tur.

Kendilerini öğretmen olarak nitelendiren Sofistler, temel işlevlerini yurttaşlara siyaset sanatı öğretmek olarak belirtmektedirler. Genel anlamda Yunan kent devletlerindeki politik yapı düşünüldüğünde bu süreçte eylemlerini gerçekleştirmeleri sırasında Sofistlerin başvurdukları temel eğitim yöntemi güzel söz söyleme eğitimi olmuştur.

Polis - yurttaş ilişkisini anlamak bakımından önemli bir örnek olan Sokrates, Sofistler gibi düşüncesinin merkezine insanı ve toplumu koysa da, bu gruptan temelde ayrılan bir düşünce ile kendisinden sonra gelen öğrencisi Platon'a da öncülük etmiştir. Buna göre Sokrates'in Sofistlerden ayrıldığı temel düşünce, bilgiye sahip olduğumuz için bilginin öğretilemeyeceğidir.

Siyaset felsefesinin kurucusu ve en büyük isimlerinden biri sayılan Platon, devlet ile yönetim biçimleri arasında bir fark görmez ve bu farkı gözetmeksizin devletin gelişimini incelemeye ve devleti tasnif etmeye girişir. Bu tasnifleme sırasında Platon, insanlık tarihinin ilk yönetim biçimi olarak patriarşi'yi belirtir.

Akademia'nın kurucusu Platon'dur. Dolayısıyla E şıkkındaki yanıt, İÖ. IV. yüzyılda yaşamış ünlü düşünür Aristoteles'in siyasi düşünce tarihi açısından felsefesinin niteliklerinden birisi değildir.

Hesiodos, İÖ 700’lerde yaşadığı sanılan, küçük mülk sahibi, yoksul bir şairdir. Tanrıların Doğuşu (Theogonia) dışında, İşler ve Günler (Ergakai Hemerai) adlı yapıtıyla tanınır. Şiirlerinde çalışma karşılığı olmayan servete karşı çıkmıştır. Ayrıca yaşadığı dönemde çalışan sınıfların hayatına bir ayna tutmayı başarmıştır. İÖ 850’lerde, Sözlü destan geleneğini yazıya geçiren ünlü ozan ise Homeros’dur.

Eupatrides soyluların, geomeres küçük çiftçilerin, demiurgos zanaatkarların, thetes emekçilerin sınıfıdır. Özgür olmakla birlikte yurttaş olmadığından, herhangi bir siyasal hakka sahip olmayan yabancılar yani metoikoslar ve köleler de nüfusun diğer ana parçalarını oluşturmaktadır.

Birinci kuşak Sofistler şunlardır: Protogoras (İÖ 490-420?), Gorgias (İÖ 480-380?), V. yüzyılda yaşadığı kabul edilen Prodikos ve yine aynı yüzyılla ilişkilendirilen Hippias. Khalkedonlu (Kadıköylü) Thrasymakhos ise ikinci kuşak Sofistler arasında sayılmaktadır.

Bahsi geçen kişi Ksenophon (İÖ 426-355)’dur. Ksenophon’a göre demokrasi bir “halk despotluğu”dur. Ayrıca demokrasi kimi siyasal görevler için kura yoluna başvurduğundan yeteneksizler de en az yetenekliler kadar siyasal olarak işlevsel kılınmıştır. Yeteneksizlerin, bilgisizlerin siyasal işlerin başına geçmesi ise zaten açıkça demokrasinin yozluğunu göstermektedir.

Aleksandros’un Makedonya kralı olması üzerine yeniden Atina’ya dönen Aristoteles, burada İÖ 335’te Lykeion adıyla kendi felsefe okulunu açmıştır. Bugünkü liselere adını veren Lykeion’da dersler oturaralk değil, öğrencilerle birlikte dolaşarak verildiği için bu okula Preipatos (gezinen, dolaşan) okulu da denir.

Platon’un karma anayasa modelinde karşılaşılan siyasal kurumlar Yasa Koruyucular Kurulu, Halk Meclisi ve 360’lar Konseyi’dir. Gerçekte devleti fiilen yöneten bu kuruldur. Ancak bu kurulun üstünde de onları denetleyen Denetçiler Kurulu bulunmaktadır. Platon, son anda bu modeli tümüyle alt üst edecek yepyeni bir kurum önerir: Şafakta toplandığı için Gece Konseyi adı verilen kurum, ortada ne karma anayasa bırakacaktır, ne denge­fren sistemi. Gece Konseyi tek başına devletin ruhu olur

Bahsi geçen filozof Aristoteles (İÖ 384-322)’dir. Bu sözün anlamı, özündekini gerçekleştirerek insanı insan yapan şeyin siyaset ya da devlet olduğudur.

Düşünce tarihinin başlangıcına yerleştirilen ilk Yunan düşünürlerinin İyonya’da ortaya çıktığı kabul edilir. Bu da anlaşılabilir çünkü İÖ VI. yüzyılda İyonya kentleri refah seviyesi yüksek kentlerdi ve bunların içinde Miletos zenginliğiyle öne çıkıyordu.

Stoa okulunun kurucusu Zenon (İÖ 336­-264)’dur.

Dünya üzerinde yaşayan insanların başka başka yasalarla ve başka başka devletler altında yaşaması doğru değildir. Tek bir hayat ve tek bir kozmos olduğuna göre, insanların tümü yurttaş sayılmalı ve ortak bir yasa altında birleşmiş olarak yaşamalıdır. Dünden bugüne, dünyayı tek bir devlet gibi düşünen ve tüm insanların bunun eşit yurttaşı olması gerektiğini savunan düşünce ve eğilimlere kozmopolitizm adı verilir.