SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Birden fazla soyun bulunduğu bir toplulukta belirli bir soyun, doğuştan, diğer soylara göre üstün kabul edildiği, bu nedenle bu soyun iyilik, yetenek, bilgi, beceri, erdem, cesaret vb. bakımlardan ayrıcalıklı sayılmasıyla yönetme hakkının da bu soy tarafından üstlenildiği azınlığın yönetimine ‘aristokrasi’ adı verilmektedir.

İO 700’lerde yaşadığı sanılan, küçük mülk sahibi, yoksul bir şairdir Hesiodos. Tanrıların Doğuşu ve İşler ve Günler adlı yapıtlarıyla ünlüdür. Hesiodos, şiirlerinde çalışma karşılığı olmayan servete karşıdır. İlgili dönemde çalışan sınıfların hayatına bir ayna tutmayı başarmıştır.

Yurttaşların, günümüzde olduğu gibi, başkalarınca temsil edilmediği, siyasal kararların alınmasında ve uygulanmasında doğrudan yer aldığı, siyasal olarak görev alabilme koşullarına sahip yurttaşların arasında kura ve benzeri yöntemlerle görevlilerin belirlendiği yönetim biçimine doğrudan demokrasi adı verilir.

Yurttaşlık hakları bakımından yasalar nezdinde eşitlik talebini gündeme getiren terim isonomia’dır. Yurttaşlık ile mülkiyet arasında doğrudan bir bağ bulunduğu için, bu talepler daha çok mülkiyet rejimiyle ortaya çıkar.

Birinci Kuşak Sofistlerden bazıları şunlardır. Protagoras ve Gorgias. V. Yüzyılda yaşadığı kabul edilen Prodikos ve yine aynı yüzyılla ilişkilendirilen Hippias.

Bir kişinin, grubun ya da halkın duygularını, arzularını, taleplerini kamçılayarak halkın gönlünü almak ve onu dilediğince yapmaya demagoji yapmak denir. Bunu yapmak için de güzel, etkili, abartılı ve gerektiğinde yalan da içeren konuşma sanatını icra eden kişiye de demagog adı verilir.

İÖ 387 yılında, Platon’un kentin dışında bulunan ve eski savaş kahramanlarından birinin adını taşıyan Heros Akademos bahçesinde kurduğu okulun adı Akademia’dır.

Sözcük anlamı ‘tekin yönetimi’ anlamına gelen Monarşi kelimesidir. Yaygınlıkla krallık karşılığı olarak kullanılır. Ancak, Platon’daki karşılığı tek bir kişinin kendi çıkarları doğrultusunda yönetimi değil, tek bir kişinin topluluğun ortak çıkarlarını koruyup kollayan yönetimdir.

Aleksandros’un Makedonya kralı olması üzerine, tekrar Atina’ya dönem Aristoteles, burada İÖ 335’te Lykeion adıyla kendi felsefe okulunu açmıştır. Bu okulda, dersler oturarak değil, ayakta dolaşarak anlatılırdı. Bu yüzden bu okullara dolaşan okullar da denir.

Her varlığın kendi varoluşuna içkin olan, onun en yetkin haliyle olduğu şey haline gelmesini sağlayan, var olanların nihai olarak yöneldiği hedefi içeren ve ancak bu hedef gerçekleştiğinde kendi mahiyeti anlaşılan, ilgili şeyin varlık nedeni ya da oluşumunun nihai hedefi olan erek. Örneğin, insanın ereği, ancak insanların en mükemmel birlik biçimi olan devlet ortaya çıktığında anlaşılabilir. Çünkü devlet olmaksızın insan uzun yürüyüşünde hep eksik ve yetersizdir; tek başına kendine yetemem ve mutlu olamaz. Bunu mümkün kılan şey devlet olduğuna göre, demek ki insanın ereği, onu insan kılan şey devlettir.

Polis sözcüğü “polise ait işler, güçler” anlamında politika sözcüğünün kaynağında yer alır. Ancak sözcük farklı dillerde farklı biçimlerde karşılanmıştır. Örneğin Latincede polis için site ya da civitas terimleri kullanılmaktadır. Türkçe’de ise polis için kent devleti ya da şehir devleti terimleri kullanılır.

İÖ VIII. yüzyıl polislerin hızla şekillendiği yüzyıldır. Bu yüzyılda ticaret canlanmış, kabile üyelerini birbirine bağlayan soy bağları çözülmüş, topraklar artık kabilelerin ortak malı olmaktan çıkarak özel ellerde toplanmaya başlamıştır.

Poliste kadınların yurttaş sayılmadığı bilinmektedir.

Atina polisinin siyasal haklara sahip nüfusu, yani yurttaşları dört ana sınıfa ayrılmıştır. Bunlar eupatrides (iyi doğmuşlar, soylular), geomeres (küçük çiftçiler), demiurgos (zanaatkârlar) ve thetedler yani emekçiler, en yoksullardır. Ayrıca özgür olmakla birlikte yurttaş olmadığından, herhangi bir siyasal hakka sahip olmayan, çoğunlukla ticaret ve zanaatla uğraşan yerleşik yabancılar, yani metoikoslar ve köleler nüfusun diğer ana parçalarını oluşturmaktadır.