SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 5

9 Mayıs 1955’te Federal Almanya’nın NATO’ya üye olması SSCB’nin tepkisine yol açmış, 14 Mayıs’ta Varşova Paktı kurulmuştu. Bir gün sonra da Avusturya ile ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB arasında Avusturya Devlet Antlaşması imzalanmış ve bu ülkedeki işgal sona erdirilmişti.

Ekim 1957’de Sputnik adlı yapay uyduyu yörüngeye oturtmayı başaran SSCB, uzay yarışında ABD’nin bir adım önüne geçti. Daha da önemlisi, 1958’de SSCB ilk Kıtalararası Güdümlü Füze (ICBM) denemesini başarıyla gerçekleştirdi.

Fidel Castro önderliğindeki solcu gerillalar Batista yönetimine karşı 1956’da ayaklandı. Ada’nın kırsalında yaşayan köylülerden destek alarak 1959’da başkent Havana’yı ele geçirmeyi başardılar. Batista Portekiz’e kaçtı. Devrim’den sonra tarım reformu adı altında özel mülkiyetin devletleştirilmesine girişildi. Amerikalıların Küba’daki mallarına el koyulması iki ülke arasındaki diplomatik ilişkileri kopma noktasına getirdi. ABD kıyılarından sadece 140 km açıktaki Küba’da komünistlerin yönetimi ele geçirmiş olması ABD’de rahatsızlığa yol açtı. Devrim’den sonra yüz binlerce Kübalı ABD’ye kaçtı. CIA, Kübalı mültecilerden oluşturduğu bir orduyla 1961’de Küba yönetimini devirmeye çalıştı. Domuzlar Körfezi çıkarması olarak bilinen bu olayda Castro birlikleri saldırganları püskürtmeyi başardı. ABD’nin yeni komünist Küba yönetimine karşı sergilediği açık düşmanlık, Castro’nun SSCB’ye daha fazla yaklaşmasına sebep oldu. Bu yakınlaşma ise Soğuk Savaş’ın en önemli bunalımını (Küba Bunalımı) doğuracaktır.

Ağustos 1961’de SSCB’nin isteğiyle Demokratik Almanya hükûmeti Doğu ve Batı Berlin’i fiziki olarak da birbirinden ayıran bir duvarın inşasına başladı. Berlin Duvarı, yıkılacağı 1989’a kadar, Soğuk Savaş’ın en çarpıcı sembolü olarak kalacaktır.

Küba Bunalımı bir yandan ABD ve SSCB’nin Soğuk Savaş yılları boyunca sıcak çatışmaya en çok yaklaştıkları olay olması, diğer yandan da bloklar arasında yumuşama olarak isimlendirilen dönemin başlangıç noktasını oluşturması açısından önemlidir. ABD kendi topraklarına bir nükleer saldırı yapılabileceği gerçeğini ilk kez hissetmiş, gerekirse müttefikleriyle anlaşmazlık pahasına kendi ülkesini korumayı öncelikli amaç belirlemiştir. Bu tavır Batı Bloku içinde ciddi görüş ayrılıklarının su yüzüne çıkmasına sebep olacaktır. ABD ile Fransa arasında nükleer silahların kontrolü konusunda çıkan anlaşmazlık Charles de Gaulle’ün emriyle Fransa’nın 1966’da NATO’nun askerî kanadından çekilmesine yol açacaktır.

Soğuk Savaş döneminin en kapsamlı zirvesi 1975’te Helsinki’de toplandı. 35 Avrupa ülkesi, ABD ve Kanada’nın katılımıyla yapılan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) sonucunda imzalanan Helsinki Nihai Senedi’yle, Doğu ve Batı Bloku ülkeleri arasındaki ilişkilerin yürütülmesinde taraf­ların göz önünde bulunduracakları ilkeler tespit edildi.

Nükleer silahları ve bunları fırlatma vasıtalarını önemli miktarda sınırlandırmak için 1972-1979 döneminde ABD ve SSCB arasında yürütülen SALT-2 görüşmeleri sonucunda Carter ve Brejnev SALT-2 Antlaşmasını Haziran 1979’da Viyana’da imzaladılar. Aynı yılın sonunda SSCB’nin Afganistan’ı işgal etmesi üzerine ABD Senatosu antlaşmayı onaylamadı. 1986’da ise Ronald Reagan’ın başkanlığı sırasında antlaşmadan imzasını tamamen çekecektir.

1969’daki sınır savaşını SSCB ile yaşanabilecek daha büyük bir hesaplaşma için uyarı olarak algılayan Mao, 1971’den itibaren ABD ile ilişkilerini düzeltme yoluna gitti. Mao, asıl tehdit olarak SSCB’yi görmekteydi. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger’in 1971’de Pekin’i ziyaretinden sonra, 1972’de Richard Nixon ÇHC’ye giden ilk ABD Başkanı oldu.

Ho Şi Minh’in liderliğindeki Viet Minh kuvvetleriyle sömürgeci Fransa arasında 1945’te başlayan Birinci Hind-i Çinî Savaşı, ÇHC ve SSCB’nin Viet Minh’e verdikleri desteği artırmalarıyla birlikte Fransızların aleyhine dönmüştü. 1954’teki Dien Bien Phu muharebelerinde Fransız kuvvetleri yenilerek teslim oldu. Cenevre’de yapılan anlaşmalar sonucunda Fransa Hind-i Çinî bölgesindeki Laos, Kamboçya ve Vietnam’ın bağımsızlıklarını tanımak zorunda kaldı.

Henüz Varşova Paktı kurulmamışken 1948’de Yugoslavya’nın Kominform’dan çıkartılması Doğu Bloku açısından tatsız bir gelişme olmuştu. Stalin’in denetimini reddeden Mareşal Tito, “bağımsız sosyalizm” yolunu benimsemişti. Yugoslavya’nın SSCB ile yolunu ayırmış olması ABD tarafından memnuniyetle karşılanmıştı. Hatta iki NATO müttefiki olan Türkiye ve Yunanistan, ABD’nin teşvikiyle Ağustos 1954’te Yugoslavya ile ittifak antlaşması yaptılar. Bled kentinde imzalanan “Karşılıklı Yardım Paktı”nda taraf­lardan birine yapılacak saldırının tüm imzacı üyelere yapılmış sayılacağı ifade edilmekteydi. Hruşov, Yugoslavya’nın tamamen Batı’nın güdümüne girmemesi için bu ülkeyle yakınlaşma politikasını takip etti ama Tito her iki bloka da eşit mesafede kalarak Bağlantısızlar Hareketi’nin önderlerinden biri olmayı tercih etti.

1990 yılında Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesiyle başlayan Körfez Krizi patlak vermiştir. Doğru cevap A'dır.

1960’lı ve 1970’li yıllarda Avrupa bütünleşmesi süreci önemli sorunlarla karşı karşıya kalmıştı. Genişlemeyle birlikte bu sorunlar daha da artmış, 1973 Petrol Krizi meydana gelmişti. Doğru cevap D'dir.

Avrupa Parlamentosu üyesi Spinelli, Avrupa Birliği’nin kurulmasına ilişkin bir antlaşma taslağı sundu. “Spinelli Taslağı” 14 Şubat 1984’te, Avrupa Parlamentosu’nda, büyük çoğunlukla kabul edildi. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal muhalefetin baskılarına dayanamayan Krenz yönetiminin geçişlere izin verme kararı almasıyla, 9 Kasım 1989’da özelde Almanya’nın genelde ise Avrupa’nın bölünmüşlüğünün sembolü olan Berlin Duvarı yıkılmış oldu ve iki Almanya’nın birleşmesi yönünde yepyeni bir aşamaya girildi. Doğru cevap B'dir.

Nisan 1990’da başlayan ve “4+2 Görüşmeleri” olarak adlandırılan iki Almanya ve İkinci Dünya Savaşı’nın galipleri ABD, SSCB, İngiltere ve Fransa arasındaki görüşmelerde anlaşma yolunda önemli adımlar atıldı. Doğru cevap E'dir.

Almanya 2 Ekim 1990 tarihinde birleşmiştir. Doğru cevap B'dir.

1990 Kasım’ında Yeni Avrupa İçin Paris Şartı ile birlikte imzalanan Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması (AKKA) ile tarihin en kapsamlı silahsızlanma antlaşması ortaya çıktı. Doğru cevap C'dir.

Sovyetler Birliği 1991 yılında dağılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Arapçada “ayaklanma-silkinme” anlamına gelen İntifada, 9 Aralık 1987’de Gazze’de Filistinlilerle İsrail askerleri arasında çatışmaların ortaya çıkmasıyla başladı. Zamanla İntifada, Filistin halkının işgal altındaki topraklarda İsrail’e karşı giriştiği mücadelenin genel adı hâline gelmiştir. Doğru cevap E'dir.

1 Kasım 1988’de İsrail’de genel seçimler yapılacaktı. FKÖ ve Arap devletleri bağımsızlık ilanı için seçimleri beklemişlerdi. Seçimlerin hemen ardından İsrail’de hükûmet kurma çabaları devam ederken, 12-15 Kasım 1988’de toplanan Yaser Arafat liderliğindeki Filistin Ulusal Konseyi (Parlamento) 15 Kasım’da yayınladığı bir bildiri ile “Bağımsız Filistin Devleti”nin kurulduğunu ilan etti. Bu devletin başkenti de yine işgal altındaki Kudüs olacaktı. Bildiri ile İsrail’in bölgedeki varlığını güvence altına alan BM Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 338 sayılı kararları kabul ediliyordu. Doğru cevap A'dır.