SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 16

Savaş sırasında ABD’nin 1941’de çıkarttığı Ödünç Verme ve Kiralama Yasası çerçevesinde aktardığı yaklaşık 31 milyar dolarlık yardım sayesinde ayakta durabilen İngiltere, Harry Truman’ın Japonya teslim olduktan hemen sonra Eylül 1945’te bu yasayı yürürlükten kaldırmasıyla zor duruma düştü.

ABD ve İngiltere tarafından Ağustos 1941’de ilan edilen ve BM’nin kuruluşunda da temel ilkelerden bazılarını oluşturacak olan Atlantik Bildirgesi’nin (Atlantic Charter) ardından, Ocak 1942’de Birleşmiş Milletler’in Bildirgesi’nin (Declaration by the United Nations) yayınlanmasıyla, henüz fikir aşamasında olan örgütün ismi ilk kez telaffuz edilmişti.

BM’nin ayrıca Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı, Vesayet Konseyi ve Sekretarya adında organları ve BM bağlı olarak çalışan çok sayıda ihtisas ajansı bulunmaktadır.

ABD, İngiltere ve SSCB liderleri Potsdam’da toplandıklarında Sovyet ordusu (Kızıl Ordu) Baltık devletlerini, Bulgaristan’ı, Çekoslovakya’yı, Macaristan’ı, Polonya’yı ve Romanya’yı kontrol altına almıştı. Bu ülkelerde komünistler güçlenmekteydi.

Avusturya ise Baıtlılar tarafından “işgale uğramış ‘’dost devlet” kabul edilmiş olduğundan bu devletle bir barış antlaşması yapılmasına ihtiyaç duyulmadı. Bununla birlikte Avusturya ile ABD, İngiltere ve SSCB arasında 15 Mayıs 1955’te “Avusturya Devlet Antlaşması” imzalandı. Antlaşmayla, Avusturya’nın egemenliği teminat altına alınmakta ülkede Nazi ve faşist partilerinin kurulamayacağı düzenlenmekteydi. Antlaşma, Avusturya’yı daimi tarafsız statüye soktu. Bundan dolayı Avusturya hâlen NATO üyesi değildir.

Soğuk Savaşı tabiri İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ilk kez İngiliz romancı George Orwell tarafından Ekim 1945’te bir İngiliz gazetesine yazılan Almanya’nın geleceğiyle ilgili bir makalede kullanılmıştır. ABD Başkanı Truman’ın danışmanı Bernard Brauch ise Nisan 1947’de yaptığı bir konuşmada ABD ve SSCB arasındaki ilişkileri yorumlarken Soğuk Savaşı benzetmesini yapmıştır. Tam olarak hangi olaydan sonra başladığı net olmamakla birlikte 1945-1948 döneminde yaşanan bir dizi gelişme, Soğuk Savaş taraflarının belirginleşmesine yol açmıştır.

Eylül 1954’te ABD, Avustralya, Filipinler, Fransa, İngiltere, Pakistan ve Tayland arasında imzalanan Manila Antlaşması’yla Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü (SEATO) adlı bir askerî ittifak kuruldu.

Federal Almanya’nın NATO’ya üye olarak alınmasından hemen sonra 14 Mayıs 1955’te Varşova’da Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB arasında Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalandı. Böylece, komünist partilerin iktidarda olduğu Doğu Avrupa ülkeleri de NATO gibi bir kolektif savunma örgütü çatısı altında bir araya gelmiş oldular. Macaristan Varşova Paktı’na katılan ülkeler arasındadır.

Federal Almanya’nın NATO’ya üye olarak alınmasından hemen sonra 14 Mayıs 1955’te Varşova’da Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB arasında Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalandı. Böylece, komünist partilerin iktidarda olduğu Doğu Avrupa ülkeleri de NATO gibi bir kolektif savunma örgütü çatısı altında bir araya gelmiş oldular. Macaristan Varşova Paktı’na katılan ülkeler arasındadır.

BM Genel Kurulu 29 Kasım 1947 aldığı 181 sayılı karar ile Filistin’in bir Arap, Bir Yahudi devleti kurulacak şekilde bölünmesine, Kudüs’ün ise her iki devlete de ait olmayacak şekilde uluslararası yönetim altına sokulmasına karar verildi. Kararla Filistin’in %44’ü Araplara %56’sı Yahudilere bırakılmaktaydı.

XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun Suriye topraklarında doğup gelişen Arap milliyetçiliği düşüncesi, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Batılıların kendilerini aldattığını düşünen birçok Arap aydınının temel ideolojisi hâline gelmişti. Mısır’da bir yandan, 1928’de Hasan El Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler örgütünün islam birliğini hedefleyen (Pan İslamist) düşünceleri taraftar toplarken, diğer yandan da Arap milliyetçilerinin Arap Biriği (Pan Arabizm) fikri yaygınlaşıyordu.

Fransa’da savaştan hemen sonra millî gelir 1938’dekinin yarısı düzeyine indi. Fransız frangı, dolar karşısında %300 değer kaybetti. Kömür yetersizliği ve ulaşım yollarının tahrip edilmiş olması, ülkede üretimin yeniden canlanmasının önündeki en önemli engelleri oluşturmaktaydı. Ekonomik şartların kötüleşmesi, Fransa siyasetinde işçi sendikalarının desteklediği ve SSCB ile organik bağı bulunduğunu inkâr etmeyen Komünist Parti’nin hızla taraftar toplamasına sebep oldu.

İngiltere ve Fransa’nın savaştan güç kaybederek çıkmaları, bu iki ülkenin Orta Doğu’daki nüfuz alanlarında da önemli sonuçlar doğurdu. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Fransa’nın manda yönetimi altına giren Suriye ve Lübnan 1944’te bağımsızlıklarını kazandılar. İngiltere ise Mısır’a 1922’de, Irak’a ise 1932’de bağımsızlık verdi.

Endonezya Hollandalılara karşı yürütülen savaşı kazanarak 1949’da bağımsız oldu.

Yahudilerin bir yurt edinmelerini hedefleyen Siyonist hareketin güç kazanmasıyla Filistin’e Yahudi göçü hızlanmıştır.

ABD ve İngiltere tarafından Ağustos 1941’de ilan edilen ve BM’nin kuruluşunda da temel ilkelerden bazılarını oluşturacak olan Atlantik Bildirgenin ardından, Ocak 1942’de Birleşmiş Milletler Bildirgesi yayınlanmıştır.

ABD, Çin, Fransa, İngiltere ve SSCB Güvenlik Konseyi’nin daimî üyeleri olarak kabul edildiler. Almanya bu daimî üyeler arasında yer almamaktadır.

Potsdam’da Polonya’nın geleceği konusu da ele alındı. Alman Doğu Prusyası Polonya ve SSCB arasında paylaşıldı. Bu topraklarda yaşayan milyonlarca Alman’ın zorla çıkartılmasına karar verildi. Oder-Neisse hattı Polonya-Almanya sınırını oluşturmakla birlikte Polonya’nın tüm sınırlarının ayrıntılarının daha sonra ele alınmasına karar verildi.

ABD’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan ve 45 yıl boyunca devam eden ABD ve SSCB’nin liderliğindeki Batı ve Doğu Blokları arasındaki ideolojik temelli gerilime soğuk savaş adı verilir.

Güney Ege’de yer alan, en büyüğü Rodos olan 12 adalar Trablusgarp Savaşı’ndan sonra 1912’de Osmanlı Devleti’nden İtalya’ya geçmişti. Lozan Barış Antlaşması ile 12 Adalar’ın İtalya’ya ait olduğu teyit edildi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 12 Adalar Yunanistan’a verildi.