SİYASİ TARİH

Yunanistan Batı blokunda yer almakta olup Bağlantısızlar Hareketi üyelerinden değildir.

Bağımsızlığını en geç kazanan Afrika ülkesi Cezayir’dir. Fransa’ya karşı bağımsızlıklarını kazanmaları 1960 yılına kadar sarkmıştır.

9 Mayıs 1950’de Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafından ilan edilen plan çerçevesinde 1951’de altı Avrupa ülkesi (Belçika, Federal Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg, İtaly arasında Avrupa Kömür ve Çelik Antlaşması imzalanarak Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) adıyla uluslar-üstü (supra-nasyonel) bir örgüt kurulmuştur.

Üyelik için başvuran Norveç üyeliğe kabul edilmiş olmasına karşın, anayasası gereği yaptığı referandumda hayır sonucu çıkması nedeniyle Avrupa Topluluğu’na katılmamıştır.

Orta Doğu bölgesinde Arap milliyetçiliğini besleyen en önemli olay İsrail’in varlığıydı.

Mart 1979’da imzalanan ve Camp David Antlaşmaları olarak bilinen belgelerden ilki Mısır-İsrail barış antlaşmasıdır. Bu sebepten Mart 1979’da Mısır konusunu ele almak için Bağdat’ta bir araya gelen Arap Birliği devletleri, Mısır’la diplomatik ilişkilerin kesilmesi, merkezi Kahire’de bulunan Arap Birliği’nin geçici olarak Tunus’a taşınması, Mısır’ın Bağlantısızlar Hareketi, İslam Konferansı ve Arap Birliği örgütlerindeki üyeliklerinin askıya alınması ve Mısır’a Arap devletleri tarafından yapılan yardımların durdurulması kararlarını almıştır.

9 Mayıs 1955’te Federal Almanya’nın NATO’ya üye olması SSCB’nin tepkisine yol açmıştı, 14 Mayıs’ta Varşova Paktı kurulmuştu. Bir gün sonra da Avusturya ile ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB arasında Avusturya Devlet Antlaşması imzalanmıştı ve bu ülkedeki işgal sona erdirilmişti.

Temmuz 1955’te ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB yetkilileri Cenevre’de bir araya gelerek, iki blok arasındaki gerilimi azaltacak önlemler üzerinde ilk defa görüştüler. Cenevre toplantısında nükleer silahlanma yarışı gibi hassas konularda hiçbir ilerleme sağlanamadı. iki Almanya’nın birleşmesi de, Federal Almanya’nın daha birkaç ay önce NATO’ya alınması sebebiyle Cenevre’de ele alınan ama sonuçsuz kalan konulardan biri oldu. Soğuk Savaş şartlarının ortadan kaldırılması için somut bir adım atılamasa da Cenevre toplantısı, ABD ve SSCB liderlerinin arasında bir diyalog kanalı oluşturması bakımından önemlidir.

Ekim 1957’de Sputnik adlı yapay uyduyu yörüngeye oturtmayı başaran SSCB, uzay yarışında ABD’nin bir adım önüne geçti. Daha da önemlisi, 1958’de SSCB ilk Kıtalararası Güdümlü Füze (ICBM) denemesini başarıyla gerçekleştirdi.

Fidel Castro önderliğindeki solcu gerillalar Batista yönetimine karşı1956’da ayaklandı. Ada’nın kırsalında yaşayan köylülerden destek alarak 1959’da başkent Havana’yı ele geçirmeyi başardılar.

NATO’nun Kitlesel Karşılık Stratejisi çerçevesinde, SSCB’nin askerî ve sanayi tesislerinin yerlerinin öğrenilmesi gerekli hâle gelince, ABD 1957’den itibaren SSCB üzerinde U-2 adı verilen casus uçaklar uçurabilmek için Pakistan’ın Peşaver kentinde bir üs inşasına başladı. U-2 uçakları İncirlik (Adana ve Peşaver üslerine yerleştirildiler.

14 Mayıs’ta Paris’te toplanan Zirve’de konuşan Hruşov U-2 casus uçağının ülkesine karşı düşmanca faaliyetin bir parçası olduğunu ifade ederek, ABD Başkanı Eisenhower’ı ülkesinden özür dilemeye çağırdı. Eisenhower özür dilemeyince de Hruşov toplantıyı terk etti.

Haziran 1963’te ABD Başkanı’nın konutu Beyaz Saray ile SSCB liderinin konutu Kremlin Sarayı arasında doğrudan telefon bağlantısı (sıcak / kırmızı hat) kuruldu. Hemen ardından ABD, İngiltere ve SSCB Nükleer Deneme Yasası Antlaşması’nı (Sınırlı Deneme Yasası Antlaşması) imzaladılar. Bu antlaşmayla yer altı dışındaki mekânlarda nükleer silah denemeleri yapılması yasaklandı.

SALT-2 görüşmeleri devam ederken Soğuk Savaş döneminin en kapsamlı zirvesi 1975’te Helsinki’de toplandı. 35 Avrupa ülkesi, ABD ve Kanada’nın katılımıyla yapılan Avrupa Güvenlik ve işbirliği Konferansı (AGİK) sonucunda imzalanan Helsinki Nihai Senedi’yle Doğu ve Batı Bloku ülkeleri arasındaki ilişkilerin yürütülmesinde tarafların göz önünde bulunduracakları ilkeler tespit edildi.

1955’te kurulan Varşova Paktı içindeki ilk büyük gerginlik bir yıl sonra Macaristan ayaklanmasıyla yaşandı. 24 Ekim 1956’da Macaristan Komünist Partisi’ni iktidardan uzaklaştıran ayaklanmacılar İmre Nagy’nin başbakanlığında bir hükûmet kurdular. Nagy de 1 Kasım’da Macaristan’ın Varşova Paktı’ndan çekildiğini açıkladı. Fakat Budapeşte’ye giren Sovyet tankları ayaklanmayı bastırdı. SSCB ve Varşova Paktı yanlıları tekrar iktidara getirildi. Nagy ise gizlice yargılanarak 1958’de idam edildi.

1970’ de kurumsal gelişmelerin yanı sıra AT’nin ilk genişlemesi gerçekleşti. 1973’te İngiltere, Danimarka, İrlanda AT üyesi oldular. Üyelik için başvuran Norveç’in üyeliği kabul edilmesine karşın anayasa gereği yaptığı referandumda hayır sonucu çıkması nedeniyle AT’ye katılmadı.

Soğuk Savaş şartlarının ortadan kaldırılması için somut bir adım atılamasa da Cenevre toplantısı, ABD ve SSCB liderlerinin arasında bir diyalog kanalı oluşturması bakımından önemlidir.

Castro’nun SSCB’ye daha fazla yaklaşmasına sebep oldu. Bu yakınlaşma ise Soğuk Savaş’ın en önemli krizini (Küba Krizi) doğuracaktır.

U-2 Olayı sadece Doğu ve Batı blokları arasında diyalog çabalarını olumsuz yönde etkilemedi, aynı zamanda SSCB’nin Türkiye ile ilişkilerinde bir krize yol açtı.

NATO müttefikleri arasında stratejik konulardaki ilk ciddi görüş ayrılığı 1956’daki Süveyş Krizi sırasında çıkmıştı.