SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 14

Barınma evleri; evsiz, sokakta kalmış, yolda kalmış, evlerinden kısa vadeli kaçmış kimselerin durumlarındaki aciliyet ortadan kalkıncaya kadar geçici olarak barındıkları kuruluşlardır. Belediyeler tarafından oluşturulan bu kuruluşlar yerel imkânlarla ve belediyelerin kendi insiyatifi ile yürütülen hizmetleri kapsamaktadır. Birçok belediye bu imkânı sunmaktadır. Bu misafirhaneler yolda, sokakta ve açıkta kalmış insanların kalıcı olarak yerleşecekleri yerler için bir geçiş noktasıdır. Doğru cevap C'dir.

Çocuk işçiliğinin nedenleri, bu çalışmada aşağıdaki başlıklar altında sistematik bir
şekilde incelenecektir. Çocukları çalışmaya iten nedenler, sosyal hizmet mesleğinin kapsamlı bakış açısıyla irdelenmiştir. Bunlar;

Yoksulluk,

Eğitim ile İlgili Nedenler,

Geleneksel Bakış ve Ailenin Rolü,

Çocuk İş Gücüne Olan Talep,

Çocuk İşçiliği Mevzuatının Etkin Bir Şekilde Uygulanamaması.

Cleveland’da faaliyet gösteren “Kidsacks” adlı teşkilat, evsiz sokak çocuklarına uyku tulumu dağıtmaktadır. Bu ve benzeri kuruluş ve organizasyonlar, çocukların neye ihtiyacı varsa onları çocuklara ulaştırmaya gayret etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Kitlesel çocuk iş gücü ayrıca işverenleri yeni teknolojiye yatırım yapmaktan caydırır.

Öte yandan işverenlerin, çocukları ucuz iş gücü olmaları, bazı işler için çok uygun olmaları ve haklarını aramada güçsüz olmaları gibi nedenlerle de tercih etmeleri çocuk çalışanların sayısını arttırmaktadır.

Bu çalışmanın da odağında olan sanayi bağlamında konu ele alındığında ülkemizde çocukların sanayide çırak olmaları, fazla bir toplumsal ve kültürel engelleme olmadan
kabul edilmektedir. Çünkü bu çalışma “zanaat” edinme olarak değerlendirilmekte ve bu
çocuklar “işçi” olarak görülmemektedir.

Sonuç olarak bilinmelidir ki çocuk işçiliğinin temelinde yatan en önemli etken, yoksulluktur.

Ülkemizde İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Gaziantep, Antalya, Mersin, Diyarbakır ve Şanlıurfa gibi metropol özelliği taşıyan şehirlerde aşağıdaki etkenlerden dolayı sokak çocuğu sayısı artmaktadır:
• Göç
• Çarpık kentleşme neticesinde oluşan sağlıksız yerleşim bölgeleri
• Aşırı nüfus artışı
• Düşük sosyoekonomik düzey
• Eğitimsizlik
• Parçalanmış aile
• Üvey anne-baba
• Sevgisizlik
• İhmal
• Aile içi şiddet
• Çocuk istismarı
• Çocuk haklarının yaşama geçmemiş olması.

Osmanlı’nın son döneminde, 1894 ve 1909’da çıkarılan “Men-i Tese’ül Nizamnamesi”
ile “Serseri ve Mazanna-ı Sui Eşhas Hakkında Kanun”un daha çok İstanbul sokaklarında
çalışarak para kazanan hamal, satıcı ve dilenci gibi sayıları gittikçe artan yoksul ve başıboş çocukları bir ölçüde de korumayı amaçladığı anlaşılmaktadır.

Sokak çocuğu olgusu, diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi ülkemizin büyük
kentlerinin önemli sosyal sorunlarındandır. “Sokak çocuğu” ifadesi her ne kadar sokakta yaşayan ve çalışan çocuklar için birlikte kullanılıyor olsa da bu iki grup birbirinden
çok farklıdır. Sokakta çalışan çocuklar gün içinde sokakta çalışıp akşam olunca evlerine
dönerler, sokakta yaşayanlar ise aileleriyle bağları ya tamamen kopmuş ya da çok zayıflamış olduğundan geceyi de sokakta geçiren çocuklardır (Aksit ve ark., 2001: Akt.,
Bademci, 2013).

Özellikle yeni-liberal politikaların uygulanmaya başlaması sonrasında sosyal politikaların yetersiz olduğu ve gelir dağılımı probleminin ön plana çıktığı ülkelerin merkeze alınarak yapıldığı bir tanımlama olan, UNICEF’in yaptığı üçlü kategori büyük önem taşıyor. UNICEF’te aile bağlarının biçimi ve çocukların sokakta bulunma şekillerine göre bir sınıflama yapıyor. Zamanlarının büyük bölümünü herhangi bir yetişkin desteğinden yoksun bir şekilde sokakta geçiren çocuklar sokak çocuğu olarak tanımlanıyor. Sınıflandırma üç basamakta yapılmakta. İlk basamakta yer alan çocukların aileleri ile bağları düzenlilik gösteriyor. Bir kısmı eğitimlerine de devam etmekle birlikte, ailelerinin geçimine katkıda bulunmak amacı ile sokakta çalışıyorlar. Bu çocuklar manevi yönden de aile ve üyesi oldukları gibi toplumsal yapıya belli ölçülerde bağlılık duyuyorlar. Ancak
sokakta bulunmaları nedeni ile risk altındadırlar ve sokakta yaşamaya aday çocuklardır.
Bu nedenle bu çocuklara sokağa aday çocuklar deniliyor. İkinci grupta yer alan çocukların aile bağları ya tamamen kopmuş ya da çok seyrek bir periyoda yayılmış. Bu gruptaki çocuklar bütün temel ihtiyaçlarını kendi çabaları ile ya da arkadaş grubu ile sokaktan temin ediyorlar. Sokağın evlerinin yerini aldığı bu çocuklara sokakta bulunan çocuklar deniliyor. Üçüncü ve son grup bütün yaşamını sokakta geçiren, aile bağları tamamen kopmuş çocuklardan oluşuyor.

Bugün dünyada sokakta yaşayan ve/veya çalıştırılan çocuklara yönelik olarak geliştirilen dört temel yaklaşım vardır. Bunlar ıslah edici yaklaşım (correctional approach), rehabilite edici yaklaşım (rehabilitative approach), sokak çalışması yaklaşımı (outreach
strategies approach) ve önleyici (prevention) yaklaşımdır (Lusk 1989, akt: Rizzini ve Lusk, 1995: 396; Akt., Acar, 2010).

Sokakta çalışan çocukların bağımlılık yapıcı maddeleri kullanma nedenleri:

Arkadaş çevresi ile birlikte olmak için: % 2.9
Özenti ve merak için: % 4.1
Can sıkıntısını gidermek, eğlenmek, heyecan yaratmak için: % 2.9
Ailevi ve kişisel sorunlardan dolayı: % 1.8
Arkadaş çevresi ile birlikte olmak ve özenti/merak için: % 78.8
Arkadaş çevresi ile birlikte olmak, özenti/merak ve can sıkıntısını gidermek, eğlenmek, heyecan yaratmak için: % 6.5

Tablo 2.1’deki veriler incelendiğinde çocukların bağımlılık yapıcı maddeleri kullanma
nedenlerinin başında “arkadaş çevresi ile birlikte olmak, özenti ve merak” gelmektedir.

Türkiye’de ilk kez 18 Mart 2010 tarihinde Maltepe Üniversitesi’nde “Sokakta Yaşayan ve Çalışan Çocuklar için Uygulama ve Araştırma Merkezi” (SOYAÇ) kurulmuştur. SOYAÇ, 14 ülkeden bu alanda çalışan 10 saygın kuruluşun bir araya gelerek oluşturduğu “Safe Families Safe Children” (SFSC) Uluslararası Sokak Çocukları Koalisyonunda Türkiye’yi temsil etmektedir. SFSC, istismara uğramış çocuklar ve aileleri ile nasıl çalışılması gerektiği konusunda terapötik hizmet modelini geliştirmiştir. Bu Model, 2008 Yılında Dünya Bankası ve UNESCO tarafından en iyi hizmet modeli ödülünü almış olan ve uluslararası akademik çevrelerce de başarısı kabul edilmiş olan bir hizmet modelidir. Doğru cevap B'dir.

Suç mağduru, suça sürüklenen ve sokakta yaşayan çocuklara hizmet veren merkezlerin çocukların özelliklerine göre farklı isimlerle (Çocuk ve Gençlik Merkezleri, Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri ve Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezleri) adlandırılması, çocukların korunmaya muhtaçlığı ve mağduriyetlerine işaret ettiğinden, 19.02.2014 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6518 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da Çocuk Destek Merkezi olarak yeniden tanımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Çok yönlü yaklaşım ve müdahaleyi amaçlayan Anka Çocuk destek Programı, Bireysel İhtiyaç ve Risk Değerlendirme Formu (BİRDEF), Destekleyici Ortam Bileşenleri, Grup Çalışmaları, Bireysel Danışmanlık, Aile Çalışmaları, Destekleyici Personel İçin Yaklaşım İlkeleri, Krize Müdahalede Kurumsal Yaklaşım bileşenlerinden oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

67 Çocuk Destek Merkezi hizmet vermekte olup bu merkezlerin 39 âdeti suç mağduru çocuklara, 16 adeti suça sürüklenen çocuklara, 5 adeti sokakta yaşayan çocuklara ve 7 adeti refakatsiz sığınmacı çocuklara hizmet vermekte olup refakarsiz sığınmacı çocukların kalmakta olduğu merkezler haricindeki diğer merkezlerde korunma ve bakım altında bulunan çocuk ve ailelerine yönelik olarak Anka Çocuk Destek Programı uygulanmaktadır. Dolayısıyla 7 merkezde Anka Çocuk Destek Programı uygulanmamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Sokakta yaşayanlara yönelik sivil girişimlerin hizmetlerinin daha çok sokakta yaşayan çocuklar üzerine odaklandığı görülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sokakta yaşayan bireylerle ilgili farkındalık kampanyası yürüten bir sosyal hizmet uzmanı kampanya gereği savunuculuk, örgütleyicilik, harekete geçirme, destek/yardım işlevlerini yerine getirecektir. Tanı işlevi bunların gerisinde kalmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır.