SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 8

Çocuklara ve ailelerine uygulanacak psikososyal destek ve müdahale programına “Züm­rüdü Anka” kuşunun ismi olan “Anka” ismi verilmiştir.

Sokak sosyal hizmet ile ilgili Hakan Acar ve Ercüment Erbay’ın birlikte kaleme aldığı “Türkiye’de Sokak Çalışması” adlı çalışma dışında tek bir yayın dahi bulunamamaktadır.

Kut’a göre (1988) sosyal hizmet mesleğinin beş temel unsuru bulunmaktadır. Bu unsurlar; 1. Bilgi temeli ve değer sistemi 2. Toplum 3. Hizmet kurumu 4. Müracaatçı 5. Sosyal hizmet uzmanı.

Sosyal hizmet mesleğinin temel değerleri Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (NASW) tarafından 5 temel başlık altında toplanmıştır (Higham, 2006): 1. İnsan onuru ve değeri 2. Sosyal adalet 3. İnsanlığa hizmet 4. Dürüstlük 5. Hak.

AASW’ye göre sosyal hizmetin altı temel amacı vardır. Bunlar: 1. Bireylerin çıkarlarını ve haklarını desteklemek, 2. Bireyler, gruplar ve toplumla çalışarak; bunların sosyal, ekonomik ve politik kaynaklara adil bir şekilde ulaşmaları ve bunları elde etmelerine yardımcı olmak, 3. Müracaatçıların refahını artırmak için destek sağlamak (Müracaatçılar; kişiler, aileler, gruplar, toplumlar, örgütler ve topluluklardan oluşmaktadır. Bu grupların içinde ihmal edilen, incinebilir, mağdur ve özel ihtiyacı olanlar önceliklidir), 4. Yapılan eşitsizlikler ile ilgili olarak farkındalığı artırmak, 5. Sosyal kaynakların adaletli dağılımı için destekleyici politikalar ve uygulamalar oluşturmak, 6. Sosyal değişim yaratmada rol oynayarak sosyal engeller, eşitsizlikler ve adaletsizlikleri azaltmaktır.

Sokak çalışması, “geleneksel (kurum temelli) sosyal hizmet sunumuna” alternatif olmaktan çok, kurumsal hizmetler aracılığıyla ulaşılamayan gruplara ulaşmayı hedefleyen bir hizmet modeli olarak ortaya çıkmıştır. Sokak çalışması, uzun dönemli bir perspektifle hedef grubun ihtiyaçları, talepleri ve amaçlarından başlayarak, hedef grubun kapasitesini güçlendirmek ve kendi yaşamlarını inşa etmek için güçlendirmek amacıyla yürütülen sosyoeğitimsel bir eylemdir.

Sokak çalışmasının temel amaçları; ulaşılamayana ulaşmak, motivasyon ve eşlik etmek, sosyal eğitim, politik ve sosyal farkındalıktır.

Yardıma veya desteğe ihtiyaç duyan çocuklar, gençler ve yetişkinler, Temel sosyal içerme ve sosyalizasyon alanlarından uzakta ve dışlanmış olan bireyler, Kuralları reddettikleri için veya kurallar tarafından reddedildikleri için toplumsal aksaklıklardan maddesel, sembolik veya sosyal ilişkiler açısından zarar görenler, Ulaşılamayanlar (mevcut örgüt ve kurumlar tarafından ulaşılamayanlar) sokak çalışmasının kapsamını oluşturur.

Sokak çocukları özelinde sokak çalışmacısının sahip olduğu işlev ve sorumluluklar; değerlendirme, ihtiyaç ve sorunlara yanıt vermek, eğitmek, toplumu harekete geçirmektir.

Sokak çalışmasının aşamaları:

Birinci aşama: Çalışma yapılacak bölgeyi teorik (tarihsel, sosyal ve kültürel bağlamda incelemek) ve pratik (bölgedeki insanlarla konuşmak, anlamaya çalışmak) olarak tanımaya çalışmak.

İkinci Aşama: Hedef kitlenin bulunduğu bölgede gözlem yapmaya başlamak

Üçüncü aşama: Kendini tanıtma aşamasıdır

Dördüncü aşama: Dördüncü aşamada hedef kitle ile mesleki ilişkinin kurulması gerekir.

Sokak sosyal hizmetinin tanımı ve kapsamı açısından ele alınana konular: Sokağın anlamı, Kent ve sokaklar, Sokak sosyal hizmetinin tanımı ve kapsamı, Sokak sosyal hizmetinin maneviyatla ilişkisi, Sokak sosyal hizmetine yönelik yurt dışı uygulamalardır.

Sosyal hizmet, sosyal değişme ve gelişmeyi, sosyal bütünleşmeyi ve insanların özgürleşmesini ve güçlenmesini arttıran uygulama odaklı bir meslek ve akademik disiplindir. Sosyal hizmetin odağını oluşturan bazı temel ilkeler yer almaktadır. Bunlar; sosyal adalet, insan hakları, kolektif sorumluluk ve farklılıklara saygıdır. Toplum ise sosyal hizmet mesleğinin beş temel unsurundan biridir.

Sosyal hizmet, sosyal değişme ve gelişmeyi, sosyal bütünleşmeyi ve insanların özgürleşmesini ve güçlenmesini arttıran uygulama odaklı bir meslek ve akademik disiplindir Sosyal hizmetin odağını oluşturan bazı temel ilkeler yer almaktadır ve sosyal hizmet mesleğinin bilgi temeli ve değer sistemi, toplum, hizmet kurumu, müracaatçı ve sosyal hizmet uzamanı olmak üzere beş temel unsuru yer almaktadır. Sosyal hizmet mesleğini diğer yardım edici mesleklerden ayıran temel özelliği eş zamanlı olarak iki odak noktası üzerine çalışma yapıyor olmasıdır. Sosyal hizmet mesleği bir yandan birey ve grupların güçlenmesi ve işlevselliklerinin sağlanmasına odaklanırken diğer yandan toplumsal kaynakların adaletli dağılması, dezavantajlı toplulukların güçlenmesi ve böylece insanların özgürleşmesini amaçlamaktadır.

Sokak çalışması eşitlikçi, kabul edici ve proaktif yaklaşımlarıyla toplumsal değişimi sağlamada kullanılabilecek önemli bir araçtır. Sokak çalışması uzun dönemli bir perspektifle hedef grubun ihtiyaçları, talepleri ve amaçlarından başlayarak, hedef grubun kapasitesini güçlendirmek ve kendi yaşamlarını inşa etmek için güçlendirmek amacıyla yürütülen sosyo-eğitimsel bir eylemdir. Sokak çalışmasının evrensel düzeyde bir teorik çerçevesi bulunmamaktadır. Sokak çalışması yaklaşımı temelinde ihtiyaç içindeki bireylere bulundukları ortamda müdahale etmeyi planlar ve daha çok sayıda çocuğa ulaşma iddiasına sahiptir. Ancak duvarların dışında yaklaşımıyla zenginleşen, en çok dışlanan gruplara ilişkin saygı ve hoşgörü ile biçimlenen güçlü bir etik ilke ile çalışan gruplar bulunmaktadır.

Ülkemizde sunulan mobile kip hizmeti belirli ölçülerde sokak çalışması olarak nitelendirilebilecek bir hizmettir. Mobil ekip hizmeti Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak hizmet veren çocuk ve gençlik merkezleri bünyesinde sokakta çalıştırılan ya da yaşan çocuklara yönelik sürdürülen bir hizmettir. Mobil ekipte, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog, önder çocuk ile polis ve kolluk kuvvetleri yer almaktadır. Sağlık memuru bu ekipte yer alan meslek elemanları arasında yer almamaktadır.

Bir sokak çalışması beş aşamada gerçekleştirilmektedir. Her bir aşamada bazı sorumlulukların yerine getirilmesi beklenmektedir. Birinci aşamada, çalışma yapılacak bölge teorik ve pratik olarak tanınmaya çalışılır. İkinci aşamada, hedef kitlenin bulunduğu bölgede gözlem yapmaya başlanır ve görünür olmaya çalışılır. Bu aşamada herhangi bir müdahale yapılmaz ve yalnızca gözlem yapılır. Üçüncü aşama kendini tanıtma aşamasıdır. Kim olduğunuzu ve neden orada olduğunuzu açıklamanız gerekir. Bu aşamada yalnızca hedef kitlenin değil, bölgede bulunan diğer sakinlerin de sizi tanıması ve rolünüzü kavraması önemlidir. Dördüncü aşamada, hedef kitle ile güvene dayalı olan mesleki ilişkinin kurulması gerekir. Son aşama olan beşinci aşama ise destek ve müdahale aşamasıdır.

Bir sokak çalışması beş aşamada gerçekleştirilmektedir. Her bir aşamada bazı sorumlulukların yerine getirilmesi beklenmektedir. Beş aşama boyunca sokak çalışmacısının sahip olduğu işlevler ve sorumluluklar  ise sokak çocukları özelinde değerlendirme, ihtiyaç ve sorunlara yanıt verme, eğitme, toplumu harekete geçirme, savunuculuk ve yönetimdir. Faaliyetleri planlamak, uygulamak ve değerlendirmek yönetim işlevi ve sorumluğu kapsamında gerçekleştirilmektedir.

Sokak çalışmasını beş temel amacı bulunmaktadır. Beş temel amaçtan biri aşağıdan yukarıya yaklaşımdır. Aşağıdan yukarıya yaklaşım ise uyum sürecini geliştirmek ve dışlanmayı azaltmak için dolaylı olarak insanların çevreleriyle ya da doğrudan bir grup ile çalışmayı ifade etmektedir.

Bir sokak çalışması beş aşamada gerçekleştirilmektedir. Her bir aşamada bazı sorumlulukların yerine getirilmesi beklenmektedir. Birinci aşamada, çalışma yapılacak bölge teorik ve pratik olarak tanınmaya çalışılır. İkinci aşamada, hedef kitlenin bulunduğu bölgede gözlem yapmaya başlanır ve görünür olmaya çalışılır. Bu aşamada herhangi bir müdahale yapılmaz ve yalnızca gözlem yapılır. Üçüncü aşama kendini tanıtma aşamasıdır. Kim olduğunuzu ve neden orada olduğunuzu açıklamanız gerekir. Bu aşamada yalnızca hedef kitlenin değil, bölgede bulunan diğer sakinlerin de sizi tanıması ve rolünüzü kavraması önemlidir. Dördüncü aşamada, hedef kitle ile güvene dayalı olan mesleki ilişkinin kurulması gerekir. Son aşama olan beşinci aşama ise destek ve müdahale aşamasıdır.

Bir sokak çalışması beş aşamada gerçekleştirilmektedir. Her bir aşamada bazı sorumlulukların yerine getirilmesi beklenmektedir. Bu kapsamda dördüncü aşamada, hedef kitle ile mesleki ilişkinin kurulması gerekir. Bu aşamada hedef kitlede yer alan her bir çocuk ya da gençle kurulacak güvene dayalı ilişki tüm gruba erişimi sağlayacaktır.