SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 29

Tarihsel sürece bakıldığında pek çok düşünürün suçluluk ile ilgili gözlemlerde bulunduğu ve çeşitli görüşler ileri sürdüğü görülmektedir. Örneğin Sophocles içgüdü, öğrenme ve bunların suç ile ilişkilerini gözlemlemiştir. Platon tarafından M.Ö. 4. yüzyılda gerçekleştirilen “Cumhuriyet” (The Republic) adlı çalışmada beyaz yaka suçluluğu ele alınmıştır. Tıbbın kurucusu olarak kabul edilen Hipokrat ise özellikle karakter ve beden tipleri arasındaki ilişkilere dikkat çekmiştir.

Suç tanımlamaları Auguste Comte’un teolojik çağ, metafizik çağ, pozitif çağ olarak ortaya koyduğu insanlık tarihinin üç aşamasına göre de şekillenmiştir. Bu bağlamda teolojik çağda suç, şeytani bir hareket olarak açıklanmıştır ve bu düşünce Orta Çağ’da egemen olmuştur. Metafizik çağda suç, akıl sahibi olan bireyin alacağı cezayı ve elde edeceği menfaati göz önüne alarak yaptığı bir tercih olarak ele alınmaktadır. Bu durum günümüzde hâlen geçerliliğini korumakta ve ceza hukukunun da temelini oluşturmaktadır. Pozitif çağda suç, 19. yüzyılın sonundan günümüze kadar uygulanan gözlem ve deney yönteminden faydalanılarak, şartlar sonucu oluşan doğal bir süreç olarak açıklanmaktadır.

Pozitif ekole göre suçlu davranış; bireyin özgür iradesi dışında, tamamen biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ekolün en önemli temsilcileri; Cesera Lombroso, Enrico Ferri ve Raffaele Garofalo’dur. Suçun antropolojik açıdan incelenmesinde en çok tanınan düşünür olan Lombroso’ya göre bir davranış belirli bir ülkenin ve zamanın, âdet ve gelenekleriyle uyuşmazlık gösterdiği durumda suç olarak nitelendirilir. Enrico Ferri, Lombroso’nun öğrencisidir ve Lombroso’nun tezini “doğuştan suçluluk öğretisi” olarak slogan şeklinde tanımlamış ve akılda kalmasını sağlamıştır. Doğru yanıt A'dır.

Bu kapsamda aşağıda sosyal hizmet uzmanlarının, adli sosyal hizmet alanında sıklıkla yaptığı işler yer almaktadır:

Sosyal ve ekonomik yoksunluk içinde bulunan yaşlıların huzurevlerine yerleştirilmesinde görev alma sosyal çalışmacının görevlerinden biridir.

Toplum merkezinde çalışanlar, toplum merkezi yakınlarındaki bir po­lis merkezi ile işbirliği yapmışlar ve tutuklanan gençlere hizmet vermeye başlamışlardır. Bu gelişme, adli sosyal hizmet tarihinde çocuklar için uygulanan ilk denetimli serbest­lik uygulamaları olarak bilinmektedir. Bir yıl sonra bu uygulamaya 5 kişi daha eklenmiş ve bu uygulama daha sonra diğer toplum merkezlerinde de hızla yayılmıştır. Diğer seçeneklerde adli sosyal hizmet tarihinde alınan görevlerden bazılarıdır.

Sosyal hizmet uzmanlarının en çok yazdığı rapor türüdür. Başta çocuk mahkemesinde olmak üzere sosyal hizmet uzmanı mahkemeye sunmak için sosyal inceleme raporu hazırlar. Sosyal inceleme raporu bireyi biyo, psiko, sosyal açıdan inceleyen ve değerlendiren bir rapordur. Raporda odak bireydir. Bireyi sistem ve ekolojik yaklaşım olmak üzere temel sosyal hizmet yaklaşımları çerçeve­sinde değerlendirir. SİR’in “mahkemenin daha etkili hüküm vermesine yardımcı olmak üzere, mesleki eğitim almış sosyal hizmet uzmanı tarafından hazırlanan kapsamlı ve yansız bir doküman” olduğunu belirtmektedir. Adli sosyal hizmet uygulamalarının gelişmiş olduğu ülkelerde mahkemeler tarafından istenen sosyal inceleme raporları yalnızca sosyal hizmet uzmanları tarafından yazılmaktadır. Ülkemizde durum çok daha farklıdır. Mahkemele­re 2009 yılından itibaren sosyal çalışma görevlisi kadrosu adı altında alınan öğretmen, sosyolog vb. meslek grupları, sosyal inceleme raporu yazmaktadır. Bu durumda sosyal hizmet alanında yetkin olmayan meslek grupları adli süreçte rol almakta ve uygulamada pek çok hatanın yapılmasına neden olmaktadır.

Biyolojik teoriler, suç davranışını açıklamada biyolojik faktörleri temel almaktadır. Biyolojik teorisyenler, insanlardaki suç eğilimini biyolojik ve genetik özelliklere bağlayarak bazı insanların suçlu olarak doğdukları görüşünü temel almakta, çevresel koşulları biyolojik gücü etkilemekte olan bir potansiyel olarak görmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Freud’a göre ego, id’in eğilimlerini kültür çevresine uygun olarak gerçekleştirmek için çaba harcamaktadır. Suç davranışı gerçekte id,
ego ve süper ego arasındaki ruhsal çatışmanın bir belirtisidir. Bu çatışmanın nedenleri ise:

Suç davranışının öğrenilmesi iki unsur içerir. Bunlar, suç işleme tekniklerini öğrenme ve suç işlemeyi haklı çıkaracak gerekçeler bulmadır. Suç işlemeyi haklı çıkaracak gerekçeler nötrleştirme teknikleri olarak adlandırılmaktadır. Birey bu teknikleri öğrendikçe suç işleme eğilimi artmaktadır.  Nötrleştirme tekniklerini beş kategoride toplanmaktadır. Bunlar: (a) Sorumluluğu üzerine almama (birey suçu yerine kendisini suça iten faktörleri ön plana çıkarmaya çalışır) (b) Verilen
zararı veya zararın büyüklüğünü reddetme (c) Mağdurun varlığını reddetme veya zararı hak etmiş olarak kabul etme (d) Kendisini suçlayanları suçlama (e) Kendi değerlerini toplumun değerlerinden üstün görmedir. Doğru yanıt D'dir.

Bilişim Alanında Suçlar, bilişim sistemine izinsiz girme, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının bilişim yoluyla
kötüye kullanılmasına yönelik suçlardır. Doğru yanıt C'dir.

Adli sosyal hizmet uzmanının rolleri aşağıdaki gibi ifade edilebilir.

Kişisel, aile ve/veya profesyonel sorumluluklar arasında olası bir çatışma varsa müracaatçısını reddederek potansiyel çıkar çatış­malarından kaçınacaktır: Müracaatçılara Karşı Etik Sorumluluklar

İşverenlerin ve iş arkadaşlarının etik dışı dav­ranışlarını uygun kurumlara/veya profesyonel örgütlere bildirecektir: İşverenler ve İş Arkadaşlarına Karşı Etik Sorumluluklar

Adli sosyal hizmetin bütün insanlara eşit ölçüde verilmesi için kaliteli hizmeti ve yüksek standartları destekleyecektir: Topluma Karşı Etik Sorumluluk

 Araştırma ve yayınlar yoluyla bilimsel sorgulama yapan her adli sosyal hiz­met uzmanı, gizliliği garantileyecek ve bütün müracaatçılara gelebilecek fiziksel ve/veya psikolojik zararı en aza indirgeyecektir: Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne Karşı Etik Sorumluluk

 Her adli sosyal hizmet uzmanı, uygulamayı etkileyen kanun değişikliklerini takip edecek, hizmetiçi eğitim programlarına, profesyonel konferanslara katılacaktır.: Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne Karşı Etik Sorumluluk

Dünya’da adli sosyal hizmet uygulamaları çocuk mahkemelerinin kurulması ile başla­mıştır. Ülkemizde ise ilk çocuk mahkemesi 1987 yılında Ankara’da kurulmuştur.

Sosyal hizmetin temel yaklaşımlarından biri olan Güçlendirme yaklaşımı ile bireyin güçlü yönlerini fark etmesi ve yaşamını yapılandırması­na katkı sağlanır. Diğer seçeneklerdekiler sosyal hizmet alanının diğer kuramlarındandır.

Pozitivist yaklaşım, suç davranışının kaynağının dış kaynaklardan et­kilendiğini kabul eder ve bu nedenle suçu önlemek için suçluların tedavi edilmesi gerektiğini söyler. Klasik ekolün aksine, pozitivistler suçlu davranışın biyolojik, psikolojik ve sosyal fak­törlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığını savunurlar. Pozitivist yaklaşımın temsilcilerinden biri olan Lombroso’ya göre suçlulara yönelik geliştirilen cezaların amacı, onları cezalandırmak yerine onları rehabilite etmeye yönelik olmalıdır. Lombroso, suçluluğun insan davranışının bilimsel incelemesi ile çözüme kavuşturulabileceğini öne sürmüştür

Toplumla bağı zayıflayan ya da kopan çocukların daha kolay suç işledikleri ileri sürülmüştür.  Sosyal bağ teorisine göre sosyal bağların güçlü oluşu toplumdaki bireylerin birbirine kenetlenmelerini sağlayarak suç ve sapma davranışlarının ortaya çıkmasını engeller. Bireyin toplumla bağlarının zayıflaması ölçüsünde suçluluk olasılığı artmaktadır. Sosyal bağ teorisi, erkesin potansiyel bir suçlu olabileceği, bunun için de toplumsal kontrolün gerekli olduğu görüşünü savunur. Sosyal Bağ Teorisi dört unsurdan oluşmaktadır: (1) Bağlılık: Bir kişinin ebeveynleri ve arkadaşlarına bağlılığı arttıkça toplumun beklentilerine uygun davranma eğilimi artmaktadır. (2) Kendini Adama: Hayatta belli bir amacı olan ve bu amaca ulaşmak için çaba gösteren insanların suç işleme olasılıkları herhangi bir hedefi olmayan insanlara göre daha az olacaktır. Çünkü insanlar elde ettiklerini kaybetmek istemezler. (3) Katılım: Bireyler, özellikle çocuk ve gençler, boş zamanlarını aktif bir şekilde yararlı işler yaparak doldurduklarında topluma uyumları daha kolay gerçekleşmektedir. İnsanların kendilerini sürekli meşgul edecek bir uğraşları yoksa yanlışa sapmaları ve suç işlemeleri daha kolay olacaktır. (4) İnanç: İnsanlar geçerliliğine inandıkları kurallara daha kolay uyarlar. Bunun için insanlara kuralların nedenleri ve faydaları anlatılmalıdır.

C şıkkında yer alan şekilcilik ise, anomi/gerilim teorilerine göre, alt sınıfa mensup insanların üst sınıfa ulaşabilmek için gayrimeşru yollara sapma baskısı nedeniyle gerilimle  karşı karşıya kaldıklarında baş etmek için kullandıkları yollardan biridir. Doğru yanıt A'dır.

Durkheim’in kriminolojiye yaptığı katkılardan biri de “anomi” kavramıdır. Anomi, toplumsal değer ve standartların bozulması ve/veya kaybolması sonucu sosyal düzenin bozulmasıdır. Durkheim’e göre, toplumlar her zaman aynı gelişim hızında değildir. Doğal afetler, ekonomik patlamalar, savaşlar, yangınlar, göçler toplumda hızlı değişmelere neden olurlar. Bu durumda toplumsal hayat, toplumsal hayatı düzenleyen kurallardan daha hızlı değişir. Toplumsal hayatı düzenleyen eski norm ve kurallar yeni ortaya çıkan durumu düzenlemekte yetersiz kalır. Bu kuralsızlık ve normsuzluk durumuna “anomi” denir. Doğru yanıt C'dir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası doğan “baby boomer”lar, 1960-1979 arası doğan X nesli, 1980-2000 arası doğan Y nesli ile 2000 yılından sonra dünyaya gelen Z nesli şeklinde ayrılan demografik sınıflamaya giderek söz konusu dönemlere ilişkin davranış kalıplarını, meydana gelen önemli toplumsal olaylar ve teknolojik gelişmeler ışığın­da incelemişlerdir.