SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 32

Sokakta perakende alışverişinizi çeşitli yerlerden yaparak evinize gidebilirken, marketlere otomobil ile gidiş geliş özendirilmekte, marketten ihtiyacımız olmayan malları da almamızı teşvik etmektedir. Bu durum aynı zamanda otopark ve trafik yoğunluğu problemini artırmaktadır.

Sokak çalışmasının beş temel amacı bulunmaktadır. Bunlar: (1) Ulaşılamayana ulaşmak (destek ve yardıma ihtiyaç duyan, dışlanmış, var olan örgüt ve kurumsal hizmetlere ulaşamayan birey ve gruplarla çalışmak), (2) motivasyon ve eşlik etmek (hedef grupla çalışırken, kişi ve grupların karar alma süreçlerine yardım etmek ve gerekli durumlarda destek ve tedavi (rehabilitasyon) olanaklarına yönlendirmek) ve (3) sosyal eğitim (hedef kitleyi, ihtiyaçlarını karşılamaları için, yardım sistemini nasıl kullanacakları yönünde bilgilendirmek), (4) aşağıdan yukarıya yaklaşım (uyum sürecini geliştirmek ve dışlanmayı azaltmak için dolaylı olarak insanların çevreleriyle veya doğrudan bir grup çocuk, genç veya yetişkinle çalışmak), (5) politik ve sosyal farkındalık (sokak çalışmacısı çocukların ve gençlerin yaşam koşullarını izlemeli ve politik otoriteleri sokaklardaki insanların ihtiyaçları konusunda sistematik olarak bilgilendirmelidir) (International Guide on the Methodology of Street Work throughout the World, 2008, s. 14).

Suça Sürüklenen Çocuk; kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuğu ifade eder. Doğru yanıt B'dir.

Önce Düşün Programı, hükümlülere yönelik olarak hazırlanmış 23 oturumdan oluşan bir programdır. Programda, problemler hakkında düşünme ve gerçek yaşam koşullarında sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi, bu becerilerin suç oluşturan davranış sorununa uygulanması ve gelecekteki suç oluşturan davranış riskinin azaltılmasına yardımcı olmak amaçlanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Ceza infaz kurumlarında görev yapan psikolog ve sosyal hizmet uzmanları kuruma yeni gelen tüm hükümlü ve tutuklularla ilk 3 gün içerisinde bireysel görüşme gerçekleştirirler. Kuruma kabul süreci ile başlayan bireysel görüşmede Araştırma ve Değerlendirme Formu (ARDEF) doldurulmaktadır.  Araştırma ve Değerlendirme Formunun kısa adıdır, yetişkin ve çocuk olmak üzere iki ayrı versiyonu
bulunmaktadır.

Hakkında Denetimli Serbestlik tedbiri alınan kişinin mahkeme tarafından Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne sevk edilmesiyle birlikte başlayan hizmet aşağıdaki aşamalarda verilir:
• Kişi, Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezi Şube Müdürü tarafından uzman bir personele sevk edilir.
• Uzman personele sevk edilen kişi hakkında bir “Değerlendirme Formu” düzenlenerek kişinin sosyodemografik ve psikolojik durumu hakkında bilgi elde edilir.
• Değerlendirme Formu doldurulan kişiye en fazla 10 gün içerisinde, içeriği uzman personel tarafından belirlenen bir “Denetim Planı” oluşturulur. Bu Denetim Planında, kişi hakkında Değerlendirme Formu neticesinde elde edilen bilgiler ışığında, eğitimine devam etmesi, psikososyal destek alması, ücretsiz olarak herhangi bir yerde topluma faydalı bir işte çalışması, madde bağımlısı ise tedavisine
devam etmesi gibi tedbirler yer alır. Kişi ile birlikte hazırlanan bu Denetim Planı üzerinde kişinin söz hakkı vardır fakat kişi Denetim Planını kabul ettiği andan itibaren bu plana uymakla yükümlü olması durumu söz konusudur.
• Hakkında Denetim Planı oluşturulan kişi çocuk yaşta ise Denetim Planına uyup uymadığı ve kişide görülen gelişmeler ayda 1, yetişkin ise 3 ayda 1 mahkemesine Denetim Raporu ile bildirilir.
• Denetim Tedbiri süresi sona ermiş olan kişinin dosyası kapatılarak mahkemesine gönderilir ve mahkeme tarafından hükmü sonlandırılır.

Mevcut mevzuatımızda yer alan dört karar türünün elektronik izleme yöntemleriyle
denetlenmesi mümkündür. Bunlar;
• Konutun terk edilmesinin yasaklanmasına ilişkin kararlar,
• Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme şeklinde verilen kararlar,
• Belirli bir yerleşim bölgesinin terk edilmesinin yasaklanmasına ilişkin kararlar,
• Alkol kullanımının yasaklanmasına ilişkin kararlardır. Doğru yanıt B'dir.

Aile mahkemeleri korunmaya muhtaç çocuklar hakkında koruma kararı alma, yaşlı, özürlü ve düşkünlerin bakım altına alınmasını sağlama, gerekli gördüğü kişileri bir meslek edindirme kursu veya eğitim kurumuna verme, evlilik yükümlülüğünden doğan görevler
konusunda eşleri uyarma, ailenin korunmasına dair önleyici, koruyucu ve geliştirici önlemleri alma ve çocuk mahkemesinin bulunmadığı yerlerde çocuk mahkemesi sıfatıyla görev yapma konuları da görev alanına girmektedir. Çocuğun korunması, sosyalleşmesi, tedavisi ve rehabilite edilmesi gibi amaçlar Çocuk mahkemelerinin amaçlarıdır. Doğru yanıt A'dır.

Çocuk mahkemelerinde sosyal hizmet uzmanının temel görevlerinden biri, çocukla ilgili olarak sosyal inceleme raporu hazırlamaktır. Sosyal inceleme raporu, suça sürüklenen çocuk ile sosyal hizmet uzmanı arasındaki mesleki ilişkiye dayanılarak hazırlanır.
Sosyal inceleme raporları aracılığıyla sosyal hizmet uzmanı çocuk mahkemesi ile toplumdaki diğer kaynaklar arasında bir köprü görevi üstlenir. Öte yandan çocuk mahkemelerinde hazırlanan sosyal inceleme raporları, sosyal hizmet uzmanının savunuculuk rolünü
yerine getirmesinde önemlidir. Doğru yanıt E'dir.

Türk ceza adalet sisteminde mağdur haklarının korunmasına yönelik temel düzenlemeler 2004 yılında hazırlanan ve 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile girmiştir. Yine bu kanunlardan sonra yürürlüğe giren 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, 5726 sayılı Tanık Koruma Kanunu, 5233 sayılı Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması
Hakkındaki Kanun, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği ile mağdur hakları konusunda uluslararası standartlarda düzenlemeler yapılmıştır. Doğru yanıt C'dir.

İstanbul Sözleşmesi olarak anılan“Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi”nin etkin yerine getirilmesi için Adalet Bakanlığı merkezinde sosyal politikalar geliştirmek ve adliyelerde uygulama yaparak koordinasyon sağlayacak birime ihtiyaç duyulmuştur. 18 Kasım 2013 tarihinde Ceza İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Mağdur Hakları Daire Başkanlığı kurulmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Ceza infaz kurumlarında psikososyal yardım servisleri bulunmakta, bu servislerde psikolog ve sosyal hizmet uzmanları görev yapmaktadır. Sosyal hizmet uzmanları ceza infaz kurumlarında mesleki bireysel görüşmeler, grup çalışmaları, ailelerle ve toplumla çalışma uygulamalarının tamamını gerçekleştirebilirler. Hedef kitle hükümlü-tutuklular, hükümlü-tutuklu aileleri, hükümlü kadınların yanlarında kalan 0-6 yaş grubu çocukları ve kurum personelinden oluşmaktadır.

Sokak Çocukları ve Madde Bağımlılığı İstanbul’da Sokakta Yaşayan Çocukların Özellikleri Araştırma Raporu (2004)’nda so­kakta yaşayan çocukların %79,7’si arkadaşları madde kullandığı zaman madde kullan­mak istediklerini belirtmiştir. Bundan sonra sırasıyla öfkelendikleri (%65,9), sıkıldıkları (%65,6), üşüdükleri (%61,4) ve cesaretlenmek istedikleri ya da korktukları zaman (%50,4) madde kullanmak istedikleri saptanmıştır. En düşük oranda eğlenmek (%39,1) için mad­de kullandıkları dikkati çekmektedir. Madde kullanmak istedikleri durumlara cinsiyet açısından bakıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır.

Çocuk işçiliğin nedenleri: Goulart ve Bedi (2007) tarafından yapılan bir araştırmaya göre bir çocuğun herhangi bir işte bir saat çalışması onun akademik başarısını %4 oranında düşürmektedir. Çocuğun çalışarak geçirdiği her “bir” saat onun okulu bırakma olasılığını %1,6 oranında artırmak­tadır

Yoksulluk, ülkemizde diğer birçok sosyal sorunun tetikleyicisi olduğu gibi çocuk işçiliği sorununun da baş aktörü durumundadır. Aileler yoksul olmaları nedeniyle, çocuklarını bazen çalışmaya yönlendirmekte bazen ise kendi işlerinde (özellikle de tarım) kullan­maktadır. Sonuç olarak bilinmelidir ki çocuk işçiliğinin temelinde yatan en önemli etken, yok­sulluktur.

Sokakta çalıştırılan çocuklar sorununun tanımı ve kapsamı: Örneğin yoğun olarak Güney Amerika ve Brezilya’daki sokak çocukları üze­rine çalışan Lusk, sokak çocuklarını aile bağlarına göre, dört kategoriye ayırarak sınıflan­dırmayı denemiş. Lusk’un sınıflandırmasının ilk basamağında ailelerinin yoksul olması nedeni ile sokakta çalışmak zorunda olan çocuklar yer alıyor. Bu grupta yer alan çocuk­ların aile bağları devam ettiği için genel olarak geceleri evlerine dönmekte, aynı zamanda eğitimlerini sürdürebildikleri gibi suça karışma oranlarının da diğer gruplara göre daha düşük olmasına dikkat çekiliyor. İkinci basamakta ise aile bağları giderek zayıflamakta olan ve genel olarak sokakta kendi hesabına çalışan çocuklar vardır. Sokakla kurdukları ilişkinin aileden bağımsızlaşması nedeniyle bu çocukların suça yönelmelerinde artış göz­lendiği gibi okul bağlarının da oldukça zayıfladığı tespiti yapılıyor. Üçüncü basamakta ise doğrudan doğruya yoksulluğun bir sonucu olarak evsiz kalmış ailelerin sokakta onlarla birlikte yaşayan ve çalışan çocukları bulunuyor. Dördüncü ve son basamakta ise her türlü aile bağı kopmuş, kendilerine yaşam alanı olarak sokağı seçmiş çocuklar bulunuyor.

Kut’a göre (1988) sosyal hizmet mesleğinin beş temel unsuru bulunmaktadır. Bu unsurlar;

Doğru cevap C'dir.

Sokak çalışmasında 3. aşama kendini tanıtma aşamasıdır. Kim olduğunuzu ve neden orada bulunduğunuzu açıklamanız gerekir. Bu aşamada, sadece hedef kitlenin değil aynı zamanda bölgede bulunan diğer sakinlerin (dükkân sahipleri vb.) sizi tanıması ve rolünüzü kavraması önemlidir. Doğru cevap C'dir.

Erbay’ın (2008, s.16) yaptığı araştırmada çalışmanın biçimine göre çocuk işçiliği beş türde ifade edilmektedir: (1) Ev işleri (aile içi, ücretsiz, ev ve çocuk bakım işleri), (2) ev işi olmayan ücretsiz işler (ailenin geçimi için aileyle beraber yapılan ücretsiz işçiler ya da satışlar), (3) bağımlı ya da sözleşmeli işçilik (bazı ailelerin çocuklarını kredi ya da borç karşılığı kiralaması), (4) ücretli işçilik (mal ya da para karşılığı çalışma), (5) marjinal faaliyetler (işportacılık, çöp toplayıcılığı, dilencilik, fahişelik ya da hırsızlık gibi faaliyetler). AYşe her nekdar ev işi olan bir iş yapsa da ücret aldığı için doğru cevap D'dir.

Diyarbakır ilinde suç işleyen 30 çocuk ile yapılan başka bir araştırmada ise sokakta çalışan çocukların en çok hırsızlık suçlarını işledikleri, aile yapılarının sorunlu olduğu, sokaklarda uyuşturucu veya bağımlılık yapıcı madde kullanma alışkanlıklarını edindikleri ve suçlu akran grubuna sahip oldukları yönünde bulgular saptanmıştır (Kızmaz ve Bilgin, 2010).