SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Ülkemizde ceza infaz kurumlarında sosyal hizmet uygulamaları psikososyal yardım servislerinde yürütülmektedir.

5275 sayılı kanundur.

Ceza infaz kurumlarında görevli psikolog ve sosyal hizmet uzmanlarının hedef kitlesi; hükümlü-tutuklular, hükümlü-tutuklu aileleri, ceza infaz kurumlarında annesinin yanında kalan çocuklar ve kurumda görev yapan personelden oluşmaktadır.

5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nda belirtilen 12-18 yaş grubu suça sürüklenen ve ceza infaz kurumunda bulunan çocuk hükümlü ve tutukluları ifade eder.

Ceza infaz kurumlarında görev yapan psikolog ve sosyal hizmet uzmanları kuruma yeni gelen tüm hükümlü ve tutuklularla ilk 3 gün içerisinde bireysel görüşme gerçekleştirirler. Kuruma kabul süreci ile başlayan bireysel görüşmede Araştırma ve Değerlendirme Formu (ARDEF) doldurulmaktadırlar.

Ceza infaz kurumlarında eğitimleri verilen ve yetişkin hükümlü-tutuklulara doğrudan ya da dolaylı uygulanan başlıca programlar;
• Önce Düşün Programı
• Salıverilme Öncesi Mahkûm Gelişimi Programı
• İntihar ve Kendine Zarar Vermeyi Önleme Konusunda Personelde Farkındalık Yaratma Programı
• Özel Gözetim ve Denetim Programı

şeklinde yazılabilir.

Önce düşün programı, hükümlülere yönelik olarak hazırlanmış 23 oturumdan oluşan bir programdır. Programda, problemler hakkında düşünme ve gerçek yaşam koşullarında sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi, bu becerilerin suç oluşturan davranış sorununa uygulanması ve gelecekteki suç oluşturan davranış riskinin azaltılmasına yardımcı olmak amaçlanmaktadır.

Öfke kontrolü programı 10 oturumdan oluşmaktadır. Programın amaçları; katılımcıları öfkelenmelerine yol açan süreçler ve kendi davranışlarını izleme ihtiyacı konusunda bilinçlendirmek, katılımcıları öfkeyi kontrol etme ihtiyacı konusunda eğitmek ve bu eğitimin yararlarını göstermek, öfke kontrol tekniklerini geliştirmektir.

Güvenli davranış programı (buradayım) çocukların kendilerini sağlıklı ortaya koymaları, güvenli davranış sergilemeleri için temel yaşam becerilerini kazanmaları ve geliştirmeleri (atılganlık) ve tahliye sonrası yeniden suça sürüklenme olasılıklarını düşürmeyi hedeflemektedir.

Hükümlü; mahkemelerce yapılan yargılama sonunda ceza hükmü verilmiş, hüküm giymiş, mahkûm (TDK), Tutuklu; kanun yoluyla hürriyetlerinden alıkonularak bir yere kapatılan kimse, tutuk, mevkuf (TDK), Suça Sürüklenen Çocuk; kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuğu, Çocuk Hükümlü ve Tutuklu; 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nda belirtilen 12-18 yaş grubu suça sürüklenen ve ceza infaz kurumunda bulunan çocuk hükümlü ve tutukluları, Hükümlü-Tutuklu Ailesi; ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü-tutukluların dışarıda bulunan anne-baba, eş, çocuk kardeş ve diğer yakınlarını, Annesinin Yanında Kalan Çocuk; 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 65. Maddesinde belirtilen ceza infaz kurumunda kadın tutuklu ya da hükümlülerin yanında kalan 0-6 yaş grubu çocuklarını, Kurum Personeli; Ceza infaz kurumunda görev yapan tüm personeli (kurum müdürü, idare memuru, güvenlik ve gözetim servisinde görevli infaz ve koruma başmemuru ve memuru, idari birimlerde çalışan personel, eğitim-öğretim biriminde görevli öğretmen gibi) ifade etmektedir.

ARDEF Araştırma ve Değerlendirme Formunun kısa adıdır, yetişkin ve çocuk olmak üzere iki ayrı versiyonu bulunmaktadır.

Yapılandırılmış Ruhsal Değerlendirme ve Müdahale Programı (YARDM) yetişkin hükümlü-tutuklular için ruhsal ve davranışsal sorunların tespit edilerek bu sorunlara ilişkin mesleki görüşmelerde psikososyal  müdahale yapılmasını sağlayan uygulamaları içermektedir. Ceza infaz kurumlarında en sık görülen 26 farklı ruhsal ve davranışsal sorun için “Ruhsal Sorunlara Bireysel Müdahale Uygulama Rehberi” eşliğinde psikolog ve sosyal hizmet uzmanları görüşmelerini gerçekleştirmektedir.

Ceza infaz kurumlarında yapılandırılmış grup çalışmaları yetişkin hükümlü-tutuklular için Psiko-Sosyal Yardım Servisi Programları, çocuk hükümlü-tutuklular için ARDIÇ Programları başlığıyla uygulanmaktadır. Grup çalışmaları, etkin mahkûm rehabilite programlarının uygulanması ile salıverilme sonrasında mahkûmların tekrar suç işlemesinin önlenmesinin önemi üzerine duran 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 73. maddesi ile de örtüşmektedir. BİSİS Bireyselleştirilmiş İyileştirme Sisteminin kısa adıdır ve risk-ihtiyaç-uygunluk modeline göre yapılandırılmıştır. ARDEF Araştırma ve Değerlendirme Formunun kısa adıdır, yetişkin ve çocuk olmak üzere iki ayrı versiyonu bulunmaktadır. YARDM Yapılandırılmış Ruhsal Değerlendirme ve Müdahale Programının kısaltılmış adıdır. UYAP Ulusal Yargı Ağı Projesi

Ceza infaz kurumlarında eğitimleri verilen ve yetişkin hükümlü-tutuklulara doğrudan ya da dolaylı uygulanan başlıca programlar; •Önce Düşün Programı •Salıverilme Öncesi Mahkûm Gelişimi Programı • İntihar ve Kendine Zarar Vermeyi Önleme Konusunda Personelde Farkındalık Yaratma Programı • Özel Gözetim ve Denetim Programı • Öfke Kontrolü Programı • Sigara Alkol ve Madde Bağımlılığı Programı • 0-18 Yaş Aile Eğitim Programıdır.

Ceza infaz kurumlarında yapılandırılmış grup çalışmaları yetişkin hükümlü-tutuklular için Psiko-Sosyal Yardım Servisi Programları, çocuk hükümlü-tutuklular için ARDIÇ Programları başlığıyla uygulanmaktadır. BİSİS Bireyselleştirilmiş İyileştirme Sisteminin kısa adıdır ve risk-ihtiyaç-uygunluk modeline göre yapılandırılmıştır. ARDEF Araştırma ve Değerlendirme Formunun kısa adıdır, yetişkin ve çocuk olmak üzere iki ayrı versiyonu bulunmaktadır. YARDM Yapılandırılmış Ruhsal Değerlendirme ve Müdahale Programının kısaltılmış adıdır. Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Bilgilendirme Programı (SAMBA) ceza infaz kurumunda kalan tutuklu ve hükümlüleri sigara, alkol ve madde bağımlılığı konusunda bilgilendirmek, değişim motivasyonunu artırmak, tekrar alkol ve madde kullanımını engelleyecek beceriler kazandırmak amacıyla Prof. Dr. Kültegin Ögel tarafından hazırlanmış bir programdır.

Genel Bilgiler ve Yaklaşım İlkeleri Psikososyal servis uzmanlarının çocuklarla çalışma ve çocuklara yaklaşım konularında bilgi ve becerilerini güçlendirmek amacıyla hazırlanan kılavuz niteliğinde bir modüldür. Kişisel Gelişim Programı (Kısa Grup Çalışması) Çocukların kurum sürecinde ve salıverilme sonrasında kendilerini doğru ifade edebilmelerini sağlamak, sosyal becerilerini geliştirmek, yaşantılarına dair farkındalıklarını artırmak ve gelişimlerini desteklemek amacıyla grup çalışmalarıyla uygulanabilen bir modüldür. Aile Eğitimi Programı Çocukların aileleri ile ilişkilerin kurulması ve/veya ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi,  kurum sürecinde ve sonrasında topluma uyum sağlamalarına yönelik, ailelere kurumda verilecek grup eğitimlerini içermektedir. İyiye Doğru Öfke Kontrol Programı Bu program; çevresine ve kendisine zarar verme riski yüksek olan çocuklara öfke duygusunun kontrol edilemediği durumlarda ortaya çıkabilecek olumsuz sonuçlara ilişkin farkındalık kazandırılmasını sağlamak, öfkeyi kontrol etmek ve zararlarını en aza indirmek için teknik ve yöntemler öğretmek, kontrol edildiğinde de olumlu sonuçlarının olabileceğini vurgulamak gibi konularda grup çalışmalarından oluşmaktadır. Güvenli Davranış Programı (Buradayım) Çocukların kendilerini sağlıklı ortaya koymaları, güvenli davranış sergilemeleri için temel yaşam becerilerini kazanmaları ve geliştirmeleri (atılganlık) ve tahliye sonrası yeniden suça sürüklenme olasılıklarını düşürmeyi hedeflemektedir. Cinsel İstismar ve Yaklaşım İlkeleri Cinsel istismara maruz kalan çocuğa yaklaşım ve müdahale yöntemleri, bu çocuklar için hukuksal, tıbbi ve adli süreçlerde atılması gereken temel adımlar gibi konularda psikososyal servis uzmanlarının bilgi ve müdahale güçlerini artırmak amacıyla geliştirilmiş kılavuz niteliğinde bir programdır. İnfaz ve Koruma Memuru Bilgi Paylaşım Programı Kurumda uygulanan program ile infaz ve koruma memurlarına çocuklara uygun yaklaşım gösterme, kurumda yaşanan sorunları önleme/çözme konuları ile kurum psikososyal  servisi çalışmaları hakkında bilgilendirme amaçlanmaktadır.

Denetimli Serbestlik ilk kez İngiltere’de 1842 yılında hafif suç işlemiş kişiler hakkında uygulanmış, bu konuda ilk düzenleme 1869 yılında ABD’de yapılmıştır. 1869 yılında ABD’nin Massachussets eyaletinde 17 yaşından küçükler hakkında uygulanan denetimli serbestlik, 1878 yılında yetişkinler hakkında da uygulanmış, 1880 yılında çıkarılan bir yasa ile kurumun bütün ülkeye uygulanması sağlanmıştır (Alıntılayan Kale, 2009, s. 6; Aktaran Çolak, 2005, s.134).

Aile Mahkemeleri uygulamalarına Türkiye’de 2003 yılında başlanılmasına rağmen yurt dışındaki uygulamaların çok daha önceye dayandığı görülmektedir. Türkiye’de Aile Mahkemeleri 18/01/2003 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 4787 sayılı “Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun” ile kurulmuş, 14/04/2004 tarih ve 5133 sayılı “ Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” ile değişiklik yapılarak uygulamalara devam edilmiştir. 4787 sayılı Kanunun 5. maddesi ile aile mahkemelerinde psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı atanması öngörülmüştür.  Kanun; “her ilde ve merkez nüfusu yüzbinin üzerindeki her ilçede, tek hâkimli ve asliye mahkemesi derecesinde olmak üzere aile mahkemelerinin kurulacağı, gerektiğinde bir yerdeki aile mahkemesinin birden çok dairesinin kurulabileceğini” belirtmektedir.

Dünya’da ilk çocuk mahkemesi 1878 yılında Amerika Masscahusets’te, diğeri de Chicago’da 1899’da kurulmuştur. İtalya’da ise 1934’te faaliyete geçmiştir (www. icdenetim. adalet.gov.tr).

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır.