SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bilimsel yöntemi uygulayan bir araştırmacı gerçeği aramak ve geçerli bilgi üretmekle yükümlüdür. Bu örnekte sempati duyduğu bir modelin etkililiğini kanıtlama çabası yanlı bir tavırdır ve kişiyi nesnellikten uzaklaştırır. Nesnel olmayan bilginin güvenilir ve de geçerli olma durumu sorgulanır.

Bilimsel yöntemde kullanılan ölçme araçlarının geçerli ve güvenilir olması gerekir. Ancak bu varsayımsal olarak baştan doğru kabul edilemez. Çünkü araştırmacının kullandığı ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğundan emin olması için çeşitli işlemler yapması gerekir.

Bilimsel yöntemle elde edilen bilgilerin analizi sonucunda erişilen bulgulardan yola çıkarak geleceğe yönelik tahminlerde bulunma, bilimin "yormada" amacına yöneliktir.

Bilim insanı dürüst olmak zorundadır. Dürüstlük bilimsel araştırma sürecinin her aşamasında temel olmalıdır. Bu örnekte de dürüstlüğün ihlali değişik biçimde ortaya çıkmaktadır.  İlgili konuda benzer çalışmaların varlığı araştırmalı, önceki araştırmalara uygun biçimde atıf yapılmalı, önceki araştırmaların katkılarına değinilmelidir. Önceki araştırmaları yok saymak bilim insanının dürüstlük özelliği ile çelişmektedir.

Postmodernist bilim anlayışında özelgen genellemeye gitme söz konusu değildir. Mikro ölçekte çalışmalarda derinlemesine bilgi toplayıp anlamak söz konusudur. Genelle ilişkin çıkarımlarda bulunmak yorumlayıcı paradigmalarda söz konusu değildir.

Ayten konu ile ilgili alanyazın taraması çalışmasını atlamıştır. Bu çok önemli bir aşamadır. Anket maddelerini (sorularını) kendi bilgisine göre hazırlaması, anketin kapsam geçerliğine şüphe düşürür. Oysa ilgili alanyazın incelemesi anketi oluşturmasına da yardım eder.

Kişisel deneyimler kişilerin karşılaştığı sorunların çözümünde çözüm yolu olabilir. Ancak, yaşanan bu deneyimler kişinin kendisiyle sınırlıdır. Ayrıca, bu bil­giler düzenli ve sistematik olarak toplanmamıştır. İnsanın geçmiş deneyimleriyle ilgili anımsadıklarıyla sınırlıdır. İki toplum bilimcinin aynı köyde düğün gelene­ğini incelediğini düşünelim. Bu araştırmacıların yaşama bakış açısı, önyargıları ve geçmiş deneyimleri, gözlemledikleri aynı olaydan farklı bilgiler çıkarmasına neden olabilir. Burada durum aynı olmasına karşın kişisel deneyimler farklılaştığı için ortaya çıkan bilgi de doğal olarak farklıdır. Cevap Kişisel Deneyimlerdir.

Tümdengelimsel akıl yürütme sürecinin üç temel basamağı ve vardır. Bunlar genel önerme (II), özel önerme (III) ve çıkarım (V) olarak belirtilebilir. Bu kapsamda cevap II, III ve V maddelerinin birlikte yer aldığı seçenektir.

Bilimin kayıtlı olması; bilimin, araştırma bulguları sonunda raporlaştırılması ve yayınlanması gerekir. Kamuyla paylaşılmayan, sadece bilim insanının bil­gisi olarak kalan bilgi bilim değildir. Bilimsel yöntem kullanılarak üretilen bilgilerin hakem sürecinden geçerek yayımlanması, bu bilgiye herkes tarafından ulaşılmasını sağlar. Ayrıca bilimin kayıtlı olması, daha sonra aynı konuda yapılacak araştırmalarda, incelenmesi için ulaşılmayı sağlama açı­sından da önemlidir. Doğru cevap bilimin kayıtlı olmasıdır.

Bilim bazı ön kabullerden hareket eder. Bunlara sayıltı ya da varsayım denir. Sa­yıltı; deneyle kanıtlanmamış olmakla birlikte kanıtlanabileceği umulan kuramsal düşünü ya da varmış ve gerçekmiş gibi kabul edilerek bir şeyde dayanak olarak kullanılan, bir olayı açıklamada yararlanılan ilke olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap sayıltıdır.

Kuramların oluşturulma sürecinde bilim betimleme, açıklama, yordama ve de­netimleme gibi amaçları gerçekleştirir. Bilimsel kurama ulaşmanın ilk aşaması olguları betimlemedir. Betimleme olguları saptama, sınıflama ve dile getirme gibi işlemleri kapsar. Açıklama ise bir olgunun oluş biçimini değil, oluş nedenini gösterme sürecidir. Bu süreçte “niçin” sorusuna ya­nıt aranır. Açıklama betimlemeyi de kapsar. Olaylar önce betimlenir sonra da nedenleri açıklanır. Yordama ise, var olan bilgilere dayalı olarak in­celenen konuyla ilgili gelecekte neler olabileceği hakkında tahminde bulunmaktır. Bu kapsamda cevap açıklamadır.

Olayları ve olguları açıklamak için birbiriyle ilişkili bilgilerin bütünleştirildiği sistematik bilgiler bütünü kuramdır.

Bilim insanları araştırma bulgularının değerle ilgili doğurgularıyla uğraşmaz. Bir başka deyişle, araştırma sonuçlarını başkaları için neyin iyi neyin kötü olduğu konusunda karar vermek için kullanmaz. Bilim insanları yalnızca gerçekleri ortaya çıkarmaya uğraşır. Cevap “Bilim insanları değerlerle değil olgularla uğraşır.” seçeneğidir.

Görgül verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesinde, kuram oluşturulma­sında normatif bakış açılarına, değer yargılarına, kanılara ve kişisel bakış açılarına yer yoktur ifadesi pozitivist bilim anlayışının temel sayıltıları arasında yer almaktadır. Diğer şıklar ise pozitivizm ötesi bilim anlayışını yansıtan ifadelerdir.

Eleştirel kuramda amaç anlamadan ziyade değiştirmedir. Özellikle eşitliği sağlayarak, güçsüzleri özgürleştirmek ve demokra­tik bir toplumda bireyleri özgürleştirmeyi sağlamaktır. Bu bağlamda eleştirel ku­ram birey ya da grupları güçsüzleştiren durumları saptayarak, gücün meşruiyetini sorgulamayı amaçlar. Bu kapsamda cevap “Eleştirel Kuram”dır.

Araştırmanın sonuçları bir yargı olarak belirtildikten sonra, bu sonuçların olası doğurgularının da belirtilmesinde yarar vardır. Doğurgular tezlerde genellikle öneriler olarak adlandırılmaktadır. Cevap “öneriler”dir.