SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu üçüncü bölümde “Hizmet Akdiyle veya Kendi Adına ve Hesabına Çalışan Sigortalıların Tabi Olduğu Kısa Vadeli Sigorta Hükümleri” başlığı altında iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasına ilişkin hükümler yer almaktadır.

Hastalık sigortasında geçici işgöremezlik ödeneği, hastalığın üçüncü gününden itibaren verilmeye başlanırken iş kazası ve meslek hastalığı sigortasında işgöremezlik ödeneği, hastalık sigortasından farklı olarak işgöremezliğin ilk gününden itibaren verilmektedir.

Geçici işgöremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancın yarısı, ayakta tedavilerde ise günlük kazancın 2/3’sidir.

Geçici işgöremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç, iş kazasının olduğu tarihten; meslek hastalığında ise işgöremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır (m.17/I). Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrası (a) bendi kapsamındaki sigortalılar için prime esas kazanç hesabında hak edilen ücretler, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar ile idare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince ifade ettiğimiz kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır (m.80/I, a). Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalıların aylık prime esas kazancı, 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınır ile üst sınırı arasında kalmak şartıyla kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Bu sigortalılar, tarafından Kurum tarafından belirlenen sürelerde aylık prime esas kazanç beyan edilir. Beyanda bulunmayan sigortalıların aylık prime esas kazancı ise prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı olarak belirlenir (m.80/II, a).

Sigortalının geçirdiği iş kazası veya yakalandığı meslek hastalığı sonucunda sürekli olarak çalışma hayatından çekilmesi söz konusu olabilir. Bu duruma yönelik olarak Kanunda sürekli işgöremezlik geliri düzenlenmiştir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu tarafından meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli işgöremezlik gelirine hak kazanır.

Hastalık sigortası kapsamında geçici işgöremezlik ödeneğinden yararlanabilmek için kişinin 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrası (a) bendi ile 5. madde kapsamında sigortalı olması gereklidir. Ayrıca sigortalının hastalık sonucundaki işgöremezliğinin iki günden fazla sürmesi gereklidir. Bunların dışında hastalık sigortası kapsamında geçici işgöremezlik ödeneğinden yararlanabilmek için sigortalının işgöremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması (m.18/I, b) ve sigortalının Kuruma başvuruda bulunması gereklidir.

Emzirme ödeneğinin verilebilmesi için Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olanlar için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması gereklidir. Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında olanlar için ise doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi yatırılmış ve genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır (m.16/IV).

Sigortalı işsizin, işsizlik sigortası ödeme ve hizmetlerinden yararlanabilmek için işten ayrılma bildirgesi ile birlikte iş sözleşmesinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde Türkiye İş Kurumuna doğrudan veya elektronik ortamda başvurması gereklidir. Mücbir nedenler dışında başvuruda gecikilen süre, işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülecektir (m.48/V). Bu nedenle sigortalı işsizin Kanun’da öngörülen süre içinde Kuruma başvurması kendisinin gelir kaybına uğramaması açısın- dan önemlidir.

Kanun’da işsizlik ödeneğinin ödenme süresi, işsizlik sigortası prim ödeme gün sayısı ile orantılı olarak belirlenmiştir. Buna göre iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son üç yıl içinde;

600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süreyle işsizlik ödeneği verilir (m.50/II).