SOSYAL HİZMET KURAMLARI I - Deneme Sınavı - 22

Transaksiyonel analiz,psikodinamik kuramla bağlantılı olmasına karşın insancıl terapi olarak görülmektedir. Transaksiyonel analizin öncüsü Eric Berne’dir. Bu görüşe göre her birey kendi yaşamlarını kontrol edebilecek güce sahiptir. Ancak çocukluk dönemindeki olumsuz yaşantılar ve deneyimler bireylerin bunu yapmalarına engel teşkil edebilir.
Transaksiyonel analiz, insanı olumlu olarak ele alan insancıl bir yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre insanlar tedaviye aktif olarak katılabilir, sorunlarının ne olduğunu anlayabilir ve tedavide sorumluluk alabilirler. Transaksiyonel analizde düşünme, hissetme, davranma biçimlerinde değişiklik yapabilmek için farkındalık kazanmanın önemli bir ilk adım olduğu kabul edilmektedir. Müracaatçıların sorunlarına olan farkındalık düzeyini arttırmak ve yaşamlarında değişiklik yapabilmek için tercih yapabilme becerisini geliştirmeyi amaçlayan teknikler kullanılmaktadır. Transaksiyonlar, kişilerin ego durumları arasındaki değiş tokuşlardır.

Sosyal hizmet uzmanı tinsel aktarım ve karşı aktarım reaksiyonlarıyla çalışmaya çaba
gösterir. Bu reaksiyonlar uzman veya müracaatçının bir diğerinin tinselliğine tepkileridir. Tinsel aktarımlar müracaatçının uzmanın tinselliğine verdiği reaksiyonlardır. Bilinen iki aktarım vardır ve bunlar birbirinin tersidir: tinsel idealleştirme ve tinsel onaylamama. İdealleştirme, müracaatçının uzmanı idealleştirdiği, onu çok iyi ve mükemmel tinsel öğretici olarak kabul ettiği kaçınılmaz gelişim basamağıdır.

Tinsel karşı aktarımlar uzmanın müracaatçının tinselliğine verdiği tepkilerdir. Uzman
ya aşırı özdeşim kurar ya da hiç kurmaz.

Yapısal işlevselci yaklaşım temelde sosyoloji alanında kullanılan bir yaklaşımdır. Fakat
sosyoloji dışında diğer disiplinlerin de yararlandığı bir yaklaşım olmuştur. Sosyal hizmet
bu disiplinlerden birisi olarak nitelendirilebilir. Yapısal işlevselci yaklaşım toplum, toplumun işleyişi, toplumsal yapılar, toplumsal yapıların fonksiyonları ve toplumsal sistemlerle ilgili açıklamalar getirmektedir

Yapısal-işlevselci düşüncenin kaynağı Talcott Parsons’un yazıları olarak görünmektedir.
Parsons’ın yaptığı şey işlevselciliğe “yapı”yı getirmesi, toplumun kendi üyelerinin üstünde
ve ötesinde kendine ait bir hayata ve yapıya sahip canlı bir varlık olduğu düşüncesini teorik ve bilimsel bir önerme hâline getirmesi olmuştur (Slattery, 2003).Parsons tarafından ortaya konan yapısal-işlevsel çerçeve savaş sonrasında yaşanan ekonomik, toplumsal ve siyasi sorunların çözümünü amaç edinen bir perspektiften hareket etmekte ve bu doğrultuda toplumu “birbirine kenetlenmiş ve evrim süreçlerine tanıklık eden sistemler bütünü” olarak tanımlamaktadır.

Bowen bir psikiyatrdır ve şizofren tanısı konulmuş hasta ve aileleriyle yaptığı ilk çalışmasıyla tanınmıştır. Bu zaman zarfında şizofreniyi bir aile sistemler perspektifinden ele alıp araştırmıştır. Bulgularına dayanarak; bireysel olan hasta içinde şizofren anlayışını sonunda bütün aileyi kapsayacak biçimde değiştirmiştir. Yaptığı çeşitli çalışmalar sonucunda Bowen, ruhsal rahatsızlıkların zihinsel bir bozukluk olmaktan çok ilişkilerdeki bozukluklardan kaynaklandığına inanmıştır. Duygusal rahatsızlıklar teriminin kullanımını; aile ilişkileri içinde yaşananlar, bireysel aile üyelerinin duygusal bozulmalarının nedeni olabilir görüşüne çok iyi bir biçimde uyarlamış görünmektedir. Bowen, çalışmaları sırasında bu ailelerde yaşanan duygusal süreçlerin oldukça yoğun olduğunu gözlemlemiştir (Alle-Corliss ve Alle-Corliss, 1999).

Yaklaşımdaki temel amaçlardan biri, bireylerin kök ailesinden kendilerini ayrıştırmasına yardım etmektir. Kendisini ayrıştıran insanlar kendi aile sistemleriyle ilişkilerini sürdürürler ancak ailedeki davranış örüntülerine göre davranmazlar. Kendisini ayrıştıran bireyler, stresle daha iyi baş edebilir ve ilişkilerinde daha az tepkisellerdir. Bowen’in yaklaşımındaki önemli yön, ailelere farklılaşmayı destekleyen duygusal sitemlerin fonksiyonlarını öğretmeyi merkez almasıdır. Eğer çiftler, ailelerini duygusal bir sistem gibi ve nasıl işlevsel olduklarını anlayabilirlerse birbirleriyle ve aile içindeki ve dışındaki diğerleriyle farklılaşmış bir biçimde ilişki kurabilirler (Alle-Corliss ve Alle-Corliss, 1999).

Virginia satir’e göre aile terapisi, işlevsel olmayan ailelere, şablonlarını değiştirerek işlevsel olma imkânı tanır ve ona göre, fonksiyonel olmayan bir aile sistemi, aşağıdaki niteliklerin bazılarını ya da tümünü taşır (Alle-Corliss ve Alle-Corliss, 1999):
• Aile üyeleri bir diğer üyeye karşı ihtiyatlıdır.
• Aile üyeleri birbirlerine karşı mesafelidir.
• Aile üyeleri birbirine düşmandır.
• Aile üyeleri güçsüzlük ve kontrol hissederler.
• Aile üyeleri görüşlerinde ve davranışlarında esnek değillerdir.
• Aile sisteminde tutarsız kurallar vardır: üyeler arasında tahmin edilemeyen şekilde
hareket eden yapısal güç.
• Üyeler arasında farklı olmayan bir dış görünüş vardır; iletişim şablonları ortak değildir.

Aile İletişim Kalıplarını Harekete Geçirme; yapısal yaklaşımda, uzman ailenin şimdiki
yapısını bilmeli ve değerlendirmelidir. Bu teknik, terapi sürecinin dahil olma aşamasında
uzmanın kurallara, rollere ve alt sistemlere dikkat etmesiyle başlar. Aile yapısının resmî
değerlendirmesi, uzman ile aile arasındaki iletişim kurulduktan sonra başlar. Uzman canlandırma tekniği ile ailenin nasıl yapılandığını öğrenir. Aile terapisinde canlandırma doğal bir şekilde ortaya çıkar. Bu şekilde uzman direkt olarak alt sistemlerle tartışabilir ve
ailenin problemini, şartlarını anlar. Eğer aile üyeleri alışık oldukları tarzda davranırlarsa,
uzman, ailenin şimdiki fonksiyonlarını öğrenir ve yapısal müdahale ile nasıl daha etkili
fonksiyonda bulunabileceklerine karar verebilir. Aile İşlem Kalıplarını Yeniden Yapılandırma; aile terapiye bir üyesi streste veya semptomlu bir şekilde gelir. Uzman aileye dahil olduktan sonra, şimdiki fonksiyonlarının yerini alabilecek yeni kalıplar yaşatma fırsatını sağlar. Ayrıca, ailenin fonksiyonlarının nasıl olduğunu ve bunların yapıyı nasıl desteklediğini belirler. Bundan sonra ailenin yapısını ve fonksiyonlarını değiştirmek mümkün olur. Yapısal aile uzmanlarının ailenin yapısını ve fonksiyonlarını değiştirmek için kullandığı birkaç tekniği vardır. Bunlar; sistemi yeniden kompoze etme, semptoma odaklaşma ve yapısal değişikliktir (Alle-Corliss ve Alle-Corliss, 1999).

İletişimin açık olmaması bireyler arası iletişimi, ailede ve toplumdaki iletişimi engellemektedir. İletişimi engelleyen en önemli sorunlar aşağıdaki gibidir.

Ön yargı ve varsayımların diğerlerinin söylediklerini ifade etmemize yön vermesine izin vermek,
• Gerçekten dinlemek için gereken zaman harcamamak ya da çaba göstermemek,
• Karşımızdakinin izni olmadan onun adına konuşmak,
• İletişimin önüne emir vererek, tehdit ederek, telkin ederek, tepeden bakarak, yargılayarak ve suçlayarak geçmek ya da iletişimi baskılamak,
• Bireyin karşısındakinden düşüncelerini çoktan bildiğini ve bilmesi gerektiğini
beklemesi,
• Çatışmadan ya da diğerleri tarafından onaylanmama korkusundan kaçınmak için
dürüst ve doğru konuşmamaktır.

Genel anlamda sosyal politika; düzenli gelir, barınma, eğitim, sağlık ve bireye yönelik sosyal hizmetler olarak beş temel alana ayrılmaktadır. Bu alanların her biri, sosyal sorunların oluşmasını önlemek ya da oluştuğu takdirde onlara çözüm bulmak, bireylerin refahını sağlamak ve refah seviyelerini arttırmak amacı ile çeşitli hizmetleri sağlamaya yönelik politikalar içermektedir.

Bireylerin kendilerinde potansiyel olarak var olan güçlerinin ortaya çıkarılması için bir rehbere ihtiyaç vardır. Mikro, mezzo ve makro düzeyde güçlendirme eyleminin meydana gelebilmesi için birtakım temel ilkeler doğrultusunda hareket edilmelidir. Simon (1994) bireylerin güçlendirilmesi için sosyal hizmet uzmanlarına rehberlik edecek bazı ilkeleri şu şekilde belirtmiştir:

Baskı karşıtı uygulama;
• Müracaatçıları güçlendirici bir nitelik taşımalıdır,
• Minimum düzeyde müdahale içermelidir,
• Sorunun yapısal bağlamını bilinçli bir şekilde kavramalıdır,
• Müracaatçılarla iş birliği içinde gerçekleştirilmelidir (Payne, 1997).

Dahrendorf ’un çatışma konusundaki fikirleri şöyle özetlenebilir:
1. Toplumsal hayatın olduğu yerde çatışma vardır.
2. Çatışma yok edilemez.
3. Çatışma bastırılabilir, kontrol edilebilir veya kanalize edilebilir

Sosyal Hizmet Eğitim Konseyi (CSWE)'nin belirlemiş olduğu sosyal hizmet uygulamasının amaçları:

D seçeneğinde yer alan ifade sosyal hizmet uygulamalarının amaçları arasında bulunmamaktadır.

Sosyal işlevsellik, bireyin toplumda sosyal rollerini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan görev ve faaliyetleri başarabilme kabiliyetidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Sosyal hizmet mesleğinin odağı: Sosyal hizmet mesleğinde odak dezavantajlı ve baskı altında olan bireylerin var olan güçlerinin ortaya çıkarılması ve güçlendirilmesidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Vaka yöneticiliği: Vaka yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı müracaatçının gereksinimlerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi, planlanması, organize edilmesi ve müracaatçının desteklenmesi gibi işlevleri yerine getirir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Sosyal hizmette baskı karşıtı uygulamanın genel çerçevesini kapsamlı bir şekilde ortaya koyan
Dairymple be Burke’dir. Baskı karşıtı uygulamalar feminist düşünceden doğar. Yüz yıldan fazla bir geçmişe sahiptir ve kadın erkek arasındaki eşitsizliği açıklamak amacıyla ortaya çıkmış
bir düşünce ve uygulama akımıdır.

Yöneticilik: Yönetici olarak sosyal hizmet uzmanı program geliştirme ve değerlendirme gibi işlevleri yerine getirir. Doğru yanıt B seçeneğidir.