SOSYAL HİZMET KURAMLARI II

Doğrudan sosyal hizmet uygulamasında sosyal hizmet uzmanları birtakım görevleri yerine getirirler. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçılarla çalışırken belli roller almaktadır. Bunlar (Hepworth ve diğ., 2013):

• Vaka çalışmacısı ya da danışman,

• Çift ve aile terapisti,
• Eğitimci,
• Aracı,

• Koordinatör,

• Arabulucu,
• Hakem,
• Savunucu,

• Kolaylaştırıcı,

• Ekip üyesi,
• Araştırmacı.

Kabul: Sosyal hizmet uzmanının, müracaatçıya gerçekçi bir güven duygusu ve müra- caatçının duygularına saygı duyma kadar yargılayıcı ve eleştirel olmayan bir tavra sahip olması anlamına gelmektedir. Müracaatçının kendi sorunlarını çözebileceğine ve kendi hayatında etkin olabileceğine olan inançtır.

İçtenlik: Sosyal hizmet uzmanının kendi duygularına ve müracaatçının duygularına ilişkin dürüstlüğüdür. Sosyal hizmet uzmanının diğer müracaatçılarına ilişkin duygu ve deneyimlerini ayırabilme yeteneğidir. Sosyal hizmet uzmanının içtenliği, müracaatçıya, ne demek istediğini anlama fırsatı verir. İçtenlik, sosyal hizmet uzmanının iletişimi müra- caatçı için uygun olduğunda ve anlaşıldığında gerçekleşir.

Empati: Müracaatçı ile iletişim kurma becerisi, müracaatçı için ilgiye sahip olma, müracaatçının ne algıladığını bilmek, anlamayı istemek, onu duymak ve anlamaktır.

Bireylerle sosyal hizmet uygulamasının bazı temel amaçları vardır. Bireylerle uygulamada bu amaçlar gerçekleştirilmeye çalışılır ve müracaatçının işlevsel duruma getirilmesi amaçlanır. Bunlar (Zastrow, 1999)

• İnsanların uyum kapasitelerinin geliştirilmesi,
• Bireyin içsel sorunlarının saptanması, anlaşılması ve çözülmesi,
• Bireyin güçlendirilmesi,
• Sorunların önlenmesi,
• İçsel kaynakların geliştirilmesidir.

Biestek’in bireylerle sosyal hizmet ilişkisindeki klasik 7 ilkesi ve her bir ilkenin kullanımında sosyal hizmet uzmanının rolü, sosyal hizmet uzmanı-müracaatçı etkileşiminde veya eylem sisteminde sosyal hizmet uzmanının sorumluluklarını tanımlamanın yolların- dan biridir.

Bireyselleştirme: Bireyselleştirme kişiyi tek bir açıdan değil, farklı birçok açıdan incelemek ve değerlendirmek anlamına gelir. Her birey diğerlerinden farklıdır ve kendine özgüdür. Bu nedenle, bireylerin sorunları da diğer bireylerin sorunlarından farklıdır. Bu sorunların çözümüne yönelik yapılan çalışmalar da kişiye özgü, onun gelişimsel ve ente- lektüel kapasitesine, sosyoekonomik durumuna, kapasitesine ve baş etme düzeyine bağlı olarak farklılık göstermektedir.

Gönderilen Karışıklık: Her kişi için farklı anlamlara sahip olan kelimeler veya iletişime katılan diğer kişi tarafından anlaşılamayacak bir mesleki dil kullanılmış olabilir.

Ailelerle sosyal hizmet uygulamasında sorun çözme yaklaşımı kullanılmakta ve bu yaklaşımda dört aşamalı bir süreç izlenmektedir. Bu aşamalar; sorunun varlığını kabul etmek, sorunu çok yönlü analiz etmek, sorun çözme ile ilgili seçenekleri belirleme sürecine aile üyelerinin aktif katılımını sağlamak ve belirlenen seçenekleri gözden geçirip uygun olanı seçmektir.

Sosyal hizmet açısından grup çalışmasının tedavi edici özellikleri oldukça önemlidir.Irvin Yalom’un sınıflandırması oldukça yaygındır. Yalom’a göre grup çalışmasının yedi faktörü vardır (Yalom, 2003):

Umut Aşılama: Umudun önemini anlamak için ümitsizlik duygusunu iyi anlamak gerekir. Hayatlarının bir evresinde bütün insanlar umutsuzluğa kapılabilirler. İnsanlar so- runlarını çözemediğinde ortaya çıkar. Umut ve değişim beklentisi, oldukça olumlu etkileri olan olgulardır. Umut, ileride her şeyin daha iyi olacağına dair bir inanıştır. Grup içindeki üyelere umut aşılar.

Evrensellik: Grup içindeki üyeler yaşadıkları sorunlar söz konusu olduğunda yalnız olmadıklarını ve diğer insanların da benzer sorunlar yaşadığını görürler. Bu durumda insanlar değişime ve sorunların çözümüne dair güdülenirler.

Bilgi Aktarma: Grup üyeleri, grup içinde kendi deneyimlerini paylaşırlar. İnsanların sorunlarına veya sıkıntılarına dair bilgi alması bilişsel yapılarını değiştirmelerine yardım- cı olur.

Özgecilik: Bu kavram diğer insanlara yardım ettiğimizde kendimizi iyi hissetmemizi açıklar. Grup içinde diğer insanlara yardım edilerek bundan elde edilen duygusal doyum yaşanır.

Aile Deneyimlerinin Düzeltici Bir Şekilde Kullanılması: Bu faktör deneyimlerin yeniden tasarlanması anlamına gelir. Bireylerin ailelerinden edinmiş oldukları bilgi ve de- neyimler davranışlarını etkiler. Bunun sonucunda ortaya çıkan hatalı davranış kalıplarını grup sorgular. Grup içinde aile içindeki bu davranışlar incelenir ve daha faydalı olarak değişmeleri için yeni öğretiler ortaya çıkar.

Sosyalleşme: Grup üyelerinin sosyalleşme ihtiyacını karşılar. Sosyalleşen birey kendi- ni tanır ve başkalarını değerlendirir. Birey uygun olan davranışları ve inançları sosyalleş- me yolu ile öğrenir.

Model Olma: Grup, yeni ve uygun davranışları deneme ortamıdır. Model olma, kişiler arası öğrenme yoluyla gerçekleşir. Birey grup içinde kendi davranışlarını değerlendirip uygun davranışları elde etmeye çabalar.