SOSYAL HİZMET KURAMLARI II

Giriş: Sonlandırma müracaatçının ihtiyaçlarına göre şekillenir ve tek başına bir süreç değildir. Sonlandırma aslında müracaatçının özgürleşebilmesi ve yardım ilişkisini önemli bir deneyim olarak görebilmesi için gereklidir (Ledwith, 2011). Profesyonel bir disiplin olarak sosyal hizmette birey, aile, grup ve toplum temelinde gerçekleştirilen uygulamalar kaçınılmaz olarak sonlandırılmaktadır. Sosyal hizmette sonlandırma müdahale sürecinin oldukça önemli ve tamamlayıcı niteliğe sahip bir kısmıdır. Sonlandırma sosyal hizmet uzmanının sorumluluğunda müracaatçı ile birlikte gelinen noktanın değerlendirilmesini, hedeflerin gerçekleşip gerçekleşemediğini, olumlu-olumsuz duygu ve düşüncelerin açıkça ifade edilmesini kapsamaktadır.

BİREYLERLE SOSYAL HIZMET UYGULAMASINI SONLANDIRMA
VE İZLEME: Havale yapılmadan önce müracaatçının önceden ilişkili olduğu kurumlar hakkında bilgi sahibi olunmalı; havalenin yapılacağı kurum hakkında müracaatçı bilgilendirilmeli; olası bir başvuru öncesinde müracaatçıdan izin alınmalıdır. Havale ve sonlandırmanın nedeni müracaatçı için oluşturulan dosyada açık şekilde belirtilmelidir (Duyan, 2010). Bireyin başka bir profesyonele ve kuruma havale edilmesi sürecinde: Bireyin buna hazır olması, havaleye istekli olması; diğer kurumların hizmet politikası ile bireyin ihtiyaçları için uygun kaynaklar hakkında bilgilendirilmesi; bireyin havaleye hazırlanması; havale edilen kurumdaki uzman hakkında bilgi verilmesi ve sosyal hizmet uzmanıyla iletişim kurulması için yardımcı olunması gerekmektedir.

Sonlandırma Sürecinin Yönetimi:

Müracaatçı hizmet ilişkisini bitirmek isterse sosyal hizmet uzmanı bunun için doğru bir zaman olmadığını düşünüyorsa bu adımın olası sonuçları hakkında bilgilendirilmelidir fakat son karar müracaatçıya bırakılmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı hizmetin sonlandırılmasını sürpriz olmaktan çıkarılmalıdır. Kurumun mevcut hizmetleri azaltma ya da bitirme kararı alması durumunda dikkatli olunmalıdır. Sonlandırma tarihi yaklaştıkça görüşme sıklığının azaltılması destekleyici olabilir.  Sonlandırma ile birlikte müracaatçıda ortaya çıkan kayıp, öfke gibi duyguların anlaşılması ve ele önemlidir. Sosyal hizmet uzmanı sonlandırmanın müracaatçının ailesine ve sosyal çevresine ne gibi etkileri olacağını önceden düşünmelidir.

Hizmetin Sona Erme Sebepleri: Grup üyeleri için erken sonlanma nedenleri olarak;

Hizmetin Sona Erme Sebepleri: Başarılı bir grubu sonlandırmak için:

Başarısız bir grubun sonlandırılması: Başarısız grup, grup üyelerinin amaçlarının büyük ölçüde karşılanmadığı gruplardır. Grup sürecinde ilerleme kaydedilememiş olması beraberinde kızgınlık, hayal kırıklığı, umutsuzluk, suçluluk ve kayıtsızlık gibi tepkilere neden olabilmektedir. Başarısız bir grubun sonlandırılması, başarılı yani amaçlarına ulaşmış bir grubun sonlandırılması kadar önemlidir. Başarısız grupların sonlandırılma süreci başarılı grup sürecinin sonlandırılması ile aynı aşamaları içermektedir. Tüm gruplarla olduğu gibi, sonlandırma planının yeteri kadar önceden yapılmış olması gerekir. Son toplantının tarihi, son toplantıdan çok daha önce tartışılmış ve kararlaştırılmış olmalıdır. Başarısız bir grubu sonlandırmak için yeterince zaman ayrılmalıdır. Bu sayede grubun ilerleme kaydedememesinin nedenleri belirlenebilir ve incelenebilir. Grubun neden ilerleme kaydedemediğinin belirlenmesi ve bu ilerleme kaydedilememesine yönelik üyelerin duygu ve tepkilerinin açıklığa kavuşturulması önemlidir. Bu aşamada sosyal hizmet uzmanı grup üyelerinden gelebilecek eleştirel geri bildirimlere karşı hazırlıklı olmalıdır.

Bir üyenin havale edilmesi nedeniyle grubun sonlandırılması: Bir grup üyesinin başka bir gruba veya daha profesyonel bir hizmete havale edilmesi ile grup sonlandırılabilir. Grup üyesinin daha uzmanlaşmış hizmet alması gerektiğinde; diğer grup üyeleriyle çatışma yaşaması durumunda ve bu çatışmanın grubun amacına ulaşmasını olumsuz anlamda etkilediğinde havale söz konusu olmaktadır. Havalenin nedeninin hem üyeye hem de grup üyelerine açıklanması önemlidir.

Sonlanmayı kabul etmek: Grup üyeleri sonlanmaya ilişkin hedeflenen amaçların başarılması, yeni deneyimler ve ilişkiler kazanmış olma ile ilgili olarak olumlu tepkiler gösterebilir. Grup üyeleri özgecilik, yapıcı değişime katkıda bulunma ve kendisiyle gurur duyma gibi olumlu duygulara sahip olabilirler.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME: Gruplarla sosyal hizmet uygulamasında grup liderinin de kendine ilişkin bir değerlendirme yapması önemlidir. Bu kapsamda grup lideri: • “Grupta ne kadar aktifim?’’• “Grupta dirençlerle karşılaştım mı?’’• “İletişim sorunları yaşadım mı?’’• “Tüm grup üyelerine karşı kabul edici miydim?’’ • “Grupta gerginlik durumlarını nasıl çözümledim?’’ • “Grupta otorite miydim?’’ • “Grupta yönlendirici miydim?’’ • “Grupta üyeleri girişimde bulunmaları için teşvik ettim mi?’’, • “Kendimi ne kadar hazırlıksız ve yetersiz hissettim?’’ • “Doğal, doğrudan ve dürüst müydüm?’’ sormalıdır.

Üzüntü: Grup üyeleri için grup çok fazla anlam ifade ediyor ise kişinin diğerlerinden ayrılacağı ve kişi için anlam ifade eden durum sona ereceği zaman insanların kendilerini mutsuz hissetmesi doğal bir sonuçtur. Grup üyeleri için derin anlamı olan ilişkilerin sona ermesi ayrıca kurulan bağların koparılmasının geçmiş deneyimlerdeki kayıpları hatırlatması üzüntü yaratabilir. Burada üzüntünün sözlü olarak ifade edilmesinin sağlanması ve empatik tepkinin verilmesi önemlidir.