SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI - Deneme Sınavı - 4

Kurum kuruluşa göre daha üst düzeyde, daha boyutlu bir kavramdır. Kurum kamuda düzenlenmiş üst örgütlenmeleri anlatır. Kamu hizmetleri verilen daha geniş kapsamlı örgütlenmelerdir. Kurum kavramı kamu kurumu kavramında da  geçer. Bunların da bir binası ve içinde her türlü hizmete uygun döşeme bulunur, ama kurumlar daha merkezî, daha geniş çaplı ve ağırlıkla yönetim boyutunda hizmet sunarlar. Muhatapları bire bir, doğrudan özel gereksinim grupları değildir. Geniş bir alandan sorumludurlar. Ulusal ya da bölgesel düzeyde güçleri vardır. Kurumlara bağlı kuruluşlar olabilir. Örneğin T.C. Karayolları bir kurumdur. Karayollarına ait bir konukevi, bir kreş birer kuruluştur. İŞKUR (Türkiye İş Kurumu) bir kurumdur. İşe işçi, işçiye iş bulma kurumudur. T.C. Emekli Sandığı bir kurumdur. Emekli Sandığı bağlı yaşlı bakım merkezleri birer kuruluştur. T.C. Emekli Sandığının bağlı olduğu bir üst kurum daha vardır: Kamu kurumu. Onun adı da Sosyal Güvenlik Kurumudur (SGK). SGK, hizmetleri tüm Türkiye’yi kapsayan bir kurumdur. Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan yurttaşların sosyal güvenliklerinin yasalar çerçevesinde sağlanması için çalışan bir kurumdur. Türkiye’nin her tarafında büroları, hizmet binaları vardır. Hizmetleri merkezden planlanır, programlanır ve yürütülür. Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı kreşler, huzurevleri ve benzeri hizmet üreten yerler de o kuruma bağlı kuruluşlar olarak işlevlerini yürütürler. Kurumda da hizmet üretilir ancak bu hizmetler daha çok örgütleme, düzenleme, yönlendirme ağırlıklıdır, kuruluş daha çok gereksinim sahiplerine verilen hizmet ağırlıklıdır.

Cumhuriyet döneminde klasik sosyal hizmet kuruluşları olan emzikli ya da küçük çocuklar için süt damlası, ana kucağı, şefkat yurdu (şimdiki çocuk bakım yurtları ve yuvaları), ana mektebi (şimdiki anaokulu) adıyla kuruluşlar
açılmıştır.

Merkezi yönetim yapısı içerisinde doğrudan sosyal yardım ve hizmetlere ilişkin politika belirlemek ve faaliyetleri yürütmek sorumluluğu, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına aittir.

Sosyal hizmet kuruluşları “Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar” ve “Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da olan kuruluşlar” şeklinde ikiye ayrılır:
• Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar: Çocuk yuvaları, kreşler, çocuk bakımevleri, çocuk ve gençlik merkezleri, gençlik merkezleri, kadın sığınmaevleri, kadın konukevleri, huzurevleri, sosyal bakım merkezleri, toplum merkezleri, sosyal danışma merkezleri vb. bu kapsam içindedir.
• Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da (sosyal servis) olan kuruluşlar: Bunlara örnek olarak hastaneleri, okulları, üniversiteleri, adliyeyi, cezaevlerini, psikiyatri kliniklerini… vb. sayabiliriz.

Özel kuruluşlar, özel sektörü oluşturan girişimciler tarafından kurulmuş kuruluşlardır ve kâr amaçlıdırlar. Belli bir ücret karşılığında hizmet verirler. Örneğin, daha çok, çalışan annelerin çocukları için çocuk gündüz bakımevleri, kreşler, etüd merkezleri, yaşlılar için huzurevleri, engelliler için rehabilitasyon merkezleri açarlar. Bunlar da özel gereksinim gruplarına sosyal hizmet verdikleri için sosyal hizmet kuruluşlarıdır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığında denetim Hizmetleri Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanlığı, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve Özel Kalem Müdürlüğü gibi klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı hizmet birimi sosyal hizmetle ilgilidir. Bunlar;
a. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
b. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
c. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
d. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
e. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,
f. Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü’dür.

Eşlerinden ya da yakınlarındaki diğer erkeklerden şiddet gören kadınların geçici olarak barındırıldıkları yataklı kuruluşların genel adı sığınmaevidir. Daha çok belediyeler ya da STÖ’ler tarafından açılan bu tür kuruluşlarda sığınmaevi kavramı kullanılmaktadır. Bakanlığın “kadın konukevleri” ile “sığınmaevleri” arasında görev ve işlev bakımından bir fark yoktur. Almanca’da “Frauenhaus” denmektedir ki Türkçe karşılığı “kadınlarevi”dir.

Sosyal yardımlar çeşitli kategorilerde sağlanmaktadır. Yardımlar aile, sağlık, eğitim, özürlü yardımlarıyla özel amaçlı yardımlar olmak üzere beş ayrı kategoride sınıflandırılmışlardır

SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNE AİT SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı (ZİÇEV)

Türkiye Güçsüzler ve Kimsesizlere Yardım Vakfı

Türkiye Özürlüler Eğitim ve Dayanışma Vakfı (ÖZEV)

Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV)

Zastrow’a (1990) göre, modern endüstri toplumlarında aileler toplumun sürekliliğini ve istikrarını sağlayan aşağıdaki önemli işlevleri görürler:

Neslin devamı

Çocukların bakımı

Yeni üyelerin sosyalleşmesi

Cinsel aktivitenin düzenlenmesi

Duygusal ihtiyaçlara kaynak

Fiziksel Şiddet
• İtip kakmak,
• Tokatlamak,
• Tartaklamak,
• Tekmelemek,
• Kesici ve vurucu aletlerle ya da yakıcı maddelerle bedene zarar vermek,
• Sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakmak,
• Sağlık hizmetlerinden yararlanmasına engel olmak suretiyle bedensel zarara uğratmak.

“Toplumsal cinsiyette eşitlik (gender equality); fırsatları kullanma, kaynakların ayrılması ve kullanımında, hizmetleri elde etmede bireyin cinsiyeti nedeniyle herhangi bir ayrımcılığa uğramaması demektir. Toplumsal cinsiyette hakkaniyet (gender equity) ise; kadın ve erkeğin farklı gereksinimi ve güçlerinin olduğu, bu farklılıkların belirlenerek iki cinsiyet arasındaki dengeyi düzeltecek şekilde gerekenlerin yapılması anlamına gelmektedir.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı çatısı altında aile ve kadın alanındaki hizmetleri örgütleyen veya bu hizmetlere dolaylı katkı sağlayan genel müdürlükleri şöyle sıralayabiliriz:
• Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü

AÇEP ile ailenin merkezi sayılan annenin eğitici potansiyelini harekete geçirerek elverişsiz koşullar altında yaşayan çocukların çok yönlü gelişimini, zihinsel becerilerini, yaratıcılıklarını, yeteneklerini ve bilgilerini artırıcı bir ortam yaratılması amaçlanmıştır. AÇEP annelerin olumlu bir benlik geliştirmelerini, yeterlilik, başarı ve kendine güven duygularını sağlamayı amaç edinmiştir. Program, temel olarak annelerin hem kendi kişiliklerini güçlendirmelerine hem de çocukların çok yönlü gelişimini desteklemelerine katkıda bulunur (SHÇEK, 2012).

Yoksulluğun aile üzerindeki etkileri iki temel grupta toplanabilir: Birinci grup, temel ihtiyaçların karşılanamamasıyla ilgili sorunlardır. Yoksul aileler genelde, konut, altyapı, beslenme ve sağlıkla ilgili ihtiyaçlarını karşılayamamaktadırlar. İkinci grup sorunlarsa, yoksulluğun ve onun yarattığı temel ihtiyaçları karşılayamama durumunun ortaya çıkardığı psikolojik ve aile sistemindeki ilişkilerle ilgili sorunlardır. Yoksulluk ve temel ihtiyaçları karşılayamama, ebeveynlerde stres, kendine güvenin azalması ve sağlık sorunları yaratmakta; bu sorunlar, hem ebeveyn sisteminde hem de ebeveyn çocuk ve hatta kardeşler sisteminde işlev bozukluklarına neden olmaktadır. Genel olarak aile sisteminde sorunların olması, ailenin sistem olarak sosyal işlevselliğinin bozulması demektir. Bu durum aile üyeleri olan bireylerin de sosyal işlevselliğini etkilemekte, böylelikle yoksul aileler toplumsal bir sorun haline gelmektedir

Ülkemizde var olan sosyal yardım programları şöyledir:
• 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Yasası (Tüm muhtaç vatandaşlar için)
• 2022 sayılı 65 yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına
Aylık Bağlanması Hakkında Yasa
• 3257 sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Yasası (Muhtaç sanatçılar için)
• 4123 sayılı Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar Hakkında
Yasa ve aynı sayılı tabii afet nedeniyle meydana gelen hasar ve tahribata ilişkin hizmetlerin yürütülmesine dair yasalar (Doğal afetlerden zarar gören vatandaşlar için)
• Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Ayni-Nakdi Yardım Yönetmeliği
• 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart
Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun (Bu yasa kapsamında, hiçbir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi altında olmayan ve sağlık giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının sağlık giderleri
devlet tarafından karşılanmaktaydı. Bu yasa 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006) uyarınca yeşil kart sahiplerinin sağlık harcamalarının 1 Ocak 2012 günü itibariyle SGK’ya devredilerek ve yeni bir sosyal
güvenlik sistemine geçilmesinden ötürü 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır)

Dünya Bankası ile T.C. Hükümeti arasında yürütülen ve 4 Mayıs 1993 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Türkiye İş Kurumu tarafından uygulanan “İstihdam ve Eğitim Projesi”nin alt bileşenlerinden biri olan Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi 5 Nisan 1994 tarihinde uygulanmaya başlamıştır. Proje Dünya Bankası kredisi ve T.C. katkısı ile finanse edilmiştir. Genel müdürlükçe yürütülen Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi, 2000 yılı sonu itibariyle tamamlanmıştır. Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi, geleneksel olarak erkeklerin egemen olduğu iş alanları da dahil olmak üzere, bütün alanlarda, kadınlara daha iyi iş ve meslek olanaklarının sunulmasını sağlayacak politikaların üretilmesi için gerekli bilgi ve verileri sağlamayı ve bunları yaygınlaştırmayı amaçlamıştır (KSGM, 2012)

Aile bireyleri arasındaki uyuşmazlıklar günümüzde giderek karmaşık ve uzmanlık isteyen bir kapsama ulaşmıştır. Ailenin ve aile içinde bireyin korunması amacıyla sosyal çalışmacı, psikolog, pedagog destekli aile mahkemelerinin kurulmasının kaçınılmaz hâle gelmesiyle birlikte kurulan aile mahkemelerinde; ailenin korunmasına yönelik koruyucu, önleyici ve eğitici bir görev tanımı yapılmıştır. Mahkemelerde görevlendirilecek olan sosyal hizmet uzmanları, psikolog ve pedagoglar yargı kararından önce ailelerin sorunlarını gidermeye, evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri konusunda eşleri uyararak gerektiğinde uzlaştırmaya, aile bireylerinin mali yükümlülüklerini yerine getirmeye ilişkin önlemleri almaya, çocukların mallarının yönetimi ve korunmasına ilişkin düzenlemeler yapmaya çalışacaklardır.

Ekonomik Şiddet
• Kadının çalışmasına izin vermemek,
• İstemediği işte zorla çalıştırmak,
• Kadının para harcamasını kısıtlamak,
• Az para vererek çok şey beklemek,
• Aileyi ilgilendiren ekonomik konulardaki kararları kadının fikrini sormadan tek başına almak,
• Kadının parasını, şahsi mallarını elinden almak,
• Kadının terfi etmesini engelleyecek kısıtlamalar getirmek (iş gezilerine, toplantılara, kurslara katılmasına engel olmak),
• Kadının iş bulmasını kolaylaştırıcı becerileri geliştirecek etkinlikleri engellemek,
• İş yerinde olay yaratmak suretiyle kadının işten atılmasına neden olmak.

Bozukluk