SOSYAL HİZMET MEVZUATI

Ceza adalet sistemi üzerinde bazı perspektiflerin etkisi büyüktür. Bu bakış açıları suç
yasalarının yürürlüğe girmesini, kanun-politika ve uygulamalarını, mahkeme süreci ve cezalandırma reformlarını etkilemiştir. Bu perspektifler:

• Suçun kontrolü perspektifi
• Rehabilitasyon perspektifi,
• Süreç perspektifi
• Adalet perspektifi,
• Onarıcı adalet perspektifi,
• İntikamcı adalet perspektifi
• Terapötik hukuk uygulamaları perspektifinden oluşur

Rehabilitasyon yaklaşımları, suçluların yukarıda sayılan alanlardaki işlevlerini geliştirmelerine yardımcı olur. Rehabilitasyon, sosyal hizmet mesleğini en çok ilgilendiren ceza adaleti perspektiflerinden biridir. Rehabilitasyon, yalnızca kamu güvenliği konularına odaklanmakla kalmaz, aynı zamanda suçlu ve mağdurların zihinsel sağlık ve madde kötüye kullanımı tedavisi yanı sıra ya da ikincil travma
yaşayan suç ve adalet sistemindeki uzmanların da tedavi görmelerini sağlar.

Çocuk mahkemesinin felsefesi dört noktaya dayalıdır:
• Ceza için tek yargı rehabilitasyon olmalıdır.
• Çocuklar olgunlaşmadıkları için onlara yetişkin suçlu gibi davranılmamalıdır.
• Suçlu olduğu kabul edilen çocuklar, genellikle ıslah edici bir kuruma yerleştirilmeleri yerine denetim altına alınmalıdır.
• Çocuklar, onların problemlerini anlayacak bir mahkemeye gönderilmelidir

Danışmanlık Tedbiri: Çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda, çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye yönelik tedbirlerdir.

Erteleme Süresi: Kanun kamu davasının ertelenme süresi olarak, 5 (beş yıl) süre öngörmüştür (ÇKK, md.19/1). Savcının daha az bir süre koymasının yolu kapatılmıştır. Çocuk savcısının “kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı”, çocuk hâkiminin onaması koşuluna bağlanmıştır. Hâkim kararını beş gün içinde verir (ÇKK, md.19/2). Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren, erteleme süresince davaya zamanaşımı işlemez (ÇKK, md.19/3). Çocuk hâkimi tarafından onanan “kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları”, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Sistemdeki veriler gizlidir. Sadece soruşturma veya kovuşturma yapılması amacı ile kullanılabilirler ve kullanılabilmeleri için, Cumhuriyet Savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından
istenilmiş olması gerekir (ÇKK, md.19/4).

Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır.
• Kanunun hükmü ve amirin emri (TCK M.24)
• Meşru savunma ve zorunluluk hâli (TCK M.25)
• Hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (TCK M.26)
• Sınırın aşılması (TCK M.27)
• Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (TCK M.28)
• Haksız tahrik (TCK M.29)
• Hata (TCK M.30)
• Yaş küçüklüğü (TCK M.31)
• Akıl hastalığı (TCK M.32)
• Sağır ve dilsizlik (TCK M.33)
• Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (TCK M.34)

Ailesinin isteği söz konusu değildir.

Onarıcı adaletin, mevcut ceza adalet sistemine alternatif bir model sunduğu düşünüldüğünde komşular arasındaki ve uluslararası mevcut tartışma ve sorunlar benzer şekilde halledilebilir. Bu bağlamda fazla ayrıntıya kaçmamak koşuluyla onarıcı adaletin temel prensiplerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Hukuk ve adalet aynı anlama gelmemektedir,
• Onarıcı adalet; suçlu, mağdur ve toplumun ihtiyaçlarına karşı dengeli bir yaklaşım
gerektirir, birinin diğerine tercih edilmesi söz konusu değildir,
• Onarıcı adalet için bir sahip söz konusu ise bu toplumdur,
• Mağdursuz suç yoktur, her suçun en azından bir mağduru ve bir faili vardır,
• Fail, mağdur ve tüm toplum, suçla verilen zararın giderilmesine yönelik duyulan
ihtiyaçlar üzerinde bir konsensüse varmalıdır,
• Suçlu ve mağdurun onarıcı adalet sürecine katılımı tamamen gönüllülük esasına
dayanmalı ve verilen karar hür irade ürünü olmalıdır,
• Onarıcı adalet kavramı kültürel olarak kabul edilmeli ve davranış kalıbı olarak sergilenmelidir (internalization).

Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun ikinci bölümü Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler başlığında, Madde 5’te şöyle açıklanmıştır;
Madde 5- (1) Koruyucu ve destekleyici tedbirler, çocuğun
öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir.
Bu tedbirler;
• Danışmanlık tedbiri (Aile ve Sosyal Politikalar BakanlığıMEB-RAM)
• Eğitim tedbiri (Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri
Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik MüdürlükleriMilli Eğitim Bakanlığı)
• Bakım tedbiri, (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı)
• Sağlık tedbiri (Sağlık Bakanlığı)
• Barınma tedbiri (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı)

• Suçun kontrolü perspektifi
• Rehabilitasyon perspektifi,
• Süreç perspektifi
• Adalet perspektifi,
• Onarıcı adalet perspektifi,
• İntikamcı adalet perspektifi
• Terapötik hukuk uygulamaları perspektifinden oluşur.

Rehabilitasyon perspektifi, suçlulara tedavi ve hizmet sağlamaya odaklanır. Fiziksel ya da zihinsel sağlık bakımı, eğitim ve istihdam becerilerinin eksikliği suçun nedenleri arasında görülen faktörler olarak anılmaktadır.

Süreç perspektifi, ceza adaleti sistemine dâhil olan kişilerin anayasal haklarına göre adil bir şekilde muamele edilmesini vurgulamaktadır. Bu bakış açısının amacı, ırk ve sosyal sınıf gibi özelliklerden kaynaklanan önyargıyı ve yetersiz yasal temsili azaltmaktır.

Ceza adalet sistemi içerisinde profesyonellerin amacı emniyet güçleri ve adalet sistemi ile karşı karşıya gelmiş bu bireylerin tekrar suç işlemesini önlemektir. Bu amaç tüm bireyler için geçerli olsa da özellikle çocuk ve gençler için daha fazla önem taşımaktadır.

Ceza adalet sistemi içerisinde sosyal hizmet uzmanlarının karşılaştığı çocuk ve yetişkinler için bilimsel literatürde iki ayrı sistemden söz edilmektedir. Bunlar; 18 yaşına kadar çocuk ve gençleri kapsayan çocuk adalet sistemi, diğeri de yetişkinleri kapsayan ceza adalet sistemidir.

Çocuk mahkemesinin felsefesi dört noktaya dayalıdır:
• Ceza için tek yargı rehabilitasyon olmalıdır.
• Çocuklar olgunlaşmadıkları için onlara yetişkin suçlu gibi davranılmamalıdır.
• Suçlu olduğu kabul edilen çocuklar, genellikle ıslah edici bir kuruma yerleştirilmeleri yerine denetim altına alınmalıdır.
• Çocuklar, onların problemlerini anlayacak bir mahkemeye gönderilmelidir.

danışmanlık, sağlık, eğitim, bakım, barınma ve veli, vasi, bakım ve gözetimden sorumlu kişiye teslim tedbiri koruyucu ve destekleyici tedbirlerdir.

15 yaşından küçüklerin ceza hukuku karşısındaki durumunu belirleyebilmek için hukukumuzda, “kısmi mesuliyet” ifadesine yer verilmiştir.

Çocuk kapalı ceza infaz kurumları, çocuk tutukluların ya da çocuk eğitim evlerinden disiplin veya diğer nedenlerle kapalı kurumlara nakillerine karar verilen çocukların barındırıldıkları ve firara karşı engelleri olan iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlardır. On iki-on sekiz yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fiziki gelişim durumları göz önüne alınarak bu kurumların ayrı ayrı bölümlerinde barındırılırlar.

Kanun kamu davasının ertelenme süresi olarak, “beş yıl” süre öngörmüştür (ÇKK, md.19/1).

Suça sürüklenen çocuk hakkındaki soruşturma, çocuk bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır. Doğru cevap B seçeneğidir.