SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 16

Ülkemizde yenilerde farkındalığın gelişmeye başladığı alanlardan biridir. 1967 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Newyork Protokolü, 1966 tarihli Uluslararası Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, 1954 tarihli Vatansız Kişilerin Statüsüne İlişki Sözleşme, 1965 tarihli Her Tür Irk Ayrımcılığına Son Verilmesine İlişkin Sözleşme, 1984 tarihli Cartagena Deklarasyonu, 14 Eylül 1994
tarihli bakanlar kurulu kararı ile yayımlanan Türkiye’ye İltica Eden veya Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye’den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar ile Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik gibi mevzuat unsurlarının şekillendirdiği alanda sosyal çalışma için yeterli bir etkinlik durumu söz konusu değildir. Sosyal çalışmayı etkin kılacak şey bu alandaki mevzuat değişimi ve iltica ve sığınmacılık konularına dair psiko-sosyal desteğe duyulan ihtiyaçtır.

Ülkemizde sui generis kabilinden lüzumu bulunan bir alandır. Ülkemiz bilhassa depremlerle birlikte acil durum ve krizler karşısında sosyal çalışmacının konumuna ilişkin bir hayli tecrübe edinmiştir. Esasen sosyal hizmet mesleği bir afet ve acil durum çocuğu olarak tarih sahnesine çıkmıştır. İlk modern sosyal hizmet çalışmaları savaş ikliminde neşet etmiştir.

Göçmenlerin, yabancıların çok olduğu yörelerde, yabancılar arasında yoğunlaşan evlilikler dolayısıyla doğan çocukların iki kültür arasında kalmalarını önlemek için çokkültürlü sosyal hizmetler verirler. Amaç bir insanın çokkültürlü boyuta getirilmesi, örneğin çocukların farklı kültürlerde bulunan anne ve babalarıyla aynı anda sorunsuz iletişim kurabilecek düzeye getirilmeleri ve bu farklı kültür ortamında sıkıntısız yaşayarak yaşamdan zevk alabilmelerinin sağlanmasıdır.

Uluslararası sosyal hizmet (internationale Sozialarbeit) boyutunda sosyal çalışmacılar, sosyal çalışma mesleğinin ülkelerinde daha da
gelişmesi için diğer uluslarla, devletlerle ve yabancı uzman elemanlarıla ilişkiler kurarak ve birlikte çalışarak uluslararası sosyal çalışmanın ve uluslararası sosyal hizmetlerin gelişmesine, birbirleriyle karşılıklı – çift taraflı – ilişkilerinin ve iletişimlerinin geliştirilmesine çaba harcarlar. Mesleki çalışma yaptıkları insanların uluslararası ilişkilerinin, iletişimlerinin gelişimesine yardımcı olarak kapasitelerinin gelişmesine yardımcı olurlar. Bu yolla onları aktif ve hareketli kılarlar. Diğer ülkelerdeki sosyal hizmetlerin ve sosyal çalışmaların ülkelerindeki ilgililer tarafından tanınmasına gayret ederler.

Sosyal çalışmadaki teorik yaklaşımlar kabaca şöyle özetlenebilir :
• Problem çözme
• Sistem yaklaşımı
• Güçler perspektifi
• Baskı karşıtı uygulama
• Post modern uygulamalar

Sosyal çalışmacının (sosyal hizmet uzmanı), ara meslek elemanlarıyla ilgili olarak sosyal hizmetlerin niteliğini artırmak açısından sosyal hizmet kuruluşlarında genel olarak denetleyici, değerlendirici, yönverici ve yardımcı olucu bir takım görevleri vardır. Doğru cevap E'dir.

Sosyal devletin sosyal araçları: sosyal sigortalar, sosyal yardımlar ve sosyal hizmetlerdir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal devlet, ülkesinde yaşayan bireyin ve ailenin bugün ve yarın kaygısı duymadan yaşamasını öngören, sağlayan ve bunun araçlarını yeterlice geliştiren devlettir. İnsanın bugünü ve yarını ile ilgili kaygıları olacaktır. İşsizlik, işten atılma, hastalık, sakat kalma, yalnız kalma gibi kaygıların yanı sıra, evlenme, boşanma, doğum, çocukların eğitimi, çocukların evlendirilmeleri, ölüm gibi her insanın yaşamının bir döneminde karşılaştığı ya da karşılaşacağı durumlarda ekonomik, sosyal ve psikolojik destek arayışı olabilir. Bu destekleri sosyal devlet üç boyutta sunar: Primli sistem, yani, sosyal sigortalar, karşılıksız sistem, yani, sosyal yardımlar, kurumsal sistem, yani sosyal hizmetlerdir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal çalışmanın eklektik bilgi temelini aşağıdakiler oluşturur:

Psikoloji

Sosyoloji

Ekonomi

Antropoloji

Felsefe

Siyaset bilimi

İşletme

Hukuk

Sosyal çalışmanın kendi ürettiği bilgiler.

Doğru cevap E'dir.

Sosyal çalışmada çözüm odaklı modeli kullanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale tekniklerini Sheafor & Horejsi’den esinlenerek aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

1. Soruna değil çözüme odaklanmak: Bu modelde çalışan bir sosyal çalışmacı, müracaatçının problemini anlamak ve derinlemesine analiz etmek yerine nasıl bir çözüm istediğine odaklanır.

2. Değişimi tanımlamak: Sosyal çalışmacı müracaatçının nasıl bir değişim istediğini ve bu değişimi yaratmak şu anda neler yapıyor olduğunu anlamasına yardım eder.

3. Bakış açısını belirginleştirmek: Sosyal çalışmacı daha çok müracaatçını durumunu görmesine yardım eder.

4. Denetim duygusu yaratmak: Sosyal çalışmacı, müracaatçını içinde bulunduğu durumda da bir parça kontrol sahibi olduğunu görmesini sağlar.

5. Beyin fırtınası: Değişim için fikirler geliştirmesi için birlikte düşünmek.

Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin gelişimi sosyal devlet ile yakından ilişkilidir. Sosyal devlet; çalışanların çalışma koşullarına, özürlülerin yaşama koşullarına, kimsesizlerin ve yoksulların barınma ve beslenme sorunlarına, yaşlıların ve çocukların, eğitim, sağlık vb. sorunlarına müdahale eden devlet olduğuna göre, sosyal devletin sosyal araçları: sosyal sigortalar, sosyal yardımlar ve sosyal hizmetlerdir. Sosyal devlet, ülkesinde yaşayan bireyin ve ailenin bugün ve yarın kaygısı duymadan yaşamasını öngören, sağlayan ve bunun araçlarını yeterlice geliştiren devlettir. İnsanın bugünü ve yarını ile ilgili kaygıları olacaktır. İşsizlik, işten atılma, hastalık, sakat kalma, yalnız kalma gibi kaygıların yanı sıra, evlenme, boşanma, doğum, çocukların eğitimi, çocukların evlendirilmeleri, ölüm gibi her insanın yaşamının bir döneminde karşılaştığı ya da karşılaşacağı durumlarda ekonomik, sosyal ve psikolojik destek arayışı olabilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

2006 yılında çıkarılan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurum Kanunu ile de sosyal güvenlik sisteminin sorunlarının çözülmesi, açıklarıyla mücadele, hizmet kalitesinin artırılması amaçlanmıştır. Bu son kanunla sosyal güvenlik tek çatı altında toplanırken, sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası planlanmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı: Türkiye’de sosyal refah hizmetlerini tek çatı altından
koordine etmek için 2011 tarih ve 6223 sayılı kanunla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı kurulmuştur.
Bakanlık bünyesinde birçok daire başkanlığı bulunmaktadır. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
çatısı altında sosyal hizmetler de daire başkanlıklarının görevleri içinde verilmektedir. Bakanlıkta hizmet
birimleri olarak:
a. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
b. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
c. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
d. Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
e. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü.
f. Denetim Hizmetleri Başkanlığı.
g. Strateji Geliştirme Başkanlığı.
h. Şehit Yakınları ve Gaziler Dairesi Başkanlığı bulunmaktadır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının görevleri şunlardır:
a. Sosyal hizmetler ve yardımlara ilişkin ulusal düzeyde politika ve stratejiler geliştirmek, uygulamak, uygulanmasını izlemek ve ortaya çıkan yeni hizmet modellerine göre güncelleyerek geliştirmek.
b. Sosyal ve kültürel dokudaki aşınmalara karşı aile yapısının ve değerlerinin korunarak gelecek nesillere sağlıklı biçimde aktarılmasını sağlamak üzere; ulusal politika ve stratejilerin
belirlenmesini koordine etmek, aile bütünlüğünün korunması ve aile refahının artırılmasına yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
c. Çocukların her türlü ihmal ve istismardan korunarak sağlıklı gelişimini temin etmek üzere; ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesini koordine etmek, çocuklara yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
d. Kadınlara karşı ayrımcılığı önlemek, kadının insan haklarını korumak ve geliştirmek, kadınların toplumsal hayatın tüm alanlarında hak, fırsat ve imkânlardan eşit biçimde yararlanmalarını sağlamak üzere; ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesini koordine etmek, kadınlara yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
e. Özürlülerin ve yaşlıların her türlü engel, ihmal ve dışlanmaya karşı toplumsal hayata ayrımcılığa uğramadan ve etkin biçimde katılmalarını sağlamak üzere; ulusal politika ve stratejilerin
belirlenmesini koordine etmek, özürlülere ve yaşlılara yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
f. Şehitlerimizin hatıralarının yaşatılması, şehit yakınları ile gazilerin her türlü mağduriyet ve mahrumiyetten korunması amacıyla; ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesini koordine
etmek, şehit yakınları ile gazilere yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.

g. Toplumun sosyal yardım ve korumaya ihtiyaç duyan kesimlerine yönelik yardım faaliyetlerini düzenli ve etkin biçimde yürütmek; yoksullukla mücadeleye ilişkin ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesini koordine etmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
h. Öncelikle çocuğun aile içinde yetiştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla aileyi eğitim, danışmanlık ve sosyal yardımlarla güçlendirmek; korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç çocuk,
kadın, özürlü ve yaşlıların tespiti, bunların korunması, bakımı, yetiştirilmesi ve rehabilitasyonlarını sağlamak üzere gerekli hizmetleri yürütmek, bu hizmetler için gündüzlü ve yatılı sosyal hizmet kuruluşları kurmak ve işletmek.
i. Ailenin bütünlüğünü korumak, parçalanmış ailelerin korunmaya, yardıma ve bakıma muhtaç fertleriyle çocuklarına her türlü maddî, manevî ve sosyal destek sağlamak; bu amaçla gerekli planlamaları yapmak, eğitim faaliyetlerinde bulunmak.
j. Kamu kurum ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yürütülen sosyal hizmetler ve yardımlara ilişkin ilke, usûl ve standartları belirlemek, bu alanda faaliyet
gösteren kurum ve kuruluşların taşıması zorunlu olan nitelikleri ve bunlara rehberlik edecek programları geliştirmek.
k. Kamu kurum ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yürütülen sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerinin, belirlenen ilke, usûl ve standartlar çerçevesinde
denetimini yapmak.
l. Sosyal hizmet ve yardım faaliyetleriyle bunlardan yararlananlara ilişkin bilgileri merkezî bir sistemde oluşturulacak veri tabanı aracılığıyla işlemek, kontrol etmek, izlemek ve geliştirilecek politika, strateji ve önlemler bağlamında değerlendirmek.
m. Sosyal hizmetler ve yardımlar alanındaki uluslararası gelişmeleri ve faaliyetleri izlemek, bunlara katkı vermek ve yürütülecek çalışmalarda yararlanmak üzere değerlendirmek, bu alanda taraf olduğumuz uluslararası sözleşme ve anlaşmaların ulusal düzeyde uygulanmasını sağlamak.
n. Mevzuatla Bakanlığa verilen diğer görev ve hizmetleri yapmak.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Anayasamız başta olmak üzere birçok kanunda sosyal yardımlarla ilgili düzenlemeler söz konusudur. Sosyal yardımlar, mevcut sosyal güvence sisteminin açıklarını kapatıcı bir tedbirler bütünü olarak değerlendirilebilir. Yani mevcut sosyal güvenlik kurumları dışında kalan ve muhtaç durumda olan kişilere yapılan yardımlardır. Türkiye’de sosyal yardım olarak değerlendirilecek bazı yardımlar bulunmaktaysa da, bunların çok sınırlı bir kapsamı olduğu söylenebilir. Bunlar arasında vatan hizmeti görenlere, istiklal madalyası sahiplerine, bazı kamu görevlilerine, şehitlerin
ailelerine yapılan yardımlar sayılabilir. Bunların dışında kalan bir başka yardım da 1976 tarihinde başlatılmış bulunmaktadır. Bu tarihte çıkarılan 2022 sayılı Yasa ile 65 yaşını doldurmuş, kimsesiz ve yardıma muhtaç tüm vatandaşlara aylık bağlanması öngörülerek, sosyal yardımlar alanında ilk önemli adım atılmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye’de sosyal yardım alanındaki hizmet dağınıklığını gidermeye yönelik olarak Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bağlı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Görevleri ise şunlardır:
a. Yoksullukla mücadele ve sosyal yardımlar alanında ulusal düzeyde uygulanacak politika ve stratejilerin oluşturulması çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri
uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.
b. 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununun amaçlarını gerçekleştirmek ve uygulanmasını sağlamak için gerekli idarî ve malî tedbirleri almak.
c. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonunun gelirlerini zamanında toplamak, toplanan gelirlerin yerinde, zamanında ve ihtiyaçlara göre kullanılmasını sağlamak.
d. 3294 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan vakıfların harcamalarını, iş ve işlemlerini araştırmak, incelemek, izlemek ve denetlemek, görülen aksaklıklarla ilgili gerekli tedbirleri almak, vakıfların çalışma usûl ve esasları ile sosyal yardım programlarının ölçütlerini belirlemek.
e. Mevzuatta kamu kaynaklarıyla yardım yapılması öngörülen kişilere aylık, tazminat, ücret, yardım veya başka bir ad altında yapılacak her türlü sosyal yardımın ödenmesi ve anılan yardım
ve ödemelerin veri tabanına işlenerek izlenmesi ile ilgili işleri diğer birimler ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği içinde yerine getirmek; diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılmakta olan her türlü sosyal yardım ve ödemelerin veri tabanında izlenmesine ilişkin işlemleri yürütmek.
f. Yoksullukla mücadeleye ve Genel Müdürlüğün görev alanına giren diğer konulara ilişkin olarak araştırma ve incelemeler yapmak, proje hazırlamak ve uygulamak.
g. Yoksullukla mücadele alanında uluslararası gelişme ve uygulamaları izlemek, değerlendirmek, ülkemiz açısından yararlı görülen modelleri uygulamaya koymak.
h. Sosyal Yardımlar Bilgi Sistemi ile ilgili işleri yürütmek.
i. Sosyal yardımlaşma ve dayanışma kültürünü kökleştirici çalışmalar yapmak, geniş kitleleri kapsayan yardım kampanyalarını koordine etmek ve desteklemek.
j. Sosyal yardıma hak kazanılmasında ve genel sağlık sigortalılığının tespitinde esas alınacak gelir tespit testlerine ilişkin usûl ve esasları belirlemek, bu testleri Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarıyla işbirliği yaparak uygulamak.
k. Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Fonu kaynağı kullanılarak, 3294 sayılı Kanun kapsamında yer alan vatandaşlarımıza yönelik şu sosyal yardım programları uygulanmaktadır.
1. Aile Yardımları (gıda, yakacak, barınma). 2. Sağlık Yardımları (tedavi destekleri, şartlı sağlık yardımı). 3. Eğitim Yardımları (eğitim materyali yardımı, şartlı eğitim yardımı, öğle yemeği yardımı, ücretsiz kitap yardımı, öğrenci barınma, taşıma, iaşe yardımı, özürlü öğrencilerin okullarına ücretsiz taşınması, yüksek öğrenim bursları). 4. Özürlü Yardımları (özürlü ihtiyaç yardımı) 5. Özel Amaçlı Yardımlar (aşevleri, afet yardımları). Ayrıca Alo 144 Sosyal Yardım Hattı kurularak sosyal yardım konusunda vatandaşların bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.

Sosyal yardım bilgi sistemi "SOYBİS" olarak anılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

SOYBİS sorgusu ile 13 kurumun veritabanında kayıtlı 28 ayrı bilgiye ulaşılır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyal Yardımcı/Ara Eleman: Bağlayıcı, destekleyici ya da yardımcı işlev taşıyan, sosyal çalışmacıyı (sosyal hizmet uzmanı) tamamlayıcı meslek elemanıdır, rutin, gündelik işleri yaparak sosyal çalışma mesleğinin etkinliğini arttıran, sosyal çalışmacının işlerini kolaylaştıran vazgeçilmez kişidir, Başvuranların, bir kuruma ya da kuruluşa gelen ya da telefon eden sorun sahiplerinin ilk yüzyüze geldikleri kişidir. Doğru cevap D seçeneğidir.