SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

İster iyi ister kötü niyetli olsun propaganda yapmak kabul edilemez bir durumdur.

Dijital aktivizm toplumları sürekli olumsuz propaganda ile etkilemeye çalışan bir aktivizm türüdür.

Sosyal ağlar, benzer ilgi alanlarına sahip kişilere fikirlerini iletmek, paylaşmak ve tartışmak için toplanabilecekleri sanal bir platform sağlar (Raacke and Bonds-Raacke, 2008). Her gün milyonlarca kişi sosyal medya sayesinde aileleriyle, arkadaşlarıyla ve yeni insanlarla iletişim kurabildiği gibi keyifli vakit geçirir, yeni şeyler öğrenir hatta yeni ilgi alanları konusunda kendisini geliştirir.

Eğitim alanında farklı kaynaklardan öğrenebilme, en güncel bilgiye hızla ulaşabilme, yeni araştırmaları paylaşabilme gibi olanaklar sağlarken, diğer yandan öğrencilerde hazır bilgiye ulaşmanın etkisiyle öğrenme ve araştırma kapasitesinin azalmasına, sosyal medyadaki konuşma tarzı ve harcanan aşırı vakit nedeniyle yazma becerilerinin geri kalmasına ve ders çalışma motivasyonun azalmasına neden olabilmektedir.

Toplumsal Olay, yasalara ve kamu düzenine muhalefetin temel olarak hedef alındığı, göstericilerin kısa süre sonra şiddete, kamu düzenini bozmaya ve kaos yaratmaya yöneldiği toplumsal eylemlerdir.

Kamusal Alan, bireylerin özel yaşamlarında toplumun yararına ilişkin konular üzerinde özgürce toplanabildikleri, örgütlenebildikleri, düşüncelerini yayınlama özgürlükleri garantilenmiş olarak ifade edip tartışabildikleri ve bu arada kamuoyuna benzer bir durum oluşturdukları bir alandır.

Dijital Aktivizm, kamuyu etkilemek amacıyla bir grubun, dijital ağlar sayesinde örgütlenen kampanya ve eylemler yoluyla güçlü bir şekilde hissettikleri konu lehine aktif olarak savunuculuk yapmalarıdır.

Arap Baharı:

Olayların başladığı ülke Tunus’tur. Eylemlerin fitilini çeken ilk olay ise Tunuslu Muhammed Buazizi adlı bir kişiye ait meyve sebze tezgahına el konulması, olay sırasında kötü muameleye maruz kalması ve kamu otoritelerinin sorunuyla ilgilenmemesi sonucu 17 Aralık 2010 tarihinde şehir meydanında kendini yakmak suretiyle gerçekleştirdiği intihar girişimidir.

Tunus’ta gerçekleşen protesto eylemleri neticesinde yönetimin el değiştirmesi, bölgede uzun süredir benzer sıkıntılar yaşayan diğer halklarda da büyük bir umut yaratmış, Arap Baharı dalgası kısa sürede birçok ülkeye yayılmıştır. Olayların ilk sıçradığı ülke ilginç bir şekilde Tunus’a sınır olmayan Mısır’dır. Eylemler Mısır’ın ardından aynı ay içerisinde önce Cezayir, Yemen, Lübnan ve Ürdün’e, Şubat ayı içinde ise sırasıyla Bahreyn, Libya, Fas, İran ve Irak’a yayılmıştır.

Yine bazı politik kuruluşlar ve şahısların güvenilir olduğu izlenimini arttıracak nitelikte BBC ve
CNN gibi büyük medya kuruluşları üzerinden bilgi yaydıkları izlenmektedir. Bunun yanında internet üzerinden gerçekleştirilen yayınların mı sokak protestolarına neden olduğu yoksa sokaklardaki büyük kitlelerin mi internet üzerindeki yayınları beslediğini söylemek güçtür. Mısır ve Tunus’taki demokrasi savunucularının sosyal medya yoluyla ülke dışındaki destekleyicilerle de irtibat kurduğunu göstermektedir.

Wall Street’i İşgal Et

Hareketin hemen öncesinde, dünyada 2007 yılında baş gösteren ekonomik krizin ardından uzun süredir hissedilen ekonomik sıkıntıların üstüne, ülkede bir de mortgage (uzun dönemli ipotekli konut kredisi) krizinin ortaya çıktığı görülmektedir. Ekonomik krizin etkisiyle %1’lik bir kesimin toplam gelirden toplumun %99’undan fazla pay aldığı iddiası gündeme getirilmiştir. Nitekim grup bu iddiayı süreç içerisinde “Biz %99’uz!” ana sloganıyla vurgulamıştır. Tüm protestocuların ortak hedefi ve amacı gelir dağılımdaki bu adaletsizliğin giderilmesiyken olaylar sırasında diğer birçok talep de dile getirilmiştir.

Bir toplumsal olayın ortaya çıkabilmesi için o toplumda hem bazı sosyal, ekonomik ve kurumsal etkenlerin hem de insanları harekete geçirecek ya da organize olmalarını sağlayacak bazı unsurların bir arada bulunması gerekmektedir. Yakınmaların olduğu her toplumda toplumsal olaylar çıkmaz.Sosyal medya toplumsal olaylarda organize olmayı kolaylaştır. Uzun süreli çözülmeyen sorunları hedef alır. Sonuçlar incelediğinde sosyal ağ destekli çıkan toplumsal olaylar ülkeler açısından yıkıcı olmuştur.

Manuel Castells iletişim teknolojileri ve sosyal medya etkisiyle şekillenen yeni toplum yapısını “ağ toplumu” olarak adlandırmaktadır. Ona göre ağ toplumu, bilgi ve iletişim teknolojileri tarafından güçlendirilen ağlardan oluşan bir sosyal yapıya sahip toplumdur.

Vatandaşların internet kullanımının demokratik katılım ve ekonomik refah için önemli ölçüde yarar sağladığı, oy kullanma ve sivil katılım olasılığını artırdığı bazı çalışmalarla da gösterilmiştir. Norris bu grubu “eleştirel vatandaş” olarak adlandırmıştır. Bu grubun en belirgin özelliği demokratik değerlere sıkı sıkıya bağlı olmaları ancak mevcut geleneksel hükûmet yapılarının bunu sağlamada yeterli olduğuna inanmamaları ve onlara karşı şüpheci olmaları şeklinde değerlendirilmektedir.

Aktivizm, kamuyu etkilemek amacıyla bir grubun güçlü bir şekilde hissettikleri konu lehine aktif olarak savunuculuk yapmaları olarak tarif edilebilir. Dijital ağlar sayesinde örgütlenen kampanya ve eylemleri tanımlamak için geliştirilen kavram ise “dijital aktivizm”dir.

Sosyal medyanın aktivizm açısından sağladığı diğer bir avantaj ise örgütlenmede çok önemli bir faktör olan aynı mekânı paylaşma zorunluluğunun ortadan kalkmasıdır.

Sivil toplum örgütleri yaptıkları çalışmalarla doğadan insan haklarına kadar değişimi ya da gelişimi gerektiren her konuda farkındalık yaratır, kişilerin organize olmasını sağlar ve onları barışçıl bir şekilde eyleme yöneltirler.

Pratkanis ve Aronson (2008) propagandayı “bir fikri; ön yargılarımızı ve duygularımızı etkileyen imajları, sloganları ve sembolleri becerikli bir şekilde kullanmak suretiyle iletmektir.” şeklinde tanımlarlar. Bu şekilde iletilen fikirler, iletiyi alan kişilerin iletilen fikri kendi istekleriymiş gibi benimsemelerini sağlar.

Propaganda birçok insan tarafından daha çok olumsuz ve aldatmaya yönelik bir kavram olarak anlaşılsa da aslında nötr anlama sahip bir kelimedir ve sadece bir ikna sürecini ifade eder. Propaganda kişi ve grupların fikir, tutum ya da davranışlarını etkilemeye yönelik tek yönlü bir iletişim şekli olarak tanımlanabilir.

Propaganda niteliğindeki bir iletişimin üç amacı olabilir: Hedef kitlede yeni bir tutum geliştirmek, zaten var olan bir tutumun etkisini artırmak ya da hedef kitlenin var olan tutumunu değiştirmek (olumlu tutumu olumsuz, olumsuz tutumu olumlu yapmak).