SOSYAL POLİTİKA II

ILO

Sosyo ekonomik

Kısa vadeli ve geçici

Kamu sosyal güvenlik harcamaları

Hastalık

Sosyal sigortaların kapsamına girmek genel olarak isteğe bağlıdır.

Almanya

Orta sandıkları

Batı Avrupa

Hiç kimse sosyal güvenlik sistemi dışında değildir. Sosyal güvenlik, herkesi kapsadığı gibi, herkesi doğumundan ölümüne bütün hayatı boyunca ilgilendirir. Hatta analık sigortası ve ölüm sigortasından sağlanan haklar dikkate alınırsa bu süre bir insan hayatından daha uzun bir süreyi ifade eder (Alper, 2014: 7).

Çalışma hayatı ile ilgili temel norm ve standartları belirleyen Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre sosyal güvenlik; çalışanlar, aileleri ve bir bütün olarak bütün toplumun refah ve huzurunun sağlanması bakımından son derecede önemlidir. Bir temel insan hakkı olmasının ötesinde, toplumsal hayatta sosyal dayanışma ve yardımlaşmayı geliştirerek sosyal barışı ve sosyal içermeyi sağlamanın temel aracı olarak fonksiyon göstermektedir. ILO’ya göre sosyal güvenlik yoksulluğu önlemeye yönelik sosyal politikaların vazgeçilmez aracıdır ve eşitlik ve sosyal adaletin gelişmesine sağladığı katkı oranında politik istikrarın sağlanması; demokrasinin güçlendirilmesi ve gelişmesine de katkıda bulunmaktadır (ILO, 2001: 1-2).

2010’lu yılların başında kamu sosyal güvenlik harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYİH) oranı dünya ortalaması için % 8.60 iken gelişmiş Batı Avrupa ülkeleri için ortalama % 26.70 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran Kuzey Amerika için % 19.04, Asya-Pasifik ülkeleri için % 5.30 ve Afrika için % 5.10 olarak gerçekleşmiştir (ILO, 2014: 297).

ILO’nun 1952 tarih ve 152 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi sosyal güvenlik kavramının anlam ve sınırlarının somut olarak belirlendiği en kapsamlı uluslararası belge niteliği kazanmıştır. Bu tarihten itibaren çok sayıda diğer uluslararası ve bölgesel sözleşme ve belge yanında birçok ülkenin Anayasalarında ve sosyal güvenlikle ilgili özel yasalarında da sosyal güvenlik terim olarak yaygın şekilde kullanılmıştır.

Sosyal güvenlik, mesleki, fizyolojik veya sosyo-ekonomik bir riskle karşılaşan ve geliri veya kazancı geçici veya sürekli olarak kesilen ve/veya gider artışı ile karşılaşanların geçinme ve yaşama ihtiyaçlarını karşılayan bir sistemdir (Tuncay ve Ekmekçi, 2008: 1). Önce İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, sonra da ILO’nun 102 sayılı sözleşmesinde bu sosyal riskler; hastalık, iş kazaları ve meslek hastalıkları, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, işsizlik ve aile gelirinin yetersizliği olarak sıralanmıştır. Dar anlamda sosyal güvenlik, sayılan bu riskler dolayısıyla çalışan kişinin gelirinde meydana gelen kesilmeyi veya azalmayı telafi edecek gelir garantisinin sağlanması ile tedavi hizmetlerinin temini anlamına gelmektedir (Alper, 2011: 162; Arıcı, 1999: 3).

Geniş anlamda sosyal güvenlik, sebebi ne olursa olsun gelir kesilmesi ve/veya gelir yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan yoksullukla mücadele için kullanılan bütün araçları kapsamaktadır. Tedavi edici sağlık hizmetlerinin yanı sıra koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin temini; işsizliği önlemeye yönelik istihdamı teşvik ve aktif istihdam politikaları (prim teşvikleri, kısa çalışma ödenekleri, mesleki eğitim vb); barınma, konut ve yerleşme sorunlarını çözmeye yönelik uygulamalar; göç politikaları; bütün dezavantajlı gruplara yönelik özel bakım, eğitim ve destek hizmetleri; ulaşım hizmetleri; her türlü eğitim desteği; eve yönelik evde bakım hizmetleri ve nihayet gıda ve giyim yardımları da geniş anlamda sosyal güvenlik içinde değerlendirilmektedir.

Sosyo-ekonomik tehlikeler: İktisadi ve sosyal hayatta meydana gelen değişmelere bağlı olarak ortaya çıkan; işsizlik-işini kaybetme, evlenme, boşanma, dul, yetim ve öksüz kalma, çocuk sahibi olma, yer değiştirme, göç ve ikamet yetersizliğinden kaynaklanan ve gelir yetersizliği yaratan tehlikelerdir.

Tehlikeler sonuçları ve zararları bakımından da sınıflandırılabilir: Buna göre zararlarının süresi bakımından tehlikeler; kısa vadeli-geçici (hastalık, doğum, işsizlik, iş kazaları vb) ve uzun vadeli-sürekli (malullük, yaşlılık ve ölüm) tehlikeler olarak sınıflandırılabilir.

Malullük: Kişinin çalışma hayatına başladıktan sonra bir daha çalışamayacak şekilde çalışma veya meslekte kazanma gücünü kaybetme halidir. Çalışma veya meslekte kazanma gücünün % 60 veya daha yüksek oranlarda kaybedildiğinin sağlık kurulları raporları ile belgelenmesi ve belirli süre prim ödenmesi halinde malullük hali devam ettiği müddetçe gelir kesilmesini telafi etmek üzere aylık bağlanması en önemli sosyal güvenlik garantisidir. Rehabilitasyon hizmetleri ile malul kişinin tekrar çalışma hayatına döndürülmesi veya günlük hayatını sürdürebileceği bir iyilik haline kavuşturulması malullük hali ile ilgili olarak sağlanan diğer önemli sosyal güvenlik garantisidir.

Toplam sosyal güvenlik harcamaları 2010-2011 yılları arasındaki dönemde Gana’da % 4.39; Uganda’da % 3.46; Azerbaycan’da % 8.27; Malezya’da % 2.89; Danimarka’da % 30.58; Fransa’da % 32.02; Türkiye’de 12.82; İsveç’de % 29.56; ABD’de % 19.56; Meksika’da % 7.72 ve Brezilya’da % 21.25 olarak gerçekleşmiştir (ILO, 2014: 299- 304). Bu veriler, ülkelerin gelişmişlik seviyesi arttıkça sosyal güvenlik için tahsis ettiği kaynakların seviyesinin de yükseldiğini ortaya koymaktadır.

Sosyal güvenlik kavramının anlam ve sınırlarının somut olarak belirlendiği en kapsamlı uluslararası belge  Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1952 tarih ve 152 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi’dir. Bu tarihten itibaren çok sayıda uluslararası ve bölgesel sözleşme ve belgede olduğu kadar, birçok ülkenin Anayasalarında ve sosyal güvenlikle ilgili özel yasalarında da sosyal güvenlik terim olarak yaygın şekilde kullanılmıştır. Doğru cevap D’dir.