SOSYAL SORUNLAR - Deneme Sınavı - 15

İşsizlik sigortası sosyal devlet anlayışında oluşturulan ve işsizlik sonucu yaşanan sıkıntıları gidermeye çalışan, gelir güvencesi sağlayan önemli bir pasif istihdam politikasıdır. İşsiz kalan bir kişinin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi için belirli bir miktarda prim ödeme zorunluluğu vardır. İşsizlik sigortası fonuna, çalışan kişiyle birlikte işveren ve devlette gelir sağlamak yükümlülüğündedirler.

Yetişkin erkek iş gücü yönünden daha önce rastlanılmayan ve işsizlik olarak adlandırılan sorunun kaynağı; kadın, çocuk ve genç işçi sayılarının giderek çoğalmasıdır.

Emek sahibinin geliri ücret, toprak sahibinin rant, sermaye sahibinin faiz, girişimcinin geliri ise kar olarak isimlendirilmektedir.

Kullanılan üretim faktörü miktarı, kullanılabilecek üretim faktörü miktarının altında olması durumuna eksik istihdam denir. Bu durumun gerçekleşmesi, toplumda yaratılabilecek potansiyel gelir miktarından daha düşük bir gelir düzeyinin yaratılması anlamını taşır. Ancak sadece bu bilgiyle toplumun gelir düzeyinin iyi veya refah düzeyinin kötü olduğunu  söylenemez.

Kullanılmayan emek miktarının depolanamaması nedeniyle yarattığı sorun diğer faktörlere kıyasla daha önemlidir.

Emek piyasası ile ilişki, bir işte çalışma ya da çalışma isteğiyle iş arama şeklinde iki farklı şekilde olabilir. Dolayısıyla istihdam edilenler ve işsizlerden oluşmakta olan iş gücü, mal ve hizmet üretimi için, emeğini arz edenleri kapsamaktadır.

15 yaş yukarısı ve 65 yaş altı nüfus, potansiyel olarak çalışma çağında kabul edilmektedir. Bu limitlerin dışında olan nüfus bağımlı nüfus olarak tanımlanmaktadır.

İşgücüne katılım oranı kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içinde iş gücünün oranıdır.

İstihdam oranı kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içinde istihdam edilenlerin oranıdır. Toplumda üretken olma potansiyeli taşıyan nüfus içinde emek piyasası ile ilişkide olan tüm bireylerin çalışmakta olması mümkün değildir. İstihdam oranının potansiyel emeğin ne denli aktif kullanıldığını yansıttığı kabul edilmektedir.

Göçler sosyokültürel, politik ve bireysel dinamiklerden etkilenebileceği gibi kısa-orta ve uzun vadeli şekilde de gerçekleşebilmektedir. Yapılan göçlerden bazıları sürekli yerleşimi hedeflerken bazı göçler ise zaten geriye dönüş planını içinde barındırmaktadır. Uygun iklim şartlarını yakalayabilmek için sık sık göç yapıldığını söylemek göç süreci ile ilgili genel bilgiyi bize vermez. Göç, uygun iklim şartlarında yaşayabilmek, savaştan kaçabilmek, kültürel, siyasi, eğitim gibi gerekçelerle de gerçekleşebilmektedir.

Belli bir dönemde üretilen mal ve hizmete olan talep azaldığında ya da mal ve hizmet üretimi düştüğünde daha az üretim yapılmasından dolayı iş gücüne ihtiyaç azalacağı için ekonomik yapıda meydana gelen dalgalanma konjonktürel işsizliğe neden olur. Gelen turist azaldığı için daha az iş gücüne ihtiyaç duyan bir turizm işletmesinin işçileri işten çıkarması bu duruma örnektir.

İstihdam edilenlerin mesleki bilgi ve becerileri işin gereklerini karşılamaya yetmediğinde işsizlik sorunu yaşanacaktır. Vasıflı iş gücünün yetiştirilmesi ise iş gücü piyasasındaki yapısal değişimlere uyum sağlayabilmeyi ve işsizliğin azalmasını sağlar.

Pasif istihdam politikaları, işsizliğin olumsuz sonuçlarını gidermeyi amaçlayan politikalardır. İşsizlik sigortası ve işsizlik yardımı uygulamaları bu politikalara örnek verilebilir.

Türkiye günümüz itibarıyla yaşlı bir toplumdur. Toplumsal yaşlanmayı belirleyen üç faktör göze çarpar: hızla düşen doğum oranları, azalan ölüm oranları ve göç dinamikleri. Doğum oranının azalması refah düzeyiyle ilişkilidir. Bir toplumun refah düzeyi yükseldikçe doğum oranları düşmektedir. Doğum oranlarının düştüğü ülkeler aynı zamanda hızla yaşlanmaktadırlar. Ölüm oranı toplumsal yaşlanmanın bir başka önemli faktörüdür. Sadece yaşlılar içinde değil, her yaş grubunda ölüm oranlarının düşmesi doğumda beklenen yaşam süresini artırmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Göç, toplumsal yaşlanmanın önemli bir başka belirleyicisidir. Kırdan kente, gelişmekte olan bölgelerden/ülkelerden gelişmiş bölgelere/ülkelere doğru gerçekleşen göçler sonucunda nüfus yapısı değişmektedir. Örneğin, Türkiye’de 1950’li yıllarda her 10 kişiden 8’i kırsal alanlarda yaşarken, günümüzde her 10 kişiden 8’i kentlerde yaşamaktadır. Bu göç sürecinde iki önemli etki ortaya çıkmıştır: İlki genç nüfusun kente, gelişmiş bölgelere/ülkelere doğru hareketliliği neticesinde geride, kırsal alanlarda daha fazla yaşlılar kalmıştır. İkincisi refah düzeyi yüksek bölgelerde, ülkelerde ya da kentlerde sağlık, eğitim ve güvenlik hizmetlerine yaygın erişim, insanların daha uzun yaşamasına yol açmış, doğumda beklenen yaşam süresini yükselmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yaşlanmanın ne olduğu en sık sorulan sorulardan birisidir. İlk başta, biyolojik açıdan değerlendirilerek, doğumla başlayıp ölümle biten bir süreç olarak ele alınmaktadır. Saçların beyazlaması, cildin kırışması, fiziksel ve zihinsel işlevlerin yitirilmesi gibi biyolojik açıdan yaşanan kayıp ve yıkımlarla açıklanmaya çalışılmaktadır. Oysa yaşlanma basitçe biyolojik olarak tanımlanamayacak kadar bireye özgü, yaşamın birçok açıdan değişimine işaret eden, çok katmanlı, benzersiz bir süreçtir. Her ne kadar Batı kültüründe geleneksel olarak biyolojik kayıplarla ilerleyen bir süreç olarak tanınsa da kültüre özgü bir anlamı vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Demografik dönüşüm, toplumların doğum ve ölüm oranlarının yüksek olduğu aşamadan daha düşük olduğu aşamalara doğru geçiş yapması olarak tanımlanabilir. Fransız Devrimi’yle başlayarak Avrupa nüfusu, yüksek düzeyde doğum oranlarının ve yüksek düzeydeki ölüm oranlarının azalmasıyla değişmeye başlamıştır. Doğum ve ölüm oranlarının azalması, nüfusun büyüklüğünü ve yapısını etkilemiş, Avrupa genç nüfusun oranın azalması ve yaşlı nüfusun oranının artışını eş zamanlı olarak yaşamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kuram, toplumsal yaşama ilişkin bilgileri düzenli biçimde oluşturan birbiriyle bağlantılı fikirler sistemidir. Kuram ve araştırma birbirinden ayrı düşünülemez. Yaşlanma ve yaşlılık çalışmalarında, sosyal gerçekliği kavrayışçı biçimde anlayabilmek, açıklayabilmek ve aktarabilmek için sağlam kuramsal perspektife dayanan araştırmalar gereklidir. Doğru cevap C seçeneğidir.