SOSYOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Bilimsel araştırmalarda kullanılan yöntem, genel anlamda geçerli ve güvenilir bilimsel bilgiye ulaşmak için izlenmesi gereken yolu ifade etmektedir. Başka bir deyişle, bilimsel bilgiye hangi kuramsal bakış açısı ile ulaşılacağını, doğal ve toplumsal olgu ve olayların nasıl ele alınacağını ve elde edilen verilerin nasıl çözümleneceğini ve yorumlanacağını belirleyen bilimsel kurallar bütünü yöntem olarak tanımlanmaktadır.

Bilimsel bilgi, araştırmacının her türlü önyargı, kişisel beğeni, öznel tutum ve değer yargılarından mümkün olduğunca arındırılmış bir bilgi türü olarak ifade edilmektedir. Her ne kadar araştırmacıların, kendi öznel değer yargılarından tamamıyla arınması mümkün olmasa da araştırmada elde edilen verilerin açıklanması, çözümlenmesi ve yorumlanması sürecinde nesnel olma çabası gösterilmelidir.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkeleri akıl, ampirisizm, bilim, evrensellik, ilerleme, bireycilik, hoşgörü, özgürlük, insan doğasının aynılığı ve sekülerizmdir.

Aydınlanma düşüncesi, insanlığın yaşadığı bütün sefaletin kaynağını cehaletin özellikle de batıl inançların oluşturduğunu ifade eden öğretileri içermektedir. Cehaletin ve batıl inancın ana kaynaklan olarak gösterilen din, otoriter yönetim, görenekler, çiftçi ve köylülerin basit bakış açıları, gelenekler ve efsaneler, aynı zamanda geleneksel toplumların başlıca dayanaklarını meydana getirmektedir

Sosyal bilimciler arasında en yaygın ve kabul gören eleştiri, pozitivizmin naturalist özelliğine yönelik olmuştur. Pozitivizmin bu özelliği, bilimsel yöntemlerin kapsamının toplumsal hayatı içerecek biçimde genişletilmesi düşüncesine dayanmaktadır. Bu eleştiri çizgisini benimseyen pozitivizm karşıtları (anti-pozitivistler), sosyal bilimler ve doğa bilimlerinin araştırma nesneleri ile ilişkileri arasındaki temel farklılıklara dikkat çekmiştir. Bu farklılıklar insan davranışının nasıl bir gelişme izleyeceğinin tahmin edilme zorluğundan kaynaklanmaktadır. Bunun nedenlerinden biri, insanların diğer varlıklardan farklı olarak özgür iradeye sahip olmasıdır. İkinci olarak, toplumsal hayatın yasalara değil, kurallara dayalı olmasıdır. Diğer bir nedeni ise insan toplumunda bilinç ve anlamın önemli bir rolü olmasıdır

Pozitivizm, sosyal bilimlerin değerden bağımsız bir tutumla yalnızca olanı ortaya koymaları gerektiğini savunur.

Verinin analiz edilebilmesi için öncelikle elimizde veri olması gerekir. Dolayısıyla veri toplama aşaması veri analizi aşamasından daha önce olmalıdır.

Eğer verilerimizi sadece ilkokul ve ortaokul mezunlarından toplarsak, okuryazar olmayanlar, okuryazar olup herhangi bir diploması olmayanlar, lise ve üniversite mezunları kapsam dışında kalacaktır. Bu nedenle nicel araştırmalarda seçilen örneklemin evreni temsil etmesi son derece önemlidir.

Aydınlanma düşüncesi tarafından, bilimsel yönteme vurgu yaparak, neden ve sonuç ardışıklığının, doğayı ve toplumsal dünyayı tamamen açıklayabileceği fikridir. Doğal süreçlerin bilimsel olarak araştırılmasına benzer bir toplum araştırmasının mümkün olduğu veya olabileceği görüşünü ileri sürmektedir.

Doğa ve toplumsal dünya hakkındaki bütün bilgi ve düşüncenin ampirik gerçeklere, başka bir deyişle, bütün insanların duyu organları aracılığıyla kavrayabildiği şeylere dayalı olduğu fikridir. Ampirist anlayış, bilgi elde etmenin tek yolunun ampirik yöntem, diğer bir deyişle, deney ve gözlem olduğunu iddia etmektedir. Bu anlayış, bütün bilgilerin bu yolla kazanıldığını ve doğuştan bilgi olmadığını savunmaktadır.