STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 42

Prusyalı general Carl von Clausewitz, 1832’de yayınlanan “Savaş Üzerine” başlıklı çalışmasında “stratejiyi savaşın amaçlarına ulaşmak için muharebenin araç olarak kullanılması teorisi” şeklinde tanımlamaktadır.

İngiliz askeri tarihçi Sir Basil Henry Liddell Hart’ın 1941’de ilk baskısını yapan “Strateji: Dolaylı Tutum” başlıklı eserinde belirttiği üzere “strateji, politikanın amaçlarının gerçekleştirilmesi için askeri imkanların dağıtımı ve uygulanması sanatıdır”.

Strateji siyasi amaçlar için askeri kuvvetlerin kullanımı ya da kullanılması tehdidine ilişkin teori ve pratik olarak betimlenebilir. Askeri araçlar-siyasi hedef ilişkisini açıklayan bu kavram literatürde askeri strateji olarak da tanımlanmaktadır.

Machiavelli’nin strateji anlayışını 16. yüzyılda yazdığı ve devlet adamlarına güç maksimizasyonu için pratik tavsiyelerde bulunduğu “Prens” ve “Savaş Sanatı” başlıklı eserlerinde görmek mümkündür.

Thomas Hobbes’a göre insanları içinde bulundukları “doğa hali”nden kurtaracak ve aralarındaki çatışmaları engelleyecek güç Leviathan’dır. Bu üst ve yetkin otorite, bireyler ve gruplar arasındaki çatışmaları çözümleyeceği gibi, toplumu da karşıtlarına karşı koruyacaktır. Bireylerin kendilerine ait yetki ve kuvvet kullanma otoritesini Leviathan’a devretmeleriyle insan doğası değişmeyecektir; fakat insan doğasında kavgaya neden olan kötü özellikler kontrol altına alınacaktır.

Günümüz modern devletinin temeli 15. yüzyılda atılmış; bir başka deyişle, 15. yüzyılda özellikle İngiltere, Fransa ve İspanya’da oluşmaya başlayan modern devlet, geçmişteki tüm rakiplerini devirmiş; kent-devletlerinin, feodal yönetimlerin ve hatta kimi zaman halklar üzerinde devlet-benzeri otorite kurabilen Kilise’nin yerini almıştır.

Edward Kolodziej (2005) “tüm güvenlik sorunlarının siyasal sorunlar olduğunu, fakat tüm siyasal tartışmaların güvenlik sorunu yaratmadığını” iddia eder. Herhangi bir siyasal sorun, tarafları arasında şiddet ve kuvvet içermeyen yollardan, örneğin uzlaşma ve anlaşmaya dayalı olarak çözülüyorsa, siyasal niteliğini korumakla birlikte, güvenlik sorunsalına dönüşmez. Buna karşılık, güvenlik sorunundan bahsetmek için siyasal bir sorunun çözümünde taraflardan biri ya da tümünün kuvvet kullanımı ya da kullanımı tehdidine başvurması gerekir.

Haklı neden, jus ad bellum’un ilk ve en önemli koşuludur.

Almanya’nın Birinci Dünya Savaşı’ndaki genel stratejisi modern savaşların yıkıcılığı ve düşmanlarının gücü bağlamında hesaplanarak oluşturulmuştur. Bu çerçevede, Almanya’nın kazanabileceği bir savaşın gerek zaman, gerekse hedef kapsamında sınırlı tutulması genel stratejisinin temeli olmuştur. Askeri stratejisi ise, bu genel stratejiye bağlı olarak Alman Genelkurmay Başkanı Schlieffen tarafından hazırlanmıştır.

Güvenlik tehditlerinin niteliği konusunda ortak yaklaşım benimseyen realist teori ailesi, bu tehditlerin kaynağı üzerinde genel olarak ikiye bölünmüştür. Bir taraf­ta güvenlik tehditlerinin devletlerin bilinçli iradesiyle ortaya çıktığını iddia eden iradî, diğer taraf­ta devletlerin iradesi dışında sistemin dayattığı dinamikler sonucunda güvenliğin sorun haline dönüştüğünü öngören yapısal görüş bulunmaktadır

Animus dominandi, egemen olma arzusu demektir. Klasik realizm devletleri hırs sahibi, aç gözlü birimler olarak ele alıp, tüm devletlerin hedefinin daha fazla güç elde etmek ve bu uğurda karşı tarafı boyunduruk altına alarak güçlerine güç katmak olduğunu iddia eder. Devletlerin bu amaçlarının özünde devletlerin insan doğası metaforuyla özdeşleştirilen karakteri bulunmaktadır: “Bireyler gibi devletler de doymak bilmez bir güç arzusu içindedir; özünde bencillik-kötü niyet olan devletler animus dominandi ile hareket ederler”.

Uluslararası İlişkiler disiplinine klasik realizmin kurucusu olarak damgasını vuran Hans J. Morgenthau, CUNY, Harvard, Columbia, Northwestern, California ve Yale üniversitelerinde akademik çalışmalarını sürdürmüş; ABD Dışişleri ve Savunma bakanlıklarına danışmanlık yapmış; 1974’de Amerikan Dış Politikası Ulusal Komitesini kurmuştur.

Güvenlik ikilemi kavramı, Waltz tarafından da benimsendiği şekliyle ilk kez 1950’lerde Amerikalı siyaset bilimci John Herz ve İngiliz tarihçi Herbert Butterfield tarafından kullanılmış, daha sonra başta Robert Jervis ve Charles L. Glaser olmak üzere pek çok realist yazar tarafından geliştirilmiştir. Tüm bu yazarlar için güvenlik ikilemi, genel olarak “bir devletin güvenliğindeki artışın diğerinin güvenliğini azaltması” anlamını taşımaktadır.

Güvenlik tehditleri ile karşılaşan ve güvenliğini sağlamak isteyen devletlerin gizlenme, tarafsızlık, dengeleme, güçlünün yanında yer alma, anlaşma, ateşkes, emperyal hâkimiyet ve hatta etnik temizlik gibi yöntemlere başvurabilecekleri kabul edilse de, realist yazında bu politikalar arasında en fazla yer tutan davranış biçimi dengelemedir.

Dana Zinnes (1967), tüm güç dengesi yazarlarının ortak bir paydasının bulunduğundan söz eder: Güç dengesi “bir sistemdeki devletler arasında hiçbir devletin ya da var olan ittifakın başat güce sahip olamayacağı şekilde gücün dağılımını ifade eder...Sistemdeki birimlerin devlet ya da devletler ittifakı gücü geri kalan tüm birimlerin toplam gücünden az olduğu müddetçe her türlü dağılım kabul edilebilir.”

Dengelemenin amacı yükselen bir gücün hegemonya kurmasını engellemektir; bu engelleme başarılı olursa güç dengesi doğar. Bir başka deyişle, devletlerin güvenlik tehditleri karşısında dengeleme stratejileri izlemeleri sonucunda güç dengesi kurulamayabilir.

karşılıklı caydırıcılık olarak nitelendirilen dönem 1962-1983 yılları arasında kalmakta olduğundan 1945-1962 caydırıcılık dönemi için yanlış bilgi içermektedir

İki oyuncu da yoldan saptığında, ikisi de “tavuk” olur ama hiçbiri prestij kaybetmemektedir.

Türkiye'nin bölgesinde en büyük güç unsuru olmak güvenlik politikası ile özdeş kabul edilen savunma politikasının unsurları arasında değildir. Türkiye bölgesinde bir güç ve denge unsuru olmak istemektedir.