TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I - Deneme Sınavı - 8

Namık Kemal, biri İntibah, diğeri Cezmi olmak üzere iki roman kaleme almıştır. “Ön söz”de konusunu sade tuttuğunu söylediği İntibah’la roman türünde bir örnek ortaya koymak istemiştir

Namık Kemal’in Türk edebiyatında ilk tarihî roman özelliğini taşıyan Cezmi (1880) adlı eseri iki cilt olarak planlanmış, ancak ikinci cildi yazılamamıştır. Cezmi, konusunu XVI. yüzyılda II. Selim döneminde başlayıp aralıklarla yarım yüzyıl kadar devam eden Osmanlı-İran savaşlarından alır.

Emin Nihat’ın eseridir. Eser, dil ve üslup bakımından daha çok divan edebiyatı hikâyelerinin dil ve üslubunu yansıtan bir karaktere sahiptir. Bunun yanında halk söyleyişine yaklaşan, hatta konuşma diline kadar varan ifadelerle de karşılaşılır. Müsameretname şu hikâyelerden oluşur: Zâbitân-i Askeriyyeden (...) Paşazâde Binbaşı Rifat Bey’in Sergüzeşti....

Tanzimat Dönemi’nin başlamasıyla Türk edebiyatına tiyatroyla birlikte yeni giren türler arasında modern hikâye ve roman da yer alır. Doğru cevap D'dir.

Batı edebiyatlarında roman, 17. yüzyılın başlarından itibaren ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Roman türünün asıl gelişme göstermesi ve atılım yaşaması 19. yüzyılda olur. Doğru cevap E'dir.

18. yüzyıla gelindiğinde Fransa, İngiltere ve Almanya’da psikolojik ve duygusal yönü ağır basan romanlar görülür. Bu alanda anılabilecek ilkroman Contesse de La Fayette’in Princesse de Cleves (1678)’dir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Asıl adı Hovsep Vartanyan olan Vartan Paşa tarafından Ermeni harfleriyle 1851’de Türkçe yazılan Akabi Hikyayesi (Hikâye), Muhayyelât’tan sonra baskısı yapılan anlatıların ilkidir. Doğru cevap C'dir.

“Bahriye Mektubi Odası hulefasından” Hasan Tevfik Efendi tarafından 1285/1868’de yazılan Hayâlât-ı Dil’de görünürde bir aşk macerası vardır. Doğru cevap B'dir.

Müsameretname Emin Nihat’ın eseridir. 1872-1875 yılları arasında yayımlanan Müsameretname, kelime olarak gece sohbetleri anlamına gelir. Doğru cevap A'dır.

A, B, C ve E seçeneklerindeki kişiler bu eserin kahramanlarıdır. Fakat Hagop, Akabi Hikyayesi'nin bir kahramanıdır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Üst Kurmaca (Meta-Fiction), bir romanda anlatılan olaylar dizisinin yanı sıra romanın yazılışını da konu edinen anlatım tekniğine verilen addır. Doğru cevap C'dir.

Batı dillerinden yapılan çevirilerle başlayan Batı edebiyatı örnekleri şiir, hikâye, roman, tiyatro ve öteki türlerde ilk örneklerini vermeye devam ederken etkileri de Türk yazarlarının eserlerinde kendisini gösterir. Bu etki kimi zaman taklit, kimi zaman uyarlama, kimi zaman da millî ve mahallî unsurlarla bir araya gelerek yeni bir birleşim hâlinde Tanzimat sonrası Türk edebiyatında önemli rol oynar. Ahmet Hamdi Tanpınar, bizde hikâye/roman türünün başlamasını çeviriye bağlar. Doğru cevap A'dır.

Tanzimat romanının ele aldığı konuları ana hatlarıyla şu başlıklar altında toplamak mümkündür:

• Yanlış Batılılaşma

• Aşk

• Görücü usulüyle evlilik

• Köy hayatı

• Kölelik

• Tarihî dönemlerden seçilmiş kişi ve olaylar

• Fen bilimlerine ve tekniğe bağlı gelişmelere dayanan konular

Doğru cevap D'dir.

Akabi Hikyayesi olay örgüsü bakımından basit bir anlatı olmasına rağmen sadece başkişilerin serüvenlerinin aktarılması esere renkli bir yapı kazandırır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatında hikâye, roman, tiyatro ve gazete yazılarıyla önemli bir yer tutan Ahmet Midhat Efendi, İstanbul’da dünyaya gelmiş, ağabeyinin memuriyeti dolayısıyla Balkanlar’da, Bağdat’ta ve Basra’da bulunmuş, çeşitli işlerde çalışmış, kendi kendini yetiştirmiş biridir. Öğrenme ve öğretme arzusuyla hareket eden yazar, İstanbul’da kurduğu matbaada kalem ürünlerini yayımlama yoluna gitmiştir. Halkın bilgi ve kültür seviyesini yükseltmek düşüncesiyle hareket eden Ahmet Midhat, sanat değeri yüksek eserler yerine halkı eğitecek, onların kültür seviyelerini yükseltecek, onlara okuma zevki aşılayacak eserler yazmıştır. Onun Kıssadan Hisse ve Letâif-i Rivâyât serisinde yer alan hikâyeleri, romanları bu yolda yazılmış kalem ürünleridir. Doğru cevap B'dir.

A seçeneği Hayâlât-ı Dil’in özelliklerinden birisidir. Hayâlât-ı Dil, bir yandan aşk hikâyesi anlatırken diğer yandan Osmanlı Devleti’nin, devri içindeki içte ve
dışta karşılaştığı problemleri konu edinen alegorik bir eser görünümü kazanır. Bu yönüyle eser, imparatorluğun son döneminde yaşanan siyasi gelişme
lerin ironik bir anlatımını sunar. Diğer dört seçenek Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş adlı eserin özellikleridir. Doğru cevap A'dır.

Dècamèron, Boccaccio tarafından yazılmıştır. 1348’de Avrupa’da baş gösteren veba salgını sırasında önce bir evde sonra bir şatoda on gün boyunca anlatılan yüz hikâyeden oluşur. 1351’de tamamlanmıştır. Salgın günlerinin Floransa’sı anlatılır. Doğru cevap E'dir.

Türk edebiyatında Batı tarzı ilk romanın Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseri olduğu kabul edilir.

Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat romanında kişiler, düz karakterler olarak anlatılmışlardır. Kendi içlerinde önemli değişim yaşamazlar. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.