TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 19

Recaizâde Mahmut Ekrem de ilk yerli oyunu olan Vuslat’ın konusunu Namık
Kemal’in Zavallı Çocuk oyunundan alır. Diğer yerli eseri Çok Bilen Çok Yanılır ise Binbir
Gündüz Hikâyeleri’nden alınmadır.

Çok Bilen Çok Yanılır (1874)
Recaizâde Mahmut Ekrem’in son yazdığı tiyatro eseri Çok Bilen Çok Yanılır’dır. Konusu
Binbir Gündüz Hikâyeleri’nden alınarak 1874’te yazılan eser, kitap olarak ancak Recaizâde
Mahmut Ekrem’in ölümünden sonra oğlu Ercüment Ekrem tarafından 1914 yılında yayımlanır. Dört perdelik bir komedidir. Yazar hikâyenin aslına sadık kalarak onu oyunlaştırır.

Abdülhak Hâmit, tiyatro yazmaktan gayesini “tasvir-i hayal” olarak niteler, sahnelenip
sahnelenmeyeceğini düşünmez ve eserini tiyatro aktörlerinin “kasvet-engiz-i takrîri (iç
sıkan anlatımları) derecesine” düşürmeyeceğini söyler

Abülhak Hâmit’in kendine özgü,
devrinde pek de kabul görmeyen
ve anlaşılmaz bir “millî tiyatro”
anlayışı vardır. Ona göre bir eserin
millî olabilmesi için Osmanlı
tebaasından, İslam ve Osmanlı
tarihinden bahsetmesi gerekir.

Muallim Naci, edebiyat dünyasına Ahmet Midhat’ın himayesi ile girer, pek çok konuda da destek görür. Destek
gördüğü alanlardan birisi de tiyatrodur. Ahmet Midhat,
Muallim Naci’nin Batı’daki trajedi yazarları gibi olması için
çaba gösterir

Muallim Naci, tiyatroya önem verir ve onu milletlerin
ilerlemesine katkı sağlayacak bir mektep olarak görür. Tiyatroya okula devam eder gibi devam edilmesi gerektiğine inanır (Çetin, 2006, s. 670). Bu düşünceleri ile Namık
Kemal’in tiyatro anlayışını devam ettirdiğini söyleyebiliriz.
Yazdığı tek oyun Heder’de Osmanlı bürokrasisinin hantal
yapısı içerisinde “heder” olup giden genç bir şairin trajedisini anlatır.

Duhter-i Hindû

Hindistan’a gitmeden konusu Hindistan’da geçen bir oyun yazan Abdülhak Hâmit, bu eseri antikacıdan aldığı bir Hintli kız biblosunun kendisine ilham ettiğini belirtir. Beş fasıllık
bir dram olan bu oyun, Türk edebiyatına egzotizmi getiren bir eser olmuştur. Piyes, İngiliz
sömürge subayı ile bir Hintli kızın aşkını konu alır

Nesteren (1878)
Konusu Pierre Corneille’in Le Cid isimli eserinden alınarak yazılan beş fasıllık ilave fasıllarla dokuz fasıllık dram olan Nesteren, Abdülhak Hâmit’in şekil arayışlarının bir ürünü
olarak yayımlanır. Hâmit, ilk kez duraksız kafiyeli hece ölçüsünü deneyerek bu eserini
kaleme alır.

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının ikinci kuşak hikâye ve romancıları Recaizâde Mahmut Ekrem ve Sami Paşazâde Sezai’dir. Doğru yanıt A'dır.

Romantizm etkisini birinci kuşakta göstermiştir. Doğru yanıt D'dir.

Recaizâde Mahmut Ekrem “Muhsin Bey Yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” adlı eserinde “Ufak Hikâyelere Dair Ufacık Bir Mütalâa” başlığı altında Fransız edebiyatından hareketle kimi düşünceler ileri sürer.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in “Şemsa” isimli hikayesi evlatlık alınan küçük bir çocuğun ölümü üzerine kuruludur. Doğru yanıt A'dır.

Saime, aslında hikâyeden çok romana yaklaşan formuyla Recaizâde Mahmut Ekrem’in ilk roman denemesi olarak kabul edilebilir. Doğru yanıt C'dir.

Sami Paşazâde Sezai'nin hikayelerini topladığı kitabının ismi "Küçük Şeyler"dir. Doğru yanıt E'dir.

Sami Paşazâde Sezai anı ve makalelerini Rumuzu’l-Edep adlı kitabında toplamıştır. Doğru yanıt B'dir.

Sami Paşazâde Sezai’nin "Hiç" adlı hikayesinde yirmi yaşında, ailesini geçindirmek için çalışan bir gencin hikâyesi anlatılır. Doğru yanıt A'dır.

Sami Paşazâde Sezai’nin "İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır" hikayesinde Çamlıca’daki ağaçlık bir bölgede önce bir ağacın “teverrüm etmesi” sonucu yapraklarının dökülmesi, sonra ağaçların kesilerek satılması sonucu arazinin çölleşmesi anlatılır. Doğru yanıt D'dir.

Tanzimat Dönemi eleştirisinin Namık Kemal’den sonra ikinci önemli ismi olan Recaizâde Mahmut Ekrem’in eleştiri anlayışının önemli tarafı, Tanzimat edebiyatının estetiğini yapması ve eski edebiyat taraftarlarına karşı yeni edebiyatı savunmasıdır. Recaizâde Mahmut Ekrem, genç kuşağa öncülük eden hocalığı ve teorik çalışmalarıyla ön plana çıkar. Ekrem, aynı zamanda Servet-i Fünûn kuşağının da âdeta yol haritasını çizer ve fikirleriyle, bakış açısıyla onlara yol gösterir.

Ta’lîm-i Edebiyat (1879), Recaizâde Mahmut Ekrem’in Mekteb-i Mülkiye’deki “Edebiyat-ı
Osmaniye” dersi için yazdığı ve yeni edebiyatın kuramsal kısmını oluşturan belagat ve
edebiyat teorisi kitabıdır.

Recaizâde Mahmut Ekrem, bizim edebiyatımızda tenkit türünün tam olarak anlaşılamadığı konusunu örneklerle açıklar, edebî eleştirilerin yüzeysel yapılmasını doğru bulmaz. Ekrem’e göre gerçek eleştirmenler, nazar-ı hakîmâne (hakimane bakış)
– sür’at-i intikal (anlayış çabukluğu)- tabî’at-ı şâirane (şairane yaradılış)- kudret-i kalemiyye (kalem kudreti)- hüsn-i üslûb (üslup güzelliği)- teşhîs-i bedâyî’ (güzellikleri tanıma)- dikkat-i temyiz (ayırt etme inceliği) - zarâfet-i efkâr (fikirlerin zarifliği)- rikkat-i his (his inceliği) gibi özelliklere sahip olmalıdır. Recaizâde Mahmut Ekrem, bizim eleştirmenlerimizin meydanı boş bularak tenkit, intikad, muaheze ya da temyiz-i âsâr (iyi eserleri seçme) adlarıyla iyi eserler hakkında kötü niyetli değerlendirmelerde bulunduklarını; kötü yazılmış eserler hakkında ise methiyeler dizdiklerini iddia eder.