TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Sami Paşazâde Sezai, Türk edebiyatında küçük hikâyenin öncüsüdür. Hikâye, onun kale­minden çıkan ürünlerle Batı tarzında başarılı örneklerine kavuşur. Hikâyeyi bağımsız bir tür olarak ilk kez kabul eden de odur. Hikâye, ilk defa onun kaleminde ahlaki, dinî, tasav­vufi, hikemi, fikrî, ulvi, uhrevi bir mesaj taşımaktan çıkarak modern yapıya kavuşur. Küçük Şeyler’in “Mukaddime”sinde “dünyada bir zerre yoktur ki güzel yazılmak şartıyla bir mevzu-ı mühim (önemli konu) addedilmesin (sayılmasın, kabul edilmesin)” (Sami Paşazâde Sezai, 2003, s. 101) diyen yazar, kitabının adına uygun düşecek şekilde küçük, sıradan, önemsiz gibi görülen, günlük hayatta örneklerine rastlanan konulardan hikâyeler çıkarmasını bilir.

Sami Paşazâde Sezai, politik düşünceleri veya toplumun bir kesimini savunmak yolu­na gitmeden, kısa hikâyenin dar çerçevesi içerisinde bir veya birkaç kişinin belirli zaman dilimindeki yaşama biçimini, kişisel serüvenini anlatmayı seçer.

Sami Paşazâde Sezai’nin Sergüzeşt (1889) romanı Türk ede­biyatında kölelik (esaret) konusunu ele alan eserlerin başın­da yer alır. Sergüzeşt’te esaret, asıl konu olarak romanın dünyasın­daki yerini alır. Sergüzeşt romanında kronolojik (zamandizinsel) bir düzenleme vardır. Olaylar, zin­cirleme belirli bir düzen içerisinde gelişir ve sona bağlanır. Sergüzeşt romanında zamanın akışı ile birlikte mekâna ve mekâna ait ögelere de gerek­li önem verilmiştir. Mekân, sadece dekoratif unsur olmak durumunda değildir.