TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Tarımsal mekanizasyon konusu, II. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda “Köy ve Köylü Sorunu” başlığı altında yer almıştır.

Dünya traktör ihracatında birinciliğe Almanya sahiptir.

Geleneksel tarım üretiminde temel girdiler toprak ve iş gücünden oluşmakta, buna bağlı olarak da emek yoğun üretim teknikleri kullanılmaktadır. Geleneksel yapıdaki tarımsal üretim, toprağın ve iş gücünün nicelik ve niteliğine diğer taraftan da iklim koşullarına bağlı olarak gerçekleşmektedir.

Tarımda makineleşmenin artması emeğin önemini, diğer ara girdiler içerisinde yer alan gübreleme, tohum, ilaç ve sulama tesislerinin gelişmesi ise toprağın ve hatta iklimin önemini azaltmaktadır. Tarımda makineleşmenin gelişmesi üretim faktörleri arasındaki ikame imkânlarını artırmakta, üretimin ve verimliliğin yükselmesini sağlamakta, diğer taraftan da istihdam ve gelir dağılımı üzerinde önemli tesirler meydana getirmektedir.

Bitkisel üretimde önemli girdilerden biri olan tarımsal mekanizasyon araçları; tarımsal üretimde iş gücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında, isteklere uygun şekilde yapılmasını sağlayan, ürün kalitesini ve verimini artıran, önemli bir tarımsal üretim girdisidir.

Sanayi ve hizmet sektörlerinde üretim sürekli ve dönüşüm hızlı olduğundan iş gücü verimliliği tarım sektörüne oranla yüksek olmaktadır. Tarımda makineleşmenin ve teknoloji kullanımının yaygınlaşması, ekilen arazi başına elde edilen ürünün artmasını sağlar. Bunun sonucunda ise hem üretim miktarında hem de verimlilikte artış ortaya çıkar. Verimlilikteki bu artışı sağlayan faktör sadece sermayenin marjinal verimliliğinin artması değil bunun yanı sıra emek ve toprağın da marjinal verimliliklerinin artmasıdır.

Tarımsal nüfus ve istihdam ile mekanizasyon arasında çok yakın ancak ters yönlü bir ilişki söz konusudur. İş gücü ve mekanizasyon, teknolojik gelişmişlik düzeyiyle ilişkili olarak biri diğerinin yerini alan üretim girdileridir. Tarımsal nüfus ve iş gücü azaldıkça üretimde insan iş gücünün yerini mekanizasyon almakta, ayrıca üretim ve verimlilik değerleri artmakta, işletme ölçekleri büyümekte ve bütün bunlar bir yandan mekanizasyonu zorunlu hâle getirirken diğer yandan mekanizasyon yatırımı için
gerekli kaynakları oluşturmaktadır.

Tarımsal üretimde sermaye girdisinin artırılması bu faktörün verimliliğini yükseltirken mekanik ve biyolojik gelişmeler sayesinde diğer üretim faktörlerinin verimliliklerinde de artışa neden olmaktadır. Bunun temel nedeni ise teknolojik gelişmelerin emek, sermaye ve toprak arasında ikameye olanak tanımasıdır.

Türkiye tarımında makineleşme ve teknoloji kullanımı üç farklı dönemde yaygınlaşmıştır. Bunlardan birincisi Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra tarımın modernleştirilmesine yönelik teşvik politikalarının uygulandığı dönemdir. Ancak tarımda makineleşmeye yönelik uygulanan bu teşvik politikalarındaki bazı yanlışlıklar, paradoksal olarak makineleşmeye ilişkin tartışmaları alevlendirmiştir. Tarımda makineleşmenin yaygınlaştığı diğer bir dönem ise İkinci Dünya Savaşı sonrasıdır. Özellikle Demokrat Parti iktidarıyla bu sektörde muazzam bir makineleşme gerçekleşmiş ve üretim artışı nedeniyle tarım sektöründe  önemli ölçüde refah artışı söz konusu olmuştur. Üçüncü dönem ise 2000’li yıllara denk düşmektedir. Türkiye’nin tarım aletleri ve makineleri imalat sektöründeki gelişmelerin de etkisiyle tarım sektöründe makineleşme düzeyi giderek yükselmektedir.

1948’den sonra traktörler ve tarımda üretkenliği artıracak sulama ve tohum ıslahı gibi diğer yatırım projeleri Türkiye’de uygulanmaya başlamıştır. Ancak bu sürecin gerçek boyutları 1950’den sonra ortaya çıkmıştır.

Türkiye’de tarımda makineleşmenin gözlenen ilk etkileri ekime açılan alanların çayır, mera ve orman arazileri aleyhine genişlemesi olmuştur. Tarımsal ekim yapılan toprakların giderek genişlemesi neticesinde üretim marjinal alanlara kaymış ve bu durum verimlilik artışını olumsuz etkilemiştir. Tarımsal faaliyet yapılan arazilerdeki genişleme eğilimi 1990’larda tersine dönerek azalmaya başlamıştır. 1990’larda ekilen toplam arazi alanı 19 milyon hektara yaklaşmışken 2017 yılında ancak 15 milyon hektar civarında olmuştur. Ekilen arazi miktarındaki azalmaya rağmen traktör sayılarındaki artış trendi sürmüştür. Bu durum ekilen arazi başına düşen traktör sayılarının artışını hızlandırmıştır. Nitekim 1990 yılında 1000 ha başına düşen traktör sayısı 37 iken bu rakam 2017 yılında 84’e yükselmiştir

Tarım alet ve makineleri sektörü, imalat sektörünün yatırım malları üreten bir alt sektörüdür. Tarımsal mekanizasyon araçları olarak da adlandırılan bu ürünler tarımsal üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında agroteknik ihtiyaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlayarak ürün kalitesini ve verimini artıran önemli bir tarımsal üretim girdileri grubunu oluşturmaktadır.

Tarımda makineleşmenin artması ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak ortaya çıkan verimlilik artışı sayesinde tarım kesiminin millî gelirden aldığı payın gerilemesi engellenemese bile gerileme hızı azaltılabilmekte göreceli olarak daha adil bir gelir dağılımı sağlanması mümkün olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Lokomobillerle çekilen ilk buharlı pulluk 1885’te, Adana Valisi Abidin Paşa tarafından Adana ve Silifke’deki kendi çiftliklerinde kullanılmak üzere ithal edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Türkiye tarımında makineleşme ve teknoloji kullanımı üç farklı dönemde yaygınlaşmıştır. Bunlardan birincisi Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra tarımın modernleştirilmesine yönelik teşvik politikalarının uygulandığı dönemdir. Doğru cevap B'dir.

Kırsal kesimdeki refah artışı Demokrat Parti’nin tabanını kuvvetlendirirken beraberinde büyük kentlere göçü de getirmiş ve bir dizi sosyal problemlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Planlı kalkınma döneminde tarımın makineleşme derecesini yükseltmek için sarf edilen çabalar sonucunda özellikle tarım makinalarının ve traktörlerin imalatında büyük gelişme sağlanmıştır. Böylece traktör üretimi Birinci Plan dönemi sonunda Plan hedefini iki misli aşmış ve bu dönemde 45.190 adet traktör yurt içinde imal edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

A alternatifinde en ileri teknoloji ve en düşük iş gücü tercihi söz konusu iken B, C ve D alternatiflerinde teknoloji düzeyi gerilemekte buna mukabil iş gücü miktarı artırılmaktadır. En düşük teknolojinin kullanıldığı A alternatifinde ise sermayeyi ikame etmek için en yüksek iş gücü girdisi kullanılması gerekmektedir. (Şekil 4.1) Doğru cevap E'dir.

İktisadi gelişme, tarım dışı sektörlerin gelişmesi anlamına gelmektedir. Tarım dışı sektörlerdeki gelişme eğilimi, bu sektörlerin istihdam kapasitesini artırmaktadır. Dolayısıyla tarım sektöründen tarım dışı sektörlere emek göçü ortaya çıkmaktadır (Erdoğan, 2009:10). Doğru cevap C'dir.

İkinci teşvik tedbiri, makine kullanan büyük çiftçilerin askerlikten muaf tutulmasıdır. Hatta bu teşvik sadece makine kullanan büyük çiftçileri değil kullanmayan büyük çiftçileri ve iki yardımcılarını da kapsamaktadır. Doğru cevap B'dir.