TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Sosyo-ekonomik yapı: Aynı anda hem toplumsal alanı hem ekonomik alanı ya da aralarındaki ilişkileri ilgilendirmesidir.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH): Belli bir dönemde bir ülke vatandaşlarının sahip oldukları üretim faktörleri kullanılarak üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatları ile hesaplanmış değeri olarak tanımlanır.

İhracat: Bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışıdır. Dış satım olarak da adlandırılmaktadır.

Sanayileşmesini sürdüren ülkemizde 2005 yılında ortalama büyüme hızı %4-5 civarında olmaktadır.

Ülkeler arasında yapılan ticarete dış ticaret adı verilir.

Net ihracatçı olduğumuz arpada en büyük ihraç pazarlarımız Suriye, Suudi Arabistan, Tunus ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olup buğday ihracatında ise İtalya, Yemen, Kenya, Bangladeş, Cezayir ve Irak en önemli yeri tutmaktadır.

2017 yılında Türkiye'de 544 bin hektar alanda, 2,40 milyon ton, 214 çeşit organik bitkisel ürün üretilmiştir.

Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere birçok ülkeye fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, Antep fıstığı, kuru kayısı, tütün, zeytinyağı, pamuk, baklagiller, yaş meyve-sebze ihracatı yapmaktadır.

İthal edilen tarımsal ürünlerin başında ise; buğday, mısır, pirinç, yağlı tohumlar, pamuk, canlı hayvan ve et gelmektedir

Tarım sektörü 1988’de %7,8, 1990’da %6,8, 1998’de %8,4, 2000’de %12,2 ve 2002’de %7,1 pozitif büyüme göstermiştir. 1988-2002 dönemindeki ortalama büyüme ise %1,1’dir

Sektörde yapılması gereken başlıca temel düzenlemeler şunlardır:

• İç ve dış piyasa koşulları dikkate alınarak tarımsal üretim politikası oluşturulmalıdır.

• Üretimde verim ve kaliteyi artıracak stratejiler belirlenmelidir.

• Pazarlama alt yapısı iyileştirilmelidir.

• Üreticiler arasında pazarlama kuruluşları arasında ve üreticilerle pazarlamacılar ve işleme sanayi arasında yatay ve dikey entegrasyonu sağlamak için örgütlenme teşvik edilmelidir.

• İç ve dış pazarlama organizasyonunda kurumsal yapı, görev ve yetki dağılımının yeniden düzenlenmesi ve arz konsantrasyonunun artırılması suretiyle iyileştirilmelidir.

• Dış ticaret politikası oluşturularak buna uygun stratejiler belirlenmelidir.

• Pazarlamada vergi kayıplarını ve haksız rekabeti önleyecek ve piyasanın şeffaflığını sağlayacak düzenlemeler (ürün borsaları, zorunlu standardizasyon uygulamaları vb.) yapılmalıdır.

• Tarıma dayalı sanayilerin gelişmesi teşvik edilmelidir.

Tarım Bakanlığı’nın 2010 verilerine göre Türkiye’de 174,5 milyon dekar ekili dikili alan, 192,4 milyon dekar orman arazisi, 123,8 milyon dekar çayır ve mera alanı bulunmaktadır. Bu alanların 145,2 milyon dekarı ekili (tarla), 23,4 milyon dekarı dikili (meyveli ağaç) ve 5,9 milyon dekarı ise sebze-çiçek bahçesidir. Ekili- dikili alanların ürünlere göre dağılımına bakıldığında tahıllar % 74, endüstri bitkileri % 11, baklagiller % 8, sebzeler % 5 ve yumrulu bitkiler % 2’lik bir orana sahiptir (Uzun vd: 602).

Ülkemizde organik tarım faaliyetleri 1986 yılında Avrupa’daki gelişmelerden farklı şekilde ithalatçı firmaların istekleri doğrultusunda, ihracata yönelik olarak başlamıştır. Organik tarım ilk kez, Türkiye’nin geleneksel ihraç ürünlerinden kuru incir ve kuru üzüm ile Ege bölgesinde gerçekleştirildi.

Tarım ürünleri ihracatı son 8 yılda %213 artmıştır. Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasına göre tarım ürünleri ihracatı; 2002 yılında 4 milyar 52 milyon dolar iken, 2010 yılında 12,7 milyar dolara ulaşmıştır. Ülkemizin tarımsal ihracat yaptığı ülke ve ürün sayısında da önemli artışlar yaşanmıştır.

Ülkemiz özellikle 1997 yılından itibaren önemli miktarlarda bakliyat ithal etmiştir. 1994 yılına kadar ithalatımızın hemen hemen tamamını kuru fasulye oluştururken 1994 yılından itibaren yeşil mercimek, 1997 yılından itibaren de nohut ve kırmızı mercimek ithalatımız önemli ölçüde artış göstermiştir.

İlk yıllarda sadece 8 ürün organik olarak üretilirken 2008 yılında üretilen ürün çeşidi 247’ye ulaşmış, 9.384 üretici 141.752 hektar alanda 415.380 ton ürün elde etmiştir (Deniz, 2009: 13). 2017 yılında üretilen ürün çeşidi 214’e ulaşmış, 543.033 hektar alanda 2.406.606 ton ürün elde edilmiştir (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı).

Türkiye’de yapılan çalışmalarla 2002 yılında 90 bin hektar alanda, 310 bin ton, 150 çeşit organik ürün, 2010 yılında 510 bin hektar alanda, 1,34 milyon ton, 216 çeşit organik ürün üretilirken, 2017 yılında ise 544 bin hektar alanda, 2,40 milyon ton, 214 çeşit organik bitkisel ürün üretilmiştir.

Ülkemiz, üretim miktarında görülen artış neticesinde 2006 yılı itibariyle mısır dış ticaretinde de uzun yıllar ilk kez net ihracatçı konumuna gelmiştir. Net ihracatçı olduğumuz arpada en büyük ihraç pazarlarımız Suriye, Suudi Arabistan, Tunus ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olup buğday ihracatında ise İtalya, Yemen, Kenya, Bangladeş, Cezayir ve Irak en önemli yeri tutmaktadır. 2006 yılına kadar net ithalatçı olduğumuz mısırda ithalatımızın önemli bir kısmı Arjantin, ABD, Fransa ve Romanya’dan gerçekleştirilmiş olup pirinç ithalatımız ise büyük ölçüde Mısır, ABD ve İtalya’dan gerçekleştirilmektedir. 2006 yılında önemli ölçüde artış gösteren mısır ihracatımız özellikle Suriye, İtalya, ispanya, Fransa ve İsrail’e yönelmiş bulunmaktadır (İTO:17-19).

Ülkemiz, üretim miktarında görülen artış neticesinde 2006 yılı itibariyle mısır dış ticaretinde de uzun yıllar ilk kez net ihracatçı konumuna gelmiştir. Net ihracatçı olduğumuz arpada en büyük ihraç pazarlarımız Suriye, Suudi Arabistan, Tunus ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olup buğday ihracatında ise İtalya, Yemen, Kenya, Bangladeş, Cezayir ve Irak en önemli yeri tutmaktadır. 2006 yılına kadar net ithalatçı olduğumuz mısırda ithalatımızın önemli bir kısmı Arjantin, ABD, Fransa ve Romanya’dan gerçekleştirilmiş olup pirinç ithalatımız ise büyük ölçüde Mısır, ABD ve İtalya’dan gerçekleştirilmektedir. 2006 yılında önemli ölçüde artış gösteren mısır ihracatımız özellikle Suriye, İtalya, ispanya, Fransa ve İsrail’e yönelmiş bulunmaktadır (İTO:17-19).

Tarım ürünleri ihracatı son 8 yılda %213 artmıştır. Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasına göre tarım ürünleri ihracatı; 2002 yılında 4 milyar 52 milyon dolar iken, 2010 yılında 12,7 milyar dolara ulaşmıştır. Ülkemizin tarımsal ihracat yaptığı ülke ve ürün sayısında da önemli artışlar yaşanmıştır. 2002 yılında 161 ülkeye, 1.480 ürün ihraç edilirken 2010 yılında 184 ülkeye, 1.525 ürün ihracatı gerçekleşmiştir. Tarım ürünleri ihracatımızın önemli bir kısmını oluşturan gıda maddeleri ihracatı, 2010 yılında bir önceki yıla göre %12,3, 2002 yılına göre ise %224 artarak 11,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve gıda maddeleri dış ticareti 4,5 milyar dolar fazla vermiştir. 2011 yılının ilk 9 aylık döneminde (Ocak-Eylül) ise TÜİK rakamlarına göre tarım ürünleri ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre %22 artarak 10 milyar 649 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2011, 5-6). 2011 yılında tarım sektöründe 14,5 milyar dolar ihracat ve 10,9 milyar dolar ithalat gerçekleştirilmiştir. Türkiye cari açık sıkıntısı yaşanan bir ülke olmakla birlikte tarım sektöründe 4 milyar dolar dış ticaret fazlası vermiştir.