TARIM EKONOMİSİ

Pazarlama, üretimden önce başlayan, tüketici istek ve gereksinimlerine göre üretimi esas alan ve birçok hizmetin yerine getirildiği bir süreçtir. Bu süreçte zaman, yer ve mülkiyet gibi üç önemli faydalılık yaratılmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

1980 yılı sonrasında pazarlamasının odağı dünya tüketici istek ve gereksinimleri ve toplumsal refahtır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kara Geçiş Noktası, işletme karının sıfır olduğu ve kara geçilen üretim miktarıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Ürün yaşam eğrisinin sıralaması; sunuş - büyüme - olgunluk ve düşüştür. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Pazarlama kanalında, ürünlerin bir aşamadan diğer aşamaya geçişi için yapılan aktivitelerle ilgili masraf­lara pazarlama masraf­ları denilir. Bunlar; ürün hazırlama ve paketleme, satış, taşıma, ürün kayıpları, depolama, işleme, finans, ücret, komisyon, çeşitli ödemeler gibi unsurlardan oluşur. Ürün çeşitliliği bunlar arasında değildir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Net pazarlama marjı; brüt pazarlama marjından, sabit masraf­lar ve vergilerin çıkartılıp varsa sübvansiyonların eklenmesi ile bulunur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Promosyon; reklam, satışı özendirme, halkla ilişkiler ve kişisel satış olarak dört
yöntemle yürütülmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Pazarlamada toplama, işleme ve dağıtım ana fonksiyonlardır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Depolama, ürünlerin zaman faydalılığını sağlayan bir fonksiyondur. Tarım ürünlerinin tüketime sunulana kadar muhafazası hayati önem taşır. Pazarda ürünlerin bol olduğu dönem (fiyat düşüktür) yerine, ürünün azaldığı ileriki süreçte (fiyat yüksektir) satılmak üzere depolanmasıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Tarım ürünleri piyasalarında özel firmalar, kamu niteliğindeki kurumları, ticaret borsaları, toptancı haller, üreticiler, toptancı, perakendeci, kooperatif ve üretici birlikleri faaliyet göstermektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Faydalılık: Hedef kitlede yaratılan olumlu etkidir.

Pazarlama, üretilen ürünlerin, üreticiden tüketiciye ulaşana kadarki süreçte birçok  işletmecilik faaliyetini içeren örgütsel çabalar dizisidir

Dünyadaki gelişmelere bağlı olarak, firmaların pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak odak, araç ve amaçlarının değiştiği farklı anlayışlar hakim olmuştur. Nitekim, 1950 öncesi ekonomik ve siyasi gelişmeler üretim-ürün merkezli anlayıştan, 1950 sonrasında insan ve tüketici haklarının önemsenmesi ile tüketici merkezli pazarlama anlayışlarına geçişler olmuştur. 1950 sonrasında çevre bilinci ve tüketci haklarına dikkat çekilmesi ile tüketici ve toplumsal fayda esaslı üretim ve pazarlama ön plana çıkmıştır. Bu süreçte, tarımda yeşil pazarlama, iyi tarım uygulamaları, organik ürün, çevre dostu üretim gibi birçok anlayış ve üretim teknikleri gündeme taşınmıştır. Tüketiciler ve firmalarda bunlara yönelik olarak tutumlar da ortaya çıkmıştır. Örneğin, artan organik ürün talebi gibi.

Dünyadaki gelişmelere bağlı olarak, firmaların pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak odak, araç ve amaçlarının değiştiği farklı anlayışlar hakim olmuştur (Tablo 6.1). Nitekim, 1950 öncesi ekonomik ve siyasi gelişmeler üretim-ürün merkezli anlayıştan, 1950 sonrasında insan ve tüketici haklarının önemsenmesi ile tüketici merkezli pazarlama anlayışlarına geçişler olmuştur. 1950 sonrasında çevre bilinci ve tüketici haklarına dikkat çekilmesi ile tüketici ve toplumsal fayda esaslı üretim ve pazarlama ön plana çıkmıştır. Bu süreçte, tarımda yeşil pazarlama, iyi tarım uygulamaları, organik ürün, çevre dostu üretim gibi birçok anlayış ve üretim teknikleri gündeme taşınmıştır. Tüketiciler ve firmalarda bunlara yönelik olarak tutumlar da ortaya çıkmıştır. Örneğin, artan organik ürün talebi gibi.

Günümüzde ise küreselleşme çabaları ile ilişkilendirilen global pazarlama anlayışı geçerlidir. Bu süreçte, tüketici istek ve gereksinimlerini gidermeye odaklanıldığı, pazarlama stratejileri (pazarlama karması, pazarlama bileşenleri) ve toplumsal sorumluluk-faydanın araç olarak kullanıldığı-benimsendiği, tüketicinin tatmin edilmesi ile kar sağlamanın hedeflendiği görülmektedir.

Kara Geçiş Noktası, işletme karının sıfır olduğu ve kara geçilen üretim miktarıdır.

Ürün yaşam eğrisinin ilk aşaması olan sunuş aşaması, ürünün piyasaya yeni sunulduğu, satışların arttığı, ürün yeni ise rakiplerin olmadığı, tanıtım için promosyon masraf­larının yüksek, kar marjının düşük ve maliyetin yüksek olduğu süreçtir. Kara geçiş noktası/başabaş noktasına kadar süren aşamada, bazısı bu noktaya gelmeden pazardan çekilir, bazıları bu noktaya çabuk ya da belli bir sürenin sonunda ulaşırlar. Bu sürecin başarılı bir şekilde atlatılması, firma içi ve dışı faktörlerin iyi değerlendirilmesi, eksiklikler varsa ortadan kaldırılmasıyla olur. Ayrıca bu aşamada yüksek fiyat ve promosyon (pazarın kaymağını alma stratejisi), yüksek fiyat ve düşük promosyon (yavaş kaymak alma stratejisi), düşük fiyat ve yüksek promosyon (hızlı penetre olma), düşük fiyat ve promosyon (yavaş penetre olma) gibi fiyat stratejilerinden hangisinin seçileceği de önemlidir. Ürün yaşam eğrisinin ikinci aşaması olan, büyüme aşaması, başabaş noktasından başlayıp, olgunluk dönemine kadar sürer. Satış ve karın arttığı, rakip ürünlerin yavaş yavaş pazara girdiği bir dönemdir. Maliyeti azaltıcı önlemler alınması, ürünün yapısının ve kullanım alanlarının artırılması, rekabete göre fiyat politikasının gözden geçirilmesi söz konusu olabilir. Üçüncü aşama olan olgunluk aşaması, satış ve rekabetin en üst düzeye çıktığı ve rakip ürünlere bağlı olarak karda azalmaların görüldüğü dönemdir. Bu dönemde farklı gelir gruplarından tüketicilerin talebi olduğu için, firmalar bu dönemi uzun tutmaya çalışırlar. Ürün farklılaştırması ve yeni pazar arayışlarının geliştirilmesi firmalara alternatif fırsatlar sağlar. Dördüncü aşama olan düşüş aşaması, satışların ve karın düştüğü, maliyetlerin arttığı alan olup, zarara geçiş noktasına kadar sürmektedir. Bu dönemde firma, pazardaki rekabet gücüne göre pazardan çekilmeyi ya da faaliyetini sürdürmeyi tercih eder. Eğer ürün pazardan çekilecekse fiyat indirimleri ile stokları eritmeyi ya da pazarda kalmayı tercih ederse belirli satış noktalarını seçer, tutundurma faaliyetlerini azaltır, yeni ürün arayışlarına hız verebilir. Yeni ürün geliştirmede tüketicilerin benimseme eğilimleri iyi izlenmelidir. Nitekim tüketiciler yenilikçiler, erken benimseyenler, erken çoğunluk, geç çoğunluk ve benimsemeyenler olarak benimseme eğilimlerine sahiptirler. Hedef pazarda bu eğilimlerin yapısının araştırılması firmalara çeşitli ipuçları verecektir.

Tarım ürünlerinde de fiyatlandırmada öncelikle maliyetler belirleyicidir. Pazarlama kanalının uzamasına bağlı olarak maliyet ve karın eklenmesi ile yüksek fiyatlar ortaya çıkmaktadır. Pazarlama kanalında, ürünlerin bir aşamadan diğer aşamaya geçişi için yapılan aktivitelerle ilgili masraf­lara pazarlama masraf­ları denilir. Bunlar; ürün hazırlama ve paketleme, satış, taşıma, ürün kayıpları, depolama, işleme, finans, ücret, komisyon, çeşitli ödemeler gibi unsurlardan oluşur (Shepherd,1996).

Pazarlama masraf­larını oluşturan unsurlar şunlardır:

1. Ürün hazırlama ve paketleme masrafı : Ürünün temizlenmesi, derecelenmesi ve paketlenmesini içerir. Bu işlemlerde kullanılacak teknoloji ya da paketleme materyali masrafın miktarını değiştirir.
2. Satış masrafı : Ürünün pazarlama zincirinin her aşamasında el değiştirmesinden dolayı değişen satın alma ve satma masrafı vardır.
3. Taşıma masrafı : Ürünler ya üretici yada aracılar yoluyla pazara ulaştırılır. Üretici ve pazar arasındaki uzaklığın artması taşıma masraf­larını yükseltir. Ayrıca, taşıma masraf­larını azaltmak için, üretim noktasının tüketim yada depolama noktalarına uzaklığını dikkate alarak, kuruluş yeri seçimi yapılmalıdır.
4. Ürün kayıpları : Tarımsal ürünlerin taşıma ve depolanması sırasında gerekli koşullar  sağlanmaz ise ürün yada ağırlık kayıpları oluşur. Bu da bir masraf unsuru olarak ortaya çıkar. Üretici ve tüketici arasındaki artan uzaklık, artan kayıplara neden olur. Üründe miktarsal kayıplar olmasa da, nitelik-kalite kayıpları olabilir, bu da fiyatlara yansır.
5. Depolama masrafı : Depolama, pek çok ürün için geçerli olan bir masraftır. Depolama ile zaman faydalılığı yaratılır. Nitekim ürünün bol olduğu hasat döneminde, depolama ile ileri dönemdeki fiyat avantajından yararlanma sözkonusu olabilir. Ancak bu da depolama için bir masrafı gerektirir.
6. İşleme masrafı : İşleme, önemli bir pazarlama masrafıdır. Nitekim, işlenmiş ve işlenmemiş ürüne tüketicinin ödediği fiyat da farklıdır. Bu masraf türü, işletmenin işleme fonksiyonunu etkin bir şekilde yapmasına; kullanılan faktörlerle ilgili ücret, vergi gibi masraf­lara göre de artar yada azalır.
7. Finans masrafı : İşletmede kullanılmak üzere, bankadan borç alınan paranın faizi, finans masrafıdır.
8. Ücret,komisyon ve çeşitli ödemeler : Yukarıda belirtilen başlıca pazarlama masraf­larının dışında, bazı masraf­lar da vardır. Örneğin, lisans ücreti, toptancı komisyonu gibi

Çeşitli marj kavramları incelendiğinde;
• Mutlak pazarlama marjı; pazarlama zincirinde iki aşamadaki fiyatların farkı,
• Oransal pazarlama marjı; mutlak pazarlama marjının ürün alış fiyatına oranı,
• Brüt pazarlama marjı; mutlak pazarlama marjının, pazarlanan üretim miktarı ile çarpımı,
• Net pazarlama marjı; brüt pazarlama marjından, sabit masraf­lar ve vergilerin çıkartılıp varsa sübvansiyonların eklenmesi ile bulunur.

Çiftlik avlusu yada üretici fiyatıyla perakendeci fiyat arasındaki fark olan pazarlama marjı, pazarlama masraf­larını da temsil eder. Bu masraf­lar; taşıma, depolama, reklam vd masraf­lardır.

Ana fonksiyonlar şunlardır:

Toplama: Ürünlerin üretim noktalarından (örneğin, tarlalar, meyve bahçesinden, seradan vd) alınarak satış ya da işlenme amacıyla biraraya getirilmesi fonksiyonudur. Ürünün toplandığı yerler; işletme avlusu ya da fabrika vd olabilir.

İşleme: Ürünlerin taze kullanımı yerine, işlenecekse ilgili tesislerde yarı ya da tam mamül hale getirilme işlemidir. Nitekim tarım ürünlerinin bir kısmı doğrudan tüketilmekte, bir kısmı da işlenmektedir. Örneğin, domatesten domates salçası yada püresi; sütten tereyağı yada yoğurt üretilmesi gibi. İşleme fonksyonu ile ürüne katma değer kazandırılmakta, üretimdeki fazlalık önlenebilmekte, ürün çeşitlendirmesi yapılabilmektedir. Bu fonksiyon hem tarım işletmesinde hem de pazarda farklı aşamalarda yapılabilir.

Dağıtım: Ürünlerin kullanıcı/tüketicilere ulaştırılmasındaki yolları içermektedir. Dağıtımda üreticiler, aracılar, bayiler, distribütörler, çeşitli kurumsal yapılar yeralmaktadır

Üretici pazarı, semt pazarı, elektronik ticaret, organik ürün pazarı aracılığıyla satılan ürünler doğrudan pazarlama sistemleri içerisinde yer alırlar.