TARLA BİTKİLERİ II - Deneme Sınavı - 19

Otsu Bitki: Olgunlaştığı zaman yapısında lignin teşekkül etmeyen, daha ziyade selüloz oluşan bitkidir.

Alkaloid: Bitkilerin bünyesinde teşekkül eden uyarıcı ve çoğu kez ilâç olarak kullanılan zehirli maddelerdir.

Turgor: Bitkilerde, hücreler ve hücre arası boşluklarda, doku ve organlarda yeterli suyun bulunması ve bu suyun basıncı ile bitkilerin dik durması halidir.

Kazık Kök: Toprağın derinliklerine doğru gelişen bir ana kök ve bu kökten birinci, ikinci derece meydana gelen kök sistemidir.

Taban Suyu: Yerçekimi ile toprakta sızan suyun geçirmez bir kil tabakasına veya ana kayaya rastladığında birikmesi halidir.

Toprak işleme; yabancı otları kontrol altına almak, iyi bir tohum yatağı hazırlamak ve anız artıklarını toprağa karıştırmak amacı ile toprağı belirli aralıklarla, belirli derinlikte ve belirli genişlikte çizmek, belirli derinlikte keserek alt üst etmek ya da belirli derinlikte kesilen kısmın, belirli mesafede kaydırılarak olduğu gibi bırakılması ile yapılan bir işlemdir.

Ekim nöbeti rotasyon ve münavebe olarak da adlandırılabilir. “Bir tarım işletmesinde aynı arazi parçası (tarla) üzerinde birbirleri ile akraba olmayan ve önemli ölçüde özellikleri farklı olan bitkilerin belirli bir sıraya göre arka arkaya yetiştirilmesine ekim nöbeti denilir.”

Yeşil Gübre: Özellikle çok yapraklı ve otsu baklagillerin, fakat genellikle başka familyalardaki bol yapraklı, tek yıllık bitkilerin yetiştirilerek % 10 çiçeklenme devresine kadar geliştirildikten sonra, derin sürülerek toprağa karıştırılması ve böylece çürütülerek topraktaki organik
madde oranının artırılması işlemidir.

Kütlü: Pamuk bitkisinde lif ve tohumlardan (çiğit) teşekkül eden meyvedir. Doğru cevap B'dir.

Endüstri bitkileri içerisinde; pamuk, pancar, tütün, patates ve ayçiçeği gibi geniş ekim alanına sahip ürünler ele alındığında pamuğun payı % 26, pancarın ve patatesin % 24, tütün, ilaç ve baharat bitkilerinin payı % 8 ve ayçiçeği dahil diğer bütün yağ bitkilerinin payı % 42 kadardır. Doğru cevap C'dir.

Nadas: Yıllık ortalama yağışı yeterli olmayan yerlerde birinci derecede toprakta su biriktirmek için arazinin işlenerek bir yıl boş bırakılması olayıdır. Doğru cevap D'dir.

Tütün ilâç ve baharat bitkileri; tütün, haşhaş, datura, atropa, yüksük vb; şerbetciotu, anason, kimyon, kişniş, dereotu, maydonoz, defne, kekik, çemen, nane, soğan, sarımsak, biber ve benzeri gibi bitkilerdir. Diğer şıklar yağ bitkileridir. Doğru cevap E'dir.

Endüstri bitkileri tarımı yapılacak topraklar ne çorak ve tuzlu, ne de kalkerli ve kireçli olmalıdır. Toprakların kimyasal yapıları ve tepkileri bakımından önemli bir değer olarak bilinen pH ne fazla asit ve ne de fazla kalevi olmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Heterobeltiosis: Hibrit (melez) bireylerin herhangi bir karekter (verim) bakımından en yüksek verimli anacı geçmesi derecesidir. Doğru cevap B'dir.

Daneli endüstri bitkilerinin bir çoğunda olduğu gibi, dane neminin baskı unsuru olarak kullanılmasına izin verecek kadar su oranının düşürülmesi daha fazla olabilmektedir. Su oranı % 13.5 -14.5 arasında ise yığın kalınlığı 1.0-1.5 m’yi geçmemelidir. Doğru cevap A'dır.

Kompost: Her türlü organik artık ve atıkların usulüne uygun olarak fermantasyona tabii tutularak çürütülmesidir. Doğru cevap D'dir.

Turgor: Bitkilerde, hücreler ve hücre arası boşluklarda, doku ve organlarda yeterli suyun bulunması ve bu suyun basınçı ile bitkilerin dik durması halidir. Doğru cevap E'dir.

Endüstri Bitkileri; Sıcak İklim Tahılları Yemeklik Baklagiller Lif Bitkileri Nişasta ve Şeker Bitkileri Yağ Bitkileri Tütün, İlâç ve Baharat Bitkileri olarak sınıflandırılır. Serin İklim Tahılları Tahıllar ve Yemeklik Baklagiller sınıfındandır.

Endüstri bitkileri sanayiye hammadde sağlarlar. Örneğin, tütün sigara sanayisine, yağ bitkileri yağ sanayisine ve küspeleriyle yem sanayisine, şeker pancarı şeker sanayisine, başta pamuk olmak üzere lif bitkileri tekstil sanayisine, haşhaş ve diğer ilâç bitkileri ilâç sanayisine hammadde ve büyük miktarda istihdam sağlar (Şekil 1.1). Endüstri bitkileri tarım kültürü ve verimi yüksek bitkilerdir. Birim alandan yüksek verim ve yüksek kazanç sağlarlar. Patatesin dekara verimi 3-4, şeker pancarının verimi 5 ton, pamuğun verimi 400 kg kütlüdür. Endüstri bitkileri toprak kültürünü ve verimliğini artıran bitkilerdir. Endüstri bitkilerinin büyük çoğunluğu çapalanır, boğazı doldurulur, yabancı ot mücadelesi fiziki olarak yapıldığı için toprak havalandırılmış olur. Soya ve yerfıstığı gibi baklagiller toprakta, bitki köklerinde nodozite yaparak bakteriler yardımıyla havanın serbest azotunu toprağa tespit (fikse) ederler. Endüstri bitkileri hemen hepsi yazlık olarak ve sıraya ekilen bitkiler olup iyi bir toprak işleme, tarla ve tohum yatağı hazırlığı, bilgili bir gübreleme, uygun bir ekim nöbeti, sulama ve dikkatli bir hastalık ve zararlı mücadelesi istedikleri için, ancak bilgili çiftçilerin yapabileceği yetiştiriciliktir. Aksi halde istenilen verim alınamaz. Endüstri bitkileri hem üretimi, hem de sanayisi için çok fazla sayıda iş gücüne ihtiyaç gösterdiğinden büyük bir istihdam sağlayarak önemli ölçüde işsizliği önler. Endüstri bitkileri sınıflandırıldığı takdirde dört grup altında toplamak mümkündür. Bunlar; lif ve kauçuk bitkileri; bu bitkilerin değişik organlarından (tohum, sap, yaprak, meyve vb.) tek ve çok hücrelerden ibaret lifler elde edilmektedir. Lif alımı için çeşitli tekniklere başvurulmaktadır. Bunlar; pamuk, keten, kenevir, jüt, rami hibiskus, sisal, güneş keneviri, lif kabağı, guayül ve kök sakızı gibi bitkilerdir. Nişasta ve şeker bitkileri; bu bitkilerin yumru, kökgövdesi ve şişkinleşmiş ana kökleri ile saplarından nişasta ve şeker elde edilmektedir. Bunlar; patates, yerelması, batat, kassava ve yams; şeker pancarı, şeker kamışı, hurma, akcaağaç, şeker darısı gibi bitkilerdir. Tütün ilâç ve baharat bitkileri; tütün, haşhaş, datura, atropa, yüksük vb; şerbetciotu, anason, kimyon, kişniş, dereotu, maydonoz, defne, kekik, çemen, nane, soğan, sarımsak, biber ve benzeri gibi bitkilerdir. Yağ bitkileri; ayçiçeği, susam, yerfıstığı, soya, haşhaş, kolza, aspir, hardal, yağşalgamı, hintyağı, ızgın, ketencik, pelemir gibi bitkilerdir.

Endüstri bitkileri haşhaş ve kolza gibi bir kaçı hariç hemen hepsi yazlık (bitki) olarak ekilen ve yetiştirilen bitkilerdir. Endüstri bitkilerinin tamamı fazla ışıklı ve güneşli iklimleri sever. Haçlı çiçekler (crucifera) familyasındaki bitkilerin bazıları örneğin kolza ışığa karşı toleranslıdır. Bu bakımdan başta pamuk olmak üzere gerek lif ve yağ, gerekse tütün, ilâç ve baharat bitkileri de ışıklı, açık havaları ve yüksek sıcaklıkları sever. Nişasta ve şeker bitkilerinde gerek patates ve pancar, gerekse yerelması ve batat da aşırı olmamakla beraber sıcaklık istekleri bakımından talepkârdır. Yazlık ekilirler. Patates yayla iklimine, pancar ise karasal iklime mevsimlik ve günlük sıcaklık farkları fazla olan yerlere uyum göstermişlerdir. Kışlık (bitki) olarak ekilebilen haşhaş ve kolza dahil bütün endüstri bitkileri tarla çıkışından sonraki fide dönemlerinde düşük sıcaklıklardan zarar görürler. Özellikle kar örtüsü olmayan yerlerde -6, -8°C de genç fideler zarar görür, hatta hayatını kaybeder. Fakat kışa kuvvetli, rozet şeklinde giren haşhaş ve kolza fideleri kar örtüsü altında -12, -16 °C ye kadar düşük sıcaklıklara dayanabilirler. Hemen hemen bütün endüstri bitkileri yazlık olarak ekildiğinden +3, hatta +5, +8°C’de bile zarar görebilirler. Çünkü genç fidelerin kuru madde içeriği çok düşük (% 4-8), su içeriği ise çok yüksek (% 92-96)’tir ve donmaları son derece kolaydır. Endüstri bitkilerinin yağış isteği oldukça yüksektir. Yağış denildiği vakit akla gelen yağış şekilleri yağmur, kar, kırağı, çiğ ve doludur. Dolu hariç diğer yağışlar genellikle faydalıdır. Ekonomik bir endüstri bitkileri yetiştiriciliği için yüksek yağış alınması gerekmektedir.