TEHLİKELİ MADDE LOJİSTİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 10

Tehlikeli maddelerin kara yolu ile taşınmasında taşınan maddenin özelliklerine göre farklı türde araçlar kullanılabilmektedir. Bu konuya ilişkin en temel ayrım; taşınan tehlikeli maddenin özellikleri, tehlikeleri ile paketli ya da dökme şeklinde taşınma formları olmaktadır. En başta taşınacak tehlikeli maddenin dökme ya da paketli olarak taşınması, kullanılacak aracın da buna göre belirlenmesini sağlamaktadır.

Paketli yükler büyük oranda konvansiyonel araçlar ile taşınırken, dökme yükler tanker ve silobas tipi araçlar ile taşınabilmektedir.

Parlama derecesi düşük olan ve sınıf 3 yanıcı sıvı maddeler içerisinde tanımlanmış tehlikeli maddeler, kendi kendine yanabilen katı maddeler, ısıl ortamda reaksiyon başlatabilen maddeler bu tür araçlarla taşınmaktadır.

FL tanker olarak adlandırılan ve 61 °C’nin altında parlama dercesine sahip olan maddeleri taşıyan tanker yanıcı sıvı tankerdir.

Organik peroksit tankerlerinde; organik peroksitlerin hava ile temasını kesebilmek üzere bu maddenin üzeri en az 12 cm su tabakası ile kaplanarak taşınmaktadır. Organik peroksitler ısının artması ile birlikte yüksek basınç meydana getirebilmektedirler. Basıncın araç içerisinde artmasını engellemek üzere organik peroksit tankerlerinde en az iki adet emniyet valfi yer almakta, bu valfler içeride oluşan basıncın dışarı atılmasını sağlamaktadır. Araçta siren sistemi bulunmasına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır.

Tehlikeli maddeler paketli olarak taşınıyorlarsa genellikle kapalı vagonlarda özellikle Hbs tipi vagonlar ile taşınabilmektedir. Buna karşılık tehlikeli maddeler Sınıf 5 ya da Sınıf 4 içerisinde tanımlanmış ve metaller ile reaksiyona girebilecek nitelikte bir tehlikeli madde ise Hbs tipi vagon yerine G tipi ahşap vagonlar tercih edilebilmektedir.

Hbs paketli yüklerin taşınmasında kullanılan vagonlarından biridir.

Kargo gemileri ve hava yolunda taşımacılığında sadece ambalajlı ve paketli yükler taşınmaktadır.

Kimyasal maddelerin taşındıkları tanker tiplerinden bir diğeri de silobas tankerler olarak tanımlanabilmektedir. Silobas tankerler; yapısal olarak standart tankerlerden bir takım farklılıklara sahiptir. Bu tür araçların gövdeleri öne ve arka kısımlarından başlayarak orta kısımlarına doğru eğimli bir özelliğe sahiptir. Bu tür araçlarda katı forma sahip toz ya da granül şeklinde tehlikeli kimyasal maddeler de taşınabilmektedir.

Tehlikeli dökme yüklerin taşınmasında kullanılan vagonlar:

Kara Yolunda Kullanılan Araçlar: Brandalı Araçlar, Isı Kontrollü (Frigorifik) Araçlar, Tanker Araçlar (Yanıcı Sıvı Tankerleri, Organik Peroksit Tankerleri, Kimyasal Madde Tankerleri, Gaz Tankerleri, Dökme Katı Madde Tankerleri)

Deniz Yolunda Kullanılan Araçlar: Ham Petrol Tanker Gemileri (Ultra Büyük Ham Taşıyıcılar (ULCC), Çok Büyük Ham Taşıyıcılar (VLCC), Suezmax Tankerler, Aframax Tankerler), Kimyasal Madde Tanker Gemileri, Gaz Tanker Gemileri, OBO Gemileri

Kimyasal Madde Vagonları ise demir yolunda kullanılan araçlara örnektir.

Hava yolu taşımacılığında kullanılan hava yolu araçları genellikle kargo uçaklarıdır. Bunlar: Antonov, McDonnell Douglas, Ilyushın Il ve Boeing tipi uçaklardır.

İntermodal ve kombine taşımacılık gibi çok türlü taşımacılık operasyonlarında kullanılan taşıma araçları ve ekipmanlar farklılaşabilmektedir. En yoğun olarak kullanılan taşıma unsurları konteynerlerdir.

Gaz tanker gemileri ise gaz formunda tehlikeli maddelerin taşınmasından kullanılan gemilerdir. Özellikle LPG ve LNG gibi tehlikeli maddeler bu türde tankerler ile taşınmakta­dır. Bu tür tankerler ile taşınan LPG ve LNG gibi gazlar çok yüksek basınçlar altında sıvı­laştırılarak deniz yoluyla taşınmaktadır.

Tehlikeli madde üretimi ve ihracatı yapan bir firma, ürünlerini en hızlı şekilde havayolu taşımacılığı ile göndermelidir.

Paketli ve ambalajlı tehlikeli yüklerin taşınmasında kullanılan kara yolu araçları tehli­keli maddenin ambalajlarının dış etkenlerden etkilenme düzeyine göre değişebilmektedir. Paketli yükler büyük oran­da konvansiyonel araçlar ile taşınırken, dökme yükler tanker ve silobas tipi araçlar ile taşınabilmektedir. Hava ve iklim koşulları gibi dışsal etkenlerden etkilenebilen tehlikeli materyaller genel­likle kapalı tip araçlarla taşınırken, koruyucu ambalajları ile bu etkenlerden etkilenmeyen ürünler açık araçlarda taşınabilmektedir.

Genel olarak kara yolu araçlarında; kapalı ya da diğer ismiyle brandalı araçlar, frigorifik (ısı kontrolü) araçlar ile açık kara yolu araçları ile paketli ve ambalajlı yüklerin taşınması söz konusu olurken sıvı, gaz ve katı formlarda teh­likeli maddeler dökme olarak tanker ve silobas adı verilen tipte araçlar ile taşınmaktadır.

Taşıma araçlarının seçimi taşıma türlerinin tercihi ile birlikte operatörler için en önemli problemlerin başında gelmektedir. Operatörler zaman zaman maliyet ve risk kavramları arasında karar vermekte zorlanabilmektedir. Bu perspektifte alternatifler ara­sında en düşük risk yaratan taşıma araç ve türünün tercihi birinci öncelik olmalıdır.

Genel olarak kara yolu araçlarında; kapalı ya da diğer ismiyle brandalı araçlar, frigorifik (ısı kontrolü) araçlar ile açık kara yolu araçları ile paketli ve ambalajlı yüklerin taşınması söz konusu olurken sıvı, gaz ve katı formlarda tehlikeli maddeler dökme olarak tanker ve silobas adı verilen tipte araçlar ile taşınmaktadır.

Isı Kontrollü (Frigorifik) Araçlar
Birtakım tehlikeli madde ve materyaller hava ya da havada bulunan bir bileşik ile belirli ısı ve sıcaklık koşullarında etkileşime girebilmekte, bunun sonucunda reaksiyon başlatabilmektedir. Özellikle bazı tehlikeli madde sınıflarında ortam ısısının birden bire artması sonucunda reaksiyon birden bire başlamakta ve çok kısa bir süre içerisinde risk gerçekleşmektedir. Bu noktadan hareketle ısının artmasıyla reaksiyon başlatabilecek tehlikeli maddelerin kontrol altında tutulabilmesi için ortam sıcaklığının da kontrol altına alınması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için bu türde tehlikeli maddeler ısı kontrollü (frigorifik) araçlarla taşınabilmektedir. Dolayısıyla ısı kontrollü araçlar ile tehlikeli maddelerin taşınması temel olarak reaksiyon başlatabilecek ya da tehlikeli maddenin parlama derecesi ile ortam sıcaklığının aynı olması neticesinde ani parlama ve yangınla sonuçlanabilecek risklerin denetim ve kontrol altına alınması amacını taşımaktadır. Özellikle parlama derecesi düşük olan ve sınıf 3 yanıcı sıvı maddeler içerisinde tanımlanmış tehlikeli maddeler, kendi kendine yanabilen katı maddeler, ısıl ortamda reaksiyon başlatabilen maddeler bu tür araçlarla taşınmaktadır. Bir tehlikeli maddenin ısı kontrollü araçlarla taşınabilmesi için ambalaj ve evraklar üzerinde P2 “ısı kontrollü taşınması gerekir” işaretinin bulunması gerekmektedir. Isı kontrollü araçların tehlikeli madde taşımacılığında kullanılmasının nedeni, bazı tehlikeli maddelerin taşınırken ısınmalarından dolayı ısı ortaya çıkarabilmeleri veya kendi kendilerine yanabilmeleridir. Dolayısıyla taşıma kabı içerisinde ısının sabitlenmesi ve maddenin sabit bir ısıyla taşınması gerekebilmektedir. Aynı zamanda bazı ürünlerin parlama derecelerinin düşük olması, söz konusu tehlikeli maddelerin yüksek ortam sıcaklığında patlamalarına veya yanmalarına neden olabilmektedir.