TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 19

Kristal Form (Polimorf) Patenti: Herhangi bir yeni molekülün, yeni bir kristal formu (polimorf yapısı) ile ilgili patentlerdir. Doğru cevap D'dir.

Etkin Madde Karışım Patenti: Herhangi birden fazla bilinen ya da etkin maddelerin veya türevlerinin bir karışım olarak kullanımı ile ilgili patentlerdir. Doğru cevap E'dir.

Formülasyon Patenti: Herhangi bir aktif maddenin, etkisinin sağlanması için değişik katkı maddeleri ile birleştirilmesi ve ayrıca vücuda veriliş biçimi, dozajı vb. konuları içeren patentlerdir. Doğru cevap B'dir.

Endikasyon Patenti: Herhangi bir molekülün ilaç biçimine getirilip vücuda uygulanması sonrasında elde edilecek endikasyon(lar) – etki(ler) – sonuç(lar) ile ilgili patentlerdir. Doğru cevap C'dir.

Proses Patenti: Herhangi bir ürünün, kristal formun, türevin veya ilacın üretilmesi ya da hazırlanması için uygulanan proses (usul, yöntem) ile ilgili patentlerdir. Doğru cevap D'dir.

Numune alınan her kap, sıkıca kapatılıp ağzı mühürlendikten sonra üzerine etiket yapıştırılır. Bu etikette aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
• Madde veya ürünün adı ve numarası, örnek numarası,
• Parti (lot) veya kazan (seri) numarası,
• Ürün ise imalatın bitim tarihi,
• Numunenin alındığı zaman ve tarih,
• Numuneyi alan ve o andaki kontrolör.

Doğru cevap A'dır.

Hipertansiyon tedavisi için doksazosin, terazosin ve prazosin gibi alfa-adrenerjik reseptör blokörleri, asebutolol, atenolol, bisoprolol, pindolol, propranolol,metoprolol, nebivolol gibi beta-adrenerjik reseptör blokörleri, guanadrel, guanetidin gibi adrenerjik nöron blokörleri, metildopa, klonidin, moksonidin, rilmenidin ve rezerpin gibi santral etkili sempatolitikler, amlodipin, barnidipin, benidipin, felodipin, nifedipin, nitrendipin, manidipin, nilvadipin, lerkanidipin, diltiazem, verapamil gibi kalsiyum kanal blokörleri, hidralazin, minoksidil gibi vazodilatörler, hidroklorotiazit, indapamid, klortalidon, klopamit, furosemid, triamteren, spironolakton ve eplerenon gibi diüretikler, lizinopril, enalapril, fosinopril, kaptopril, perindopril, ramipril, silazapril, trandolapril, zofenopril gibi anjiotensin dönüştürücü enzim (ADE) inhibitörleri, irbesartan, eprosartan, losartan, valsartan, telmisartan, kandesartan ve olmesartan gibi anjiotensin reseptör blokörleri ve direkt renin inhibitörü bir ilaç olan aliskiren gibi ilaçlar arasından seçim yapılır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Taşiaritmi tedavisi için prokainamid, kinidin, dizopiramid, meksiletin, lidokain, propafenon, ibutilit, flekainit gibi Sınıf I antiaritmikler’den, asebutolol, esmolol, propranolol gibi Sınıf II antiaritmikler’den, amiodaron, dronedaron, bretilyum, sotalol, dofetilit gibi Sınıf III antiaritmikler’den, diltiazem ve verapamil gibi Sınıf IV antiaritmikler’den ayrıca, adenozin ve magnezyum sülfat gibi ilaçlardan uygun olanlar seçilebilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Antitrombotik ilaçlar, damar içinde pıhtı oluşumunu ve gelişimini önleyen ve oluşmuş pıhtıyı eriten ilaçlardır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gebe kadında prolaktin, meme bezlerinin süt vermeye hazırlanmalarını ve doğumdan
sonra süt salgılanmasını sağlayan hormondur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Uterus kasında gevşemeye neden olarak premature doğumu önlemek amacıyla kullanılan ilaçlara tokolitik ilaçlar adı verilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Özel bir demans çeşidi olan Alzheimer hastalığı, bilişsel işlevlerde azalma, davranışsal
bozukluklar gibi belirtiler ile ortaya çıkan ve hastanın özbakım yeteneklerinin giderek
azaldığı progresif nörodejeneratif bir hastalıktır. Donepezil, galantamin, rivastigmin ve
memantin gibi ilaçlar Alzheimer hastalığının tedavisinde endikedirler. Doğru cevap B şıkkıdır.

Antibakteriyel ilaçlar, bakteriler üzerindeki etkilerinin derecelerine göre bakteriyostatik ya da baktersid olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bakteriyostatik ilaçlar, bakterilerin gelişme ve üremelerini durduran ilaçlardır. Bakterisid ilaçlar ise bakterileri öldürerek etki gösterirler. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sülfonamidler mikrobiyal folik asit sentezini inhibe ederek, bakteriyel DNA ve RNA (ribonükleik asid) sentezini bozan, bakteriyostatik etkili ilaçlardır. Bu grupta sülfizoksazol, sülfanilamit ve sülfapiridin gibi kısa etkili, sülfadiazin ve sülfametoksazol gibi orta etkili ve sülfadimetoksin, sülfametokspirazin gibi uzun etkili ilaçlar bulunmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Drog: Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere drog denir. Ekstraksiyon: Drogun çözücüde çözünen kısımlarını çekme işlemine denir. Tentür: Genellikle bitkisel (nadiren hayvansal) drogdan alkol, eter-alkol veya su-alkol ile ekstraksiyon yoluyla hazırlanan preparattır.

Son zamanlarda ilaç yapımı için geliştirilen ilginç bir teknoloji, rekombinant DNA teknolojisidir. Bu yaklaşımın esası; • İnsan veya deney hayvanında protein veya peptit yapılı bir etkin maddeyi ribozomlarında sentez eden hücrelerden, bu sentezi mRNA’lar aracılığıyla kontrol eden geni çıkarmak, • Bu geni virüs, plazmit ve benzeri vektörlerin DNAzinciri üzerine monte etmek ve sonra, • Vektörü Escherichia coli gibi çabuk üreyen bir bakterinin veya başka tür bir mikroorganizma içine sokmaktan ibarettir. Buna gen klonlama denir. Bu şekilde klonlanmış bir mikroorganizmadan üreyen yeni suş, ilgili maddeyi nispeten ucuz bir şekilde sentezlemeye başlar. İlgili metodla şimdiye kadar çok sayıda peptit veya glikoprotein yapılı hormon ve diğer endojen etkin maddeler üretilmiştir. Tıpta kullanılan rekombinant ilaçlara insan interferonları, interlökinleri, insülini, büyüme hormonu, gonadotropinleri, somatostatini, epidermal büyüme faktörü, eritropoietini ve koloni stimüle edici faktörleri, doku plazminojen aktivatörü, özgül immün globülinleri ve bazı aşılar (immünojenler) örnek olarak verilebilir.

Kendisi etkili olmadığı hâlde, etkili ve önemli ilaç etkin maddelerinin yarısentez yoluyla elde edilmesinde başlangıç maddesi olarak kullanılan doğal ürünlere en çarpıcı örnek, fitosterollerdir. Çeşitli bitkilerde bulunan fitosteroller, başlıca kortizon olmak üzere hemen hemen tüm steroidal hormonların yarısentezinde başlangıç maddesi olarak kullanılır.

Kolera, frengi, sıtma gibi birçok bulaşıcı hastalığın radikal tedavisi de 20. yüzyılın ilk yarısında bulunan antimalaryal ilaçlar, sülfonamitler gibi antibakteriyel ilaçlar ve penisilinler başta olmak üzere antibiyotikler ile gerçekleşmiştir.

İlaçların keşfinde, başta savaşlar olmak üzere, sosyal olayların da rolü vardır. Penisilinin imalatı, İkinci Dünya Savaşı döneminde gerçekleştirilmiştir. Birinci Dünya Savaşı da birçok aşı, serum ve antiseptiklerin keşfine neden olmuştur.

Patent, buluşun, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını, sınırlı bir yer ve süre için engellemek amacıyla, buluş sahibine tanınan tekel hakkıdır. Patentlenebilirlik kriterleri yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirliktir. Türkiye’de alınmış bir patent, yalnız Türkiye içinde sahibine hak sağlamaktadır. Farklı ülkelerde de patent hakkına sahip olmak için, her ülkeye ayrı ayrı başvuruda bulunabilir veya uluslararası başvuru sistemi olan Patent İşbirliği Anlaşması (Patent Cooperation Treaty-PCT) ya da bölgesel başvuru sistemi olan Avrupa Patent Sözleşmesi (European Patent Convention-EPC) aracılığıyla başvuru yapılabilir. Patent, ilaç sektörünün lokomotifidir. Türkiye ilaç sektörü mevcut durumda Ar-Ge alanında, molekül geliştirme, ilaç ve biyoteknoloji alanlarında patent konusunda rekabetçi bir konumda değildir.