TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Renk ortak nitelik arasında yer almaz. Jenerik ilaç, orijinal ilaçla farmasötik şekil, formülasyon ve etken madde açısından aynı özellikte olmalıdır. Aynı zamanda jenerik ilaç, orijinal ilacın biyoeşdeğeri olmalıdır. Etki, yapı, farmasötik şekil, biyoyararlanım gibi özelliklerin yanında, üretim ve paketleme kalitesi de orijinal ilaçla aynı niteliğe sahip olmalıdır. Dolayısıyla jenerik ilaçlar birbirinin özdeş kopyasıdır ve birbirlerinin yerine geçebilirler.

1999 yılı itibariyle ise biyoeşdeğerlik çalışmaları zorunlu kılınmış ve 2000 yılında bu durumu sağlayamayan başvurular ruhsat alamamıştır. Böylelikle ülkemizde, ruhsat başvurusunda bulunmak isteyen üreticiler için bu çalışmaların yapılması zorunlu hale gelmiştir.

Q8 kılavuzuna göre kalite, etkin madde veya ürünün kullanım amacına uygun olmasıdır. Q8’in içerdiği bir diğer önemli kavram ise Tasarımla Kalite (Quality by Design - QbD)’dir. Bu kavram, belirli amaçlara sahip, bilimsel veriler ve kalite yönetimi baz alınarak, iyi üretim ve ürün geliştirilmesinin kavranmasını sağlayan bir yaklaşım olarak tanımlanabilir. Tasarımla kalite yaklaşımı, ürün kalitesinin sürekliliği için önemli işlem parametreleri ile diğer faktörlerin değişkenliklerini tespit eder.

Q1A-Q1F Stabilite, Q2 Analitik Validasyon, Q3A-Q3D Safsızlıklar, Q5A-Q5E Biyoteknolojik Ürünlerin Kalitesi, Q6A-Q6B Spesifikasyonlar, Q7 İyi Üretim Uygulamaları, Q11 İlaç Maddelerinin Geliştirilmesi ve Üretilmesi, Q12 Yaşamdöngüsü Yönetimi ve kalite, güvenlik ya da etkinlik kategorilerinden bir tanesine tam olarak girmeyen ürünler için Kesişen Konular başlıklı bir kılavuzu bulunmaktadır.

Etkinlik ve uygulanabilirlik bakımından değerlendirme yapabilmek için bir özdenetim programı bulunmalıdır.

İlaç üretiminde kullanılan maddelerin analiz yöntemlerinin açıklandığı, bilimsel olarak uyulması gereken kuralları ve yöntemleri kapsayan resmi kitaplara farmakope denir.

Pirojenler, vücutta ateş yükselmesine sebep olan bakteri toksini, yabancı proteinler gibi maddelerdir. Pirojenite kontrolünde, örnekte pirojen özellik gösteren maddelerin bulunmaması istenir.

Orjinal İlaç, referans ilaç ya da ürün alanında geliştirilmiş ilk ürün olan ve gerekli etkinlik ve güvenlik testlerini geçerek ilaç firması tarafından satışa sunulmuş olan müstahzardır.

İntravenöz (iv) terimi, toplardamar içine yapılan uygulamaları ifade etmek için kullanılır. İntravenöz yolla uygulanan ilaçlar, daha hızlı etki ederler ve %100 biyoyararlanıma sahiptirler.

Endotoksinler, bazı bakterilerin içinde bulunan ve bakteri hücresinin parçalanmasıyla ortaya çıkan toksik maddelerdir.

Sıvağ; hastanın etken maddeyi kolay bir şekilde alabilmesi ve alacağı miktarı zorlanmadan ayarlayabilmesi için kullanılan çözücü ve taşıyıcı özellikteki maddelere verilen isimdir.

İntravenöz (iv) terimi, toplardamar içine yapılan uygulamaları ifade etmek için kullanılır. İntravenöz yolla uygulanan ilaçlar, daha hızlı etki ederler ve %100 biyoyararlanıma sahiptirler.

Endotoksinler, bazı bakterilerin içinde bulunan ve bakteri hücresinin parçalanmasıyla ortaya çıkan toksik maddelerdir.

İlaç üretiminde kullanılan maddelerin analiz yöntemlerinin açıklandığı, bilimsel olarak uyulması gereken kuralları ve yöntemleri kapsayan resmi kitaplara farmakope denir.

Flokülasyon terimi parçacıkların birbirine zayıf bağlar oluşturarak bağlanmasıyla flok adı verilen kümeleri oluşturmasını, koalesans ise damlacıkların bir araya gelerek büyük damlalar meydana getirmesini ifade etmektedir. 150

Dağılma Testi: Dağılma  cihazında su, yapay mide-bağırsak ortamı, 0.1M HCl veya pH 6.8 tampon çözeltisinde, 37 °C sıcaklıkta tabletin granüllerine dağılmasına kadarki geçen süreyi kaydeden bir testtir. Konvansiyonel tabletler 15 dakikada, film kaplı tabletler ise en fazla 30 dakikada dağılmalıdır.

Çözünme hızı testi: Tabletler açısından çok önemli bir kontrol parametresi olan bu test ile ilacın bir ortamda zamana karşı çözeltiye geçiş hızını saptama amaçlanır.  Çözünme ortamı olarak, farmakopede belirtilen açıklamaya göre, 37±5°C sıcaklıkta su veya tampon çözeltisi kullanılır. Bu test sayesinde, zamana karşı çözünme hızı profilleri çıkarılabilir.

Tablet ufalama testi: Ambalajlama ya da taşıma gibi bir durum esnasında, kenarlarından veya yüzeylerinden ufalanma gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini anlamak amacıyla yapılır. Friabilitör denilen, tabletlerin yerleştirildiği kısmı kendi etrafında dönen ve tabletleri belirli bir yükseklikten bırakarak ufalanma derecelerini ölçen bir cihaz yardımıyla ölçüm yapılır. Sıklıkla 100 adet tablet, 4 dakika boyunca teste tabi tutulur. Amerikan Farmakopesi kaplanmamış tabletlerin ufalanma değerinin %1’den daha az olması gerektiğini belirtir.

Ağırlık Sapması Testi: Tablet üretimi için üretim sırasında ve sonrasında en çok yapılan testlerden biridir. Hassas terazi üzerinde tabletler, toplamda 10 tablete tamamlanıncaya kadar tek tek tartılır. Bulunan ağırlıklardan ortalama ağırlık hesaplanır. Tablet basımında rutin bir kontrol olan bu aşamadan sonra standart sapma belirlenir. Tablet ağırlıklarında %5 sapma kabul edilebilirdir.

İçerik tekdüzeliği testi: Üretilmiş bir serideki tabletlerden 12 tanesi alınarak, içerdikleri ilaç etken maddesi miktarını belirlemek amacıyla tek tek incelenir. Bu amaçla üretici şirketin kimya laboratuvarında belli aralıklarla gerçekleştirilen testler, kaydedilir.

Supozituvarlarda yapılan kontroller:

Dağılma cihazında su, yapay mide-bağırsak ortamı, 0.1M HCl veya pH 6.8 tampon çözeltisinde, 37°C sıcaklıkta tabletin granüllerine dağılmasına kadarki geçen süreyi kaydeden bir testtir. Konvansiyonel tabletler 15 dakikada, film kaplı tabletler ise en fazla 30 dakikada dağılmalıdır.

Hastanın etken maddeyi kolay bir şekilde alabilmesi ve alacağı miktarı zorlanmadan ayarlayabilmesi için kullanılan çözücü ve taşıyıcı özellikteki
maddelere sıvağ adı verilir.

Farmasötik ürünle ilgili risklerin ürüne dair her aşamada değerlendirilmesi, kontrol edilmesi ve gözden geçirilmesini kapsayan, sistemli bir süreci tanımlayan bir kavramdır. Kalite risk yönetimi, öncelikli olarak hastanın korunmasını amaçlar.

Pirojenite LAL testi atnalı yengecinden elde edilen LAL çözeltisi ile gerçekleştirilir. Bu çözelti, pirojen ve endotoksin varlığında katı bir jel meydana getirir. Tavşan testinin alternatifi olarak geliştirilmiştir.

ICH tarafından 2005 yılında yayınlanan Q8: Farmasötik Gelişim ve Q9: Kalite Risk Yönetimi yönergeleri ve 2008 yılında yayınlanan Q10: Farmasötik Kalite Sistemi yönergesi, ilaç endüstrisi açısından yeni bir kalite anlayışı getirmiştir.

Avrupa Farmakopesi’ne (EP) göre bu sular arıtılmış su, yüksek derecede arıtılmış su ve enjeksiyonluk sudur. Amerikan Farmakopesi’ne (USP) göre ise arıtılmış su, steril arıtılmış su, enjeksiyonluk su, steril enjeksiyonluk su, bakteriyostatikli enjeksiyonluk su, irrigasyon için steril su ve inhalasyon için steril sudur.

Çözünme hızı testi: Tabletler açısından çok önemli bir kontrol parametresi olan bu test ile ilacın bir ortamda zamana karşı çözeltiye geçiş hızını saptama amaçlanır. Çözünme ortamı olarak, farmakopede belirtilen açıklamaya göre, 37±5°C  sıcaklıkta su veya tampon çözeltisi kullanılır. Bu test sayesinde, zamana karşı çözünme hızı profilleri çıkarılabilir.

Yüzey aktif madde miktar tayini hidrofil gazlı bezi için uygulanan kimyasal kontrol testlerinden biridir. Kimyasal kontroller için 10 g gaz bezi, 150 mL arıtılmış suda, 15 dakika süreyle kaynatılır. Süzüntüsü, huni yardımıyla 250 mL hacimli bir balon jojeye alınır. Hunide kalan bezin üzerinden de geçirilerek, balon jojeye 100 mL kaynamış su eklenir. Elde edilen çözelti deneyler için kullanılır. Yüzey aktif madde miktar tayini testi uygulanmasında 10 mL çözelti bir deney tüpüne eklenir ve 30 saniye boyunca 30 kez kuvvetle çalkalandıktan sonra 10 dakika beklenir. Tüpün çeperlerindeki ince köpük tabakasının yüksekliği 3 mm’yi aşmamalıdır.

Farmakopeler, etken maddeler ve tedavi amacıyla kullanılan diğer ürünlerin tanımları, içeriği, kalitesi, saklama koşulları ve paketlenmesi gibi pek çok konuda gereken standartları tanımlayan resmi birer kaynaktır. Küresel ve ulusal çapta geçerli olan bu kalite uygulamalarının kaynağı, uluslararası otoritelerin uzman komisyon ve komitelerince alınan kararlar ve bunların sonucunda ortaya çıkan yönergeler, uygulama protokolleri ve farmakopelerdir.

Standartlara uyan bir hidrofil pamuk, 1 gram kütle başına 23 gram su tutabilmelidir.