TEMEL İLK YARDIM BİLGİSİ

Kan hücreleri eritrositler, lökositler ve trombositlerdir. Eritrositler yani alyuvarlar, içlerinde bulunan hemoglobin molekülü sebebiyle kırmızı renkli, ortası basık, yanları şişkin kanda en fazla sayıda bulunan kan hücreleridir. Oksijen taşıyan hemoglobini bünyelerinde barındıran hücrelerdir.

Hemoglobin eritrosit içerisini tamamen dolduran, kırmızı renkli, oksijen bağlayan globuler bir proteindir. Eritrositler yani alyuvarlar içlerinde bulunan hemoglobin molekülü sebebiyle kırmızı renklidir.

Kalpten kanı dokulara taşıyan ve tekrar dokulardan kalbe getiren damarlar atardamar, kılcaldamar ve toplardamar olmak üzere üçe ayrılır. Kalbin sol tarafından yüksek basınçla fırlatılan kan öncelikle aort adı verilen en büyük atardamara gelir. Aort ana atardamarı dallanarak arterlere, arterler dallanarak arteriollere, arterioller de küçülerek kılcal damarlara dönüşürler. Hücre ve dokulara en yakın olan damarlar oldukları için kan ile diğer beden hücrelerimiz arasındaki madde alışverişleri kılcal damarlar aracılığıyla gerçekleşir.

Kanın damar içine gönderilmesiyle kan, damarı gerer ve bir basınç oluşturur. Bu basınca kan basıncı denir. Kalbin kasılma sonrasındaki aort ana damarda oluşturduğu basınca büyük tansiyon; gevşeme sonucu ortaya çıkan basınca küçük tansiyon adı verilir. Sağlıklı oturan bireylerde ölçülen basınç değerleri 120/80 mmHg kadardır ve buna kişinin tansiyonu denir. Kan basıncı normalden az olduğunda düşük tansiyon, normalden fazla olduğunda ise yüksek tansiyon (hipertansiyon) görülür.

Atardamarlar yüksek basınçlı damarlar oldukları için atardamar kanamalarında kişi kısa sürede çok kan kaybeder. Müdahale edilmezse ölümcüldür. Akan kan kalp atımları ile uyumlu kesik kesik fışkırır tarzda akar. Akan kanın rengi açık ve parlak kırmızıdır. Toplardamar kanın büyük hacminin bulunduğu damarlardır ve basınç değerleri atardamarlara göre daha düşüktür. Bu nedenle fışkırır tarzda değil sürekli koyu kırmızı renkte bir kan kaybı vardır. Atardamar kanamalarına göre daha kolay durdurulur. Kılcal damar kanamaları ise arkasında başka bir neden yoksa genelde zararsız kanamalardır. Sızıntı şeklinde olup kolaylıkla hatta kendiliğinden bile duran kanamalardır. Kanamalar gözle görünüp görünmediğine göre üç ana başlıkta incelenir.

İç kanama, kanama durdurulmazsa şoka ve ölüme yol açabilir. Bu nedenle iç kanama şüphesi tespit edildiği an kişiye müdahale edilmelidir. İkinci değerlendirme sırasında da iç kanama belirtileri varsa kişinin ayakları 30 cm yukarı kaldırılarak hemen şok pozisyonu verilmeli, üzeri örtülmelidir. İç kanama geçiren bir kişiye asla yiyecek ya da içecek bir madde verilmemelidir. Kırık varsa kırığın yol açacağı kanamaları engellemek için kişi mümkünse hareket ettirilmez. 112 acil servis aranmalı, gerekli müdahaleler sonrasında yaralının sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalıdır.

Kanayan bölgeye bası uygulamak dış kanamalarda uygulanan bir ilk yardım yöntemidir.

Kenarları muntazam olan değil; muntazam olmayan yaralar enfeksiyona açıktırlar, çünkü kenarları düzgün olmayan yaraların dikilmesi ve iyileşme sürecinde kaynaşması çok zordur.

Kulak kanaması kulaktaki bir zorlama, kaşıma, su kaçması, yabancı cisim kaçması gibi basit nedenlerle olabileceği gibi kafaya alınan darbeler sonucunda da olabilir. Kulak kanaması normal kan renginden farklı ise (açık ve sarı renkli ise) bu beyin kanamasının bir işareti olabilir. Kişi en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir. Normalde bütün kanamalarda kanama durdurulmaya çalışılır. Kulak kanamalarında ise kanamaya izin verilir. Bunun temel sebebi kafa içi basıncı azaltmaktır. Kişi sırtüstü ya da kanayan kulak üzerine yatırılır, kan akışına izin verilir.

Ezik yaralar çok şiddetli darbeye bağlı olarak ortaya çıkan yaralardır. Şiddet derecesine bağlı olarak iç organlar zarar görebilir.

Delici göğüs yaralanmalarında mümkün olduğunca sakin ama hızlı hareket edilmelidir. Gereksiz müdahalelerden kaçınılmalıdır. Delici göğüs yarasına hemen baskı yaparak yaradan göğüs içine daha fazla hava girişi engellenmelidir. Burada baskı için konulan malzemenin hava geçirmeyen özellikte bir yapısının olması gerekir. Gerektiğinde bası malzemesinin 3 tarafı bantla yapıştırılmalı, bir ucu açık bırakılmalıdır. Bunun sebebi, nefes alma sırasında bası malzemesi göğse tam olarak yapışacak; nefes verme sırasında açık olan uçtan göğüs bölgesine giren fazla hava her nefeste dışarı atılacaktır. Yara içinde ya da çevresinde herhangi bir cisim varsa cisim çıkartılmaz. Kişiye asla yiyecek ya da içecek bir şeyler verilmez, kişi yarı oturur pozisyonda tutulur, 112 acil servis olay yerine gelinceye kişinin yaşam bulguları sürekli takip edilir.

Kanın sıvı kısmıdır. Kanın % 55’lik kısmını oluşturur. Plazmanın %90’ını su % 10’unu organik ve inorganik katı maddeler oluşturur.

Doğru seçenek (C)dir.

Doğru seçenek (B)dir.

Herhangi bir nedenden dolayı beyne az ya da yetersiz giden kan akımı 3-5 dakika içerisinde normale döndürülmezse beyin ölümü gerçekleşmeye başlar. Doğru seçenek (B)dir.

Baş bölgesi kanamaları için tek taraflı boyun şah damarı üzerine, kolun üst bölümünde olan kanamalarda koltuk altı atardamarına; koltuk altı veya kolun üst bölgesinde olan kanamalarda köprücük kemiği üzeri ya da içi atardamara; dirsek altı kanamalar için pazı kemiği üstü kol atardamarına; bacak bölgesi kanamaları için kasık arter üzeri baskı yapılmalıdır.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (D)dir. 

Turnike yapımında dikkat edilmesi ve uyulması gereken kurallar aşağıda sıralanmıştır. • Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 10 cm olmalıdır ki bağlama sırasında alttaki dokuya zarar vermesin. • Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır ki sıkarken alttaki dokuya zarar vermesin. • Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir. Bu tür malzemeler bir nevi musluk görevini görecektir. • Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır. Amaç kan akımını durdurmak olduğu için kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz. Turnike musluğu olan parça bir anda bırakılmaz. Bu parça başka bir bezle bağlanarak sabitlenmelidir. • Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez. Bu özellikle birden fazla yaralı olduğunda önemlidir. İlkyardımcı yaralının yanından ayrılır ve turnike yapılan bölge örtülürse turnikenin gevşetilme saati kaçırılacaktır. Gelen 112 ekibi de bunu göremeyeceği için doku kaybına yol açabilen bir durum ortaya çıkabilir. • Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kâğıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır. Herhangi bir not kâğıdı ya da kalem bulunamıyorsa kişinin kendi kanıyla alnına T harfi yazılır. Bu T harfini gören 112 görevlisi hemen sizi olay yerinde arayacak turnikenin saatini soracaktır. • Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevşetilmelidir. Turnike sonucunda sadece kanama durmaz, ayrıca o bölgedeki tüm hücre ve dokuların kanlanması sona ereceği için her 15-20 dakikada bir 5-10 saniye turnike gevşetilmelidir. Turnike uygulaması toplamda 2 saati geçmemelidir. 112 acil servis ekipleri geldiğinde kişiye yapılan tüm müdahaleler ve turnike uygulaması söylenmelidir. • Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır. Turnikede amaç damarı kemikle sıkıştırarak damarı kapatmaktır. Bir anlamda damarı boğmaktır. Bunu yapabilmek içinde tek kemik üzerine turnike yapılır. Çift kemikli alanlara turnike yapılmaz.

Doğru seçenek (E)dir.

Sıyrık yara, derinin en dış tabakasının etkilendiği ve kaybolduğu yaralardır. Genelde sürtünme sonucu oluşan ağrılı yaralardır. Kanama kılcal damar kanamasıdır. Doğru seçenek (B)dir.

Doğru seçenek (C)dir.