TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 16

Geçmişten günümüze düzenlenen insan hakları belgelerinin hep ilk sıralarında yer alan yaşama hakkı, “insanoğlunun en üstün hakkı”, demokratik toplumun temel değeridir ve iç hukukta anayasalarla uluslararası hukukta da uluslararası sözleşmelerde korunur.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamuoyuna uygunluk soru kökünde ifade edilen kısıtlama hallerinden birisi değildir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

B, C, D ve E seçenekleri IV numaraı Protokol'de yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Belçika, Fransa, Lüksemburg, Hollanda, İngiltere, Danimarka, Norveç, İrlanda,
İtalya, İsveç, savunma hariç insan haklarını ve demokrasiyi koruyup geliştirmek ve sağlık, sosyal refah, eğitim, kültür, çevre, yerel yönetimler ve adalet gibi konulardan oluşan çok geniş bir alanda faaliyet göstermek amacıyla 5 Mayıs 1949 tarihinde Londra’da toplanarak Avrupa Konseyi Statüsü’nü imzalamışlardır.

Belçika, Fransa, Lüksemburg, Hollanda, İngiltere, Danimarka, Norveç, İrlanda,
İtalya, İsveç konseyin kurucu devletleridir. Konsey daha sonraları genişleyerek Kasım 1998 itibariyle 40, Eylül 2001 tarihi itibariyle 43, Haziran 2002 tarihi itibariyle 44, Ekim 2003 itibariyle 45, Eylül 2018 itibariyle de 47 üyeli bir uluslararası örgüt hâline gelmiştir. Konseye en son katılan devlet 2007 yılında Karadağ olmuştur.

Maddede sayılan bu istisnai durumlarda kişinin yaşam hakkına son verilmesinin Sözleşme’ye aykırılık oluşturmayacağı belirtilmiştir. Buna göre;
• Kişilerin cebir ve şiddet olaylarına karşı korunması,
• Usulüne uygun olarak bir kimsenin yakalanması ve tutuklunun kaçmasının önlenmesi,
• Bir ayaklanmanın yasal çerçevede bastırılması, amacıyla kişinin yaşamına son verilebilir.

AİHM’nin işkence ve insanlık dışı ya da onur kırıcı muamele kavramlarının tanımını yaptığı asıl önemli olay ise İngiltere’nin Kuzey İrlanda’daki uygulamalarına ilişkin olarak İrlanda Cumhuriyeti’nin 1971’de yaptığı şikâyettir. Bu olayda önce AİHM sonra Mahkeme hükümde kademeli üç basamak şeklinde yer alan “işkence”, “insanlık dışı” ve “onur kırıcı” muamelenin ne anlama geldiğini saptamıştır. İrlanda Cumhuriyeti’nin İngiltere aleyhine yaptığı bu başvuru üzerine AİHM yaptığı incelemede İngiltere’nin “beş teknik” (Bu teknikler; 1)
Duvar duruşu (gözaltındaki kişilerin birkaç saatlik bir süre ile ayakta kalmaya zorlanması), 2) Kukuleta giydirme (gözaltındaki kişilerin kafasını bir torba ile örtme ve torbayı orada tutma), 3) Gürültüye maruz bırakma, 4) Uykusuz bırakma 5) Yiyecek ve içecekten yoksun bırakma uygulaması altında yaptığı soruşturmayı işkence olarak nitelemiştir. Daha sonra olayı inceleyen AİHK, tekniğin birey üzerindeki etkisine bakarak olayın işkence değil fakat insanlık dışı muamele olduğunu saptamıştır.

AİHM içtihatlarından çıkarılabilecek, 6. madde kapsamında değerlendirilen bazı idari işlemler şu şekilde sıralanabilir:

Evlenme ve Aile Kurma Hakkı, Sözleşme’nin 12. maddesi evlenerek aile kurma hürriyetini güvence altına almaktadır. Bahsedilen bu hakkın kullanımı mutlak değildir; aile kurumu ile ilgili evlenme yaşı, ehliyeti, şekli, gibi konular hakkındaki düzenlemeler millî hukuklara bırakılmıştır. Fakat bu düzenleme evlenme hakkının özüne dokunamaz.

Seçim hakkı, demokrasinin de temelini oluşturan serbest ve dürüst seçimler hukukun üstünlüğüne dayalı bir hukuk devletinin de temelini oluşturur, bu nedenle Protokol bu hakkı güvence altına almayı gerekli görmüştür.

Sınır dışı edilmede yasal güvenceler Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin VII numaralı protokolü ile düzenlenmiştir.

AİHS’ye ek 12 numaralı protokol Kasım 2000’de imzaya açılmış ve Protokol’ün on devlet tarafından onaylanıp yürürlüğe konmasını müteakiben Nisan 2005’te yürürlüğe girmiştir. Günümüz itibariyle 47 Avrupa Konseyi üyesinin 38’i Protokol’ü imzalamış, bu imzalayan devletler arasında 20 tanesi onay işlemini de gerçekleştirmiştir. Türkiye Protokol’ü imzalayan ancak onaylayıp yürürlüğe koymayan 18 devlet arasında yer almaktadır.

AİHS’ye ek 13 no.lu Protokol Mayıs 2002’de imzaya açılmış, 10 devletin onaylayıp yürürlüğe koyması ile Temmuz 2003’te yürürlüğe girmiştir. Günümüzde 47 Avrupa Konseyi üyesi devletten 45’i sözleşmeyi imzalamış, Ermenistan hariç 44 devlet sözleşmeyi yürürlüğe koymuştur. Türkiye, Protokol’ü Ocak 2004’de imzalamış, Haziran 2006’da onaylayıp yürürlüğe koymuştur. Sözleşme’yi imzalamayan 2 devlet ise Azerbaycan ve Rusya Federasyonu’dur.