TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 6

TİHEK, görev ve yetkilerine ilişkin olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunu ve Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunu yılda en az bir defa bilgilendirir.

Taciz: Psikolojik ve cinsel türleri de dâhil olmak üzere 6701 sayılı Kanun’da sayılan temellerden birisine dayanılarak insan onurunun çiğnenmesi amacını taşıyan veya böyle bir sonucu doğuran yıldırıcı, onur kırıcı, aşağılayıcı veya utandırıcı her türlü davranış.

Bireysel başvuru yapılması, kesinleşen kamu gücü işleminin icrası ya da infazını engelleyici bir etki doğurmadığı gibi kamu gücü işleminin icra/ infaz edilebilirliği bireysel başvuru incelemesi süresince de devam eder. Bu hususun istisnası, Anayasa Mahkemesi tarafından bir tedbir kararı verilmesi hâlidir. Doğru cevap E şıkkı.

Bireysel başvurunun kabul edilebilirlik şartları konu, kişi, yer ve zaman bakımından yetki, süre, iç hukuk yollarının tüketilmesi, açıkça dayanaktan yoksunluk ve kötüye kullanım açılarından değerlendirilir. Doğru cevap B şıkkı.

Anayasa Mahkemesi, açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir. Anayasa Mahkemesi şu dört nedenden birinin varlığını saptadığı takdirde başvuruyu açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez bulmaktadır.

a) İhlal iddialarının temellendirilememesi

b) İddiaların salt kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin olması 

c) Başvurunun karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret olması

d) Temel haklara yönelik bir müdahalenin olmaması veya müdahalenin meşru olduğunun açık olması 

e) Başvuru hakkının kötüye kullanılması

Doğru cevap C şıkkı.

Komisyonlar ikişer üyeden oluşur. Kabul edilebilirlik incelemesi Komisyonlarca yapılır. Kabul edilebilirlik şartlarını taşımadığına oy birliği ile karar verilen başvurular hakkında kabul edilemezlik kararı verilir. Oy birliği sağlanamayan başvurular ise Bölümlere sevk edilir. Kabul edilebilirliğine karar verilen bireysel başvuruların esas incelemesi Bölümler tarafından yapılır.

Genel Kurul bireysel başvurulara ilişkin olarak Bölümlerin kararları arasında oluşmuş veya oluşabilecek farklılıkları gidermek, Bölümlerce Genel Kurula sevk edilen konuları karara bağlamakla görevli ve yetkilidir. Bölümler arasındaki içtihat farklılıkları Genel Kurul tarafından karara bağlanır. Doğru cevap A şıkkı.

Bir gerçek veya tüzel kişinin, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak engelleyen veya zorlaştıran her türlü farklı muameleye DOĞRUDAN AYRIMCILIK denir. Doğru cevap B şıkkı.

6701 sayılı Kanun kapsamında ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği hâller ve istisnalar şunlardır:

a) İstihdam ve serbest meslek alanlarında, zorunlu mesleki gerekliliklerin varlığı hâlinde amaca uygun ve orantılı olan farklı muamele,

b) Sadece belli bir cinsiyetin istihdamını zorunlu kılan durumlar,

c) İşe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunlulukları nedeniyle yaş sınırlarının belirlenmesi ve uygulanması, gereklilik ve amaçla orantılı olması şartıyla yaşa dayalı farklı muamele,

ç) Çocuk veya özel bir yerde tutulması gereken kişilere yönelik özel tedbirler ve koruma önlemleri,

d) Bir dine ait kurumda, din hizmeti veya o dine ilişkin eğitim ve öğretim vermek üzere sadece o dine mensup kişilerin istihdamı.

e) Dernek, vakıf, sendika, siyasi parti ve meslek örgütlerinin, ilgili mevzuatlarında veya tüzüklerinde yer alan amaç, ilke ve değerler temelinde üye olacak kişilerde belli şart ve nitelik aramaları,

f ) Eşitsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik, gerekli, amaca uygun ve orantılı farklı muamele,

g) Vatandaş olmayanların ülkeye giriş ve ikametlerine ilişkin şartlarından ve hukuki statülerinden kaynaklanan farklı muamele.

Doğru cevap D şıkkı.

TİHEK, Kurul ve Başkanlıktan oluşur. TİHEK’in görevleri şunlardır:

a) İnsan haklarının korunmasına, geliştirilmesine, ayrımcılığın önlenmesine ve ihlallerin giderilmesine yönelik çalışmalar yapmak,

b) İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele konularında kitle iletişim araçlarını da kullanarak bilgilendirmek ve eğitim yoluyla kamuoyunda duyarlılığı geliştirmek,

c) Millî eğitim müfredatında bulunan insan hakları ve ayrımcılık yasağıyla ilgili bölümlerin hazırlanmasına katkıda bulunmak,

ç) İnsan haklarının korunması, ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve toplumdaki eşitlik anlayışının geliştirilmesine yönelik olarak üniversiteler ile ortaklaşa faaliyetlerde bulunmak, Yükseköğretim Kurulunun eşgüdümünde üniversitelerin insan hakları ve eşitlik ile ilgili bölümlerinin kurulmasına ve insan hakları ve eşitlik öğretimine dair müfredatın belirlenmesine katkıda bulunmak,

d) Kamu kurum ve kuruluşlarının meslek öncesi ve meslek içi insan hakları ve eşitlik eğitimi programlarının esaslarının belirlenmesine ve bu programların yürütülmesine katkıda bulunmak,

e) Görev alanıyla ilgili mevzuat çalışmalarını izlemek, değerlendirmek, bunlara ilişkin görüş ve önerilerini ilgili mercilere bildirmek,

f ) İnsan hakları ihlallerini resen incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek,

g) Ayrımcılık yasağı ihlallerini resen veya başvuru üzerine incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek,

ğ) Ayrımcılık yasağı ihlalleri nedeniyle mağdur olduğu iddiasıyla Kuruma başvuranlara mağduriyetlerinin giderilmesi için kullanabilecekleri idari ve hukuki süreçler konusunda yol göstermek ve başvurularını takip etmelerini sağlamak amacıyla yardımcı olmak,

h) İşkence ve kötü muamele ile mücadele etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak,

ı) İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayri İnsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde ulusal önleme mekanizması olarak görev yapmak,

i) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek. 

Doğru cevap D şıkkı.

Başdenetçi üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile gizli oyla seçilir. Başvuruda bulunan aday adayları arasından seçilecek denetçi sayısının üç katı kadar aday komisyon tarafından belirlenir. Denetçiler üye tam sayısının üçte iki  oy çoğunluğu ile seçilir. Seçimler, Kurumun başkanlığa başvurduğu tarihten itibaren en geç 90 gün içinde tamamlanır. Doğru cevap C şıkkı.

Başdenetçi ve denetçiler hiçbir makam, kişi, mevki ya da kurumdan talimat almaz. Buna Cumhurbaşkanı da dahildir. Görev süreleri en fazla 2 dönem ve her biri en fazla 4 yıldır. Başdenetçi ve denetçilerin görev süreleri boyunca kamu görevlisi niteleiklerini kaybetmemeleri şartıyla kamu görevlerine dönmeleri önünde herhangi bir engel yoktur. Doğru cevap E şıkkı.

Tüm seçenekler doğru olmasına rağmen D seçeneğinde yer alan "Bireysel başvuru yapılabilmesi için harç ödenmesine gerek yoktur" ifadesi söylenemez. Çünkü başvuru için bir harç bedelinin ödenmesi gerekir. Bireysel başvurular harca tabidir. Ödenecek
harç miktarı Harçlar Kanunu’na bağlı tarife ile her yıl yeniden belirlenir.

Bireysel başvurunun başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde
yapılması gerekir.

Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde eksikliğin giderilmesi için başvurucu veya varsa vekiline on beş günü geçmemek üzere bir süre verilir ve geçerli bir mazereti olmaksızın bu sürede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.

Bireysel başvuru Anayasa Mahkemesi'ne yapılmaktadır.

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru incelemelerinin konusu, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddialarıdır. Ancak yasama işlemleri ve düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan yapılan başvurular ile Anayasa Mahkemesi kararlarıyla Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler bireysel başvuru incelemelerinin kapsamı dışındadır.

Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü
eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulması dolaylı ayrımcılığı ifade eder.

Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur.

İlk kez 19. yüzyılda İsveç’te kurulan ombudsman, kurumun aynı adla bütün dünyada hızla yayılması sonucu hemen her kıtada bilinen bir kavram hâlini almıştır.