TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 10

Uyku hijyeni için yapılması gerekenler: Her gün aynı saatte yatağa yatmak, Her gün aynı saatte yataktan kalkmak, Tercihen sabahları olmak üzere her gün düzenli egzersiz yapmak, çünkü düzenli egzersiz dinlendirici bir uykuya neden olur. Düzenli olarak doğa yürüyüşleri yapmak ve güneş koruyucu sürerek güneş ışığına çıkmak. Yatak odasının ısısının çok yüksek olmayacak bir şekilde ayarlamak, Uyurken yatak odasının sessiz olmasını sağlamak, Uykuyu kolaylaştırmak için yatak odasının karanlık olmasına dikkat etmek, Yatağı yalnız uyku ve cinsel ilişki için kullanmak, Uyku ilaçlarını hekim kontrolünde ve önerilen şekilde almak. Etkilerinin yatarken ortaya çıkacağı için uyku ilaçlarının yatmadan bir saat önce alınması önerilir. Böylece gün içindeki uykululuk etkileri de ortadan kalkar. Uykuya gitmeden hemen önce gevşeme egzersizleri, masaj veya ılık banyo yapmak, Ayak ve elleri sıcak tutmak.

Braham tarafından geliştirilen bu modelde; D: değiştir, K: kabul et, B: boş ver, Y: yaşam tarzını yönet şeklindedir.

Besin grupları; 1. Et, yumurta, kuru baklagiller 2. Süt ve sütten yapılan besinler 3. Sebzeler ve meyveler 4. Tahıllar ve tahıl mamülü besinler 5. Yağlar ve şekerler

Yaşlılarda beslenme yetersizliğine neden olan risk faktörleri; 1. Sosyoekonomik ve çevresel faktörler a. Yalnız yaşama ve sosyal ilişkilerin azalması b. Yetersiz ekonomik gelir c. Beslenme konusundaki bilgisizlik 2. Psikolojik bozukluklar 3. Kronik hastalıklar 4. Diş kaybı ve ağızda ağrı

Bireyin beslenme durumunun değerlendirilmesinde beden kitle indeksi kullanılmaktadır. Bu indeks boy ve ağırlık ölçümlerinin elde edilmesi ile boya göre ağırlığın saptanmasıdır. Beden kitle indeksinin yaşam boyu 20.0–24.9 arasında tutulması yeterli ve dengeli beslenmenin göstergesidir.

Temizlik kişisel bir konudur. Temizlik, sağlığı korumanın birinci koşulu ve kuralıdır. Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan önlemlerin tümü olarak tanımlanır. Günümüzde insanların uygarlık düzeyini gösteren ana ölçüdür. Uygar insan aynı zamanda, vücut ve giyecek temizliğine önem verir. Temiz insan, toplum içinde sevilir, sayılır, hastalıklara karşı direnci yüksektir. Temizlik sadece kirlilik belirtilerinin ortaya çıktığı durumlarda yapılması gereken bir uygulama olarak ele alınmamalıdır. Uygar insan her gün yıkanma alışkanlığı edinmiş olmalıdır.

Banyonun faydaları şu şekildedir: Kan dolaşımını canlandırır. Ruhen ve bedenen dinlendirir. Uykusuzluk probleminin giderilmesinde yardımcı olur. Sinir uçlarını uyarır ve sinir sistemini dinlendirir. Deri solunumunu ve boşaltımını kolaylaştırır. Derinin esnekliğini korur. İnsanın fiziki görünüşünü iyileştirir. Giyeceklerin daha az kirlenmesini sağlar. Yıkandıktan sonra temiz iç çamaşırı giyilmesi özellikle önem taşımaktadır.

Ayak bakımı ve temizliği en önemli temizlik uygulamalarındandır. Ayaklar her gün çorap ve ayakkabı içerisinde terlediğinden, düzenli olarak yıkanmayacak olursa çevreyi rahatsız edecek kokular, daha sonra da ayak sağlığını bozabilecek sorunlar ortaya çıkar. Ayak temizliğine özen gösterilmemesi durumunda mantar enfeksiyonu, bakteri enfeksiyonları sık olarak ortaya çıkar. Ayaklar düzenli olarak yıkanmalı, her yıkamadan sonra parmak araları havlu ile hatta saç kurutma aracı ile iyice kurutulmalıdır. Bu basamak ihmal edildiğinde mantar enfeksiyonu riski artmaktadır.

Günlük yaşamda en fazla kirlenen organların başında eller gelmektedir. Kirli yüzeylere sürtünen ve dokunan ellerin yıkanmadıkları sürece birer mikrop barınağı olmaya başladığı bilinmelidir. Eller kontamine (kirlenme) olma ve patojen ajanları başka yerlere taşıma bakımından ayrıca özellik taşır. El, otoenfeksiyonda (kendi kendine bulaştırma) tek sorumlu organdır.

IV. ve V. seçeneklerde yer alan bilgiler yanlıştır. Diş fırçası, diş ile diş etinin birleştiği yere 45 derece açı ile yerleştirilir. Kısa ve yumuşak hareketlerle diş etinden dişe doğru fırçalanır. Dişlerin iç ve dış yüzeyleri ve çiğneme yüzeyi fırçalanır. Diş fırçası fırçanın kıllarındaki bozulmalara bağlı olarak 3-6 ayda bir değiştirilmelidir.

Kendini uyumaya zorlamak, yalnızca zihni ve bedeni daha fazla yorar. Yatakta 20-30 dakikadan daha fazla uyuyamadan yatılırsa kalkılıp başka bir odaya gidilmeli, heyecan oluşturmayan bir yazı okuma veya program seyretme gibi uyku getirici bir şeyle uğraşılmalıdır. Uykunun geldiği hissedildiğinde yatağa dönülmelidir.

Stresle başa çıkma yöntemleri olarak; gevşeme teknikleri, beden egzersizleri, gerilime neden olan faaliyetlerden uzak kalma, sosyal faaliyetlere katılma, zihinsel hazırlık, davranış değişikliği ve inanç sayılabilir. Yine bireysel bireysel olarak stresle başa çıkmanın bilinen bir diğer yolu da DKBY modelidir. Braham tarafından geliştirilen bu modelde; D: değiştir, K: kabul et, B: boş ver, Y: yaşam tarzını yönet şeklindedir. Kabul et: Değiştirilmesi mümkün olmayan koşulların kabul edilmesi temeline dayanır. B seçeneğinde yer alan kabul etme ilkesi bireysel olarak stresle başa çıkabilen bir kişinin bakış açısıdır.

Yatağa gitmeden hemen önce egzersiz yapmak, yataktayken televizyon seyretmek, reçetesiz olarak uyku ilaçları kullanmak ve yatağa aşırı aç veya tok olarak gitmek uyku hijyeni açısından yapılmaması gerekenlerdendir. Her gün aynı saatte yataktan kalkmak (C şıkkı) ise uyku hijyeni için yapılması gereken davranışlardandır.

Koyu renkli giyecekler, ışık ile gelen ısıyı emerek ısınmayı kolaylaştırır. Sentetik maddelerden yapılan giyecekler deri solunumunu ve terlemeyi engeller. Her gün değişik tarzda ayakkabı giymek, ayakta nasırlaşmayı önler. İç giyecekler en az iki günde bir değiştirilmelidir. Dar ve hava almayan, sentetik maddeden yapılan eldivenler elin kan dolaşımını bozar.

Pişmiş ve hassas gıdaların 5 derecenin altında soğutulması gerekir.

Et, yumurta, kurubaklagiller, protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini ve posa açısından zengindir.

Yalnız yaşama ve sosyal ilişkilerin azalması, yetersiz ekonomik gelir ve beslenme konusundaki bilgisizlik sosyoekonomik ve çevresel faktörlerdendir. Depresyon ve bilişsel yetersizlik ise psikolojik faktörlerdendir. Sosyoekonomik ve çevresel faktörlerin dışında kronik hastalıklar ve diş kaybı ve ağızda ağrıya bağlı beslenme yetersizlikleri bulunur.

Yağ tüketiminin sınırlandırılması, günlük sıvı tüketiminin arttırılması, posa tüketiminin arttırılması ve her öğünde bütün besin gruplarından tüketilmesi yaşlılıkta beslenme ilkelerindendir. Öğün sayısı azaltılmamalı, arttırılmalıdır.

Dişler günde iki kere fırçalanmalıdır. Florürlü diş macunları dişlerin diş çürüğünden korunması için önemlidir. Diş fırçalama en az 2-3 dakika sürmelidir. Dil de bakterilerin uzaklaştırılması için 30 saniye süresince fırçalanmalıdır. Diş fırçası fırçanın kıllarındaki bozulmalara bağlı olarak 3-6 ayda bir değiştirilmelidir.

Sağlığın korunması, geliştirilmesi, sürdürülmesi ve sağlık için yararlı davranış ve uygulamalara kişisel hijyen kuralları denir.