TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 7

Banyonun faydaları: Kan dolaşımını canlandırır. Ruhen ve bedenen dinlendirir. Uykusuzluk probleminin giderilmesinde yardımcı olur. Sinir uçlarını uyarır ve sinir sistemini dinlendirir. Deri solunumunu ve boşaltımını kolaylaştırır. Derinin esnekliğini korur. İnsanın fiziki görünüşünü iyileştirir. Giyeceklerin daha az kirlenmesini sağlar. Yıkandıktan sonra temiz iç çamaşırı giyilmesi özellikle önem taşımaktadır.

Günlük yaşamda en fazla kirlenen organların başında eller gelmektedir. Kirli yüzeylere sürtünen ve dokunan ellerin yıkanmadıkları sürece birer mikrop barınağı olmaya başladığı bilinmelidir. Eller kontamine (kirlenme) olma ve patojen ajanları başka yerlere taşıma bakımından ayrıca özellik taşır. El, otoenfeksiyonda (kendi kendine bulaştırma) tek sorumlu organdır. Yaralanan bir el, mikroorganizmaların vücuda girmesine yol açar. Kirlenen elin sabunla sık sık yıkanması alışkanlık haline getirilmelidir.

Fırça, diş etinden dişe doğru hareket ettirilir. Dişlerin iç, dış ve üst yüzeyleri sıra ile fıçalanır. Prensip olarak arka dişlerden fırçalamaya başlanmalı, dişlerin iç yüzeyleri dikey hareketlerle yeterince ve sıra ile fırçalanmalıdır. Dişlerin sadece üst yüzeyleri fırçanın ileri geri hareketiyle fırçalanır. Diş fırçalama en az 2-3 dakika sürmelidir. Dil de bakterilerin uzaklaştırılması için 30 saniye süresince fırçalanmalıdır.

1. Her gün aynı saatte yatağa yatmak, 2. Her gün aynı saatte yataktan kalkmak, 3. Tercihen sabahları olmak üzere her gün düzenli egzersiz yapmak, çünkü düzenli egzersiz dinlendirici bir uykuya neden olur. 4. Düzenli olarak doğa yürüyüşleri yapmak ve ve güneş koruyucu sürerek güneş ışığına çıkmak. 5. Yatak odasının ısısının çok yüksek olmayacak bir şekilde ayarlamak, 6. Uyurken yatak odasının sessiz olmasını sağlamak, 7. Uykuyu kolaylaştırmak için yatak odasının karanlık olmasına dikkat etmek, 8. Yatağı yalnız uyku ve cinsel ilişki için kullanmak, 9. Uyku ilaçlarını hekim kontrolünde ve önerilen şekilde almak. Etkilerinin yatarken ortaya çıkacağı için uyku ilaçlarının yatmadan bir saat önce alınması önerilir. Böylece gün içindeki uykululuk etkileri de ortadan kalkar. 10. Uykuya gitmeden hemen önce gevşeme egzersizleri, masaj veya ılık banyo yapmak, 11. Ayak ve elleri sıcak tutmak.

Toplumun büyük bir çoğunluğunda fiziksel aktivite, “spor” kelimesi ile eşanlamlı olarak algılanmaktadır. Oysa fiziksel aktivite, günlük yaşam içinde kas ve eklemlerin kullanılarak enerji harcaması ile gerçekleşen, kalp ve solunum hızını artıran ve farklı şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda spor aktivitelerinin yanısıra egzersiz, oyun ve gün içinde çeşitli aktiviteler
de fiziksel aktivite olarak kabul edilmektedir. Fizik aktivite yani egzersiz, soluk alıp verme hızını, derinliğini ve kalp atış hızını belirli bir oranda arttıran, az da olsa terlemeye yol açan, kollar, bacaklar gibi büyük kas gruplarıyla yapılan enerji harcamayı gerektiren bedensel hareketlerdir. Fiziksel uygunluğun bir ya da birkaç unsurunu geliştirmeyi amaçlayan planlı, yapılandırılmış, sürekli aktivitelerdir. Fiziksel uygunluk ise günlük işleri yorgunluk duymaksızın, canlı ve uyanık bir şekilde yapabilmek, boş zamanları neşeli uğraşlarla geçirebilmek için gerekli enerjiye sahip olmak ve beklenmeyen durumları karşılayabilecek yeterliliğe sahip olmak olarak tanımlanabilir. Egzersizin amacı fiziksel uygunluğu geliştirmek için oksijen dağılımı yapmak, metabolik süreçleri düzenlemek, kas eklem hareketlerini iyileştirmektir.

Hammadde Kullanımı (Gıdaların Hazırlanması) Taze ve sağlıklı gıda seçmeye özen göstermek, gıdaların hazırlanmasında temiz su kullanmak, özellikle taze yenecek meyve ve sebzeleri akan su altında yıkamak gerekir.

Dengeli bir kahvaltıda, günlük enerjinin 1/4'ü ya da en az 1/5’inin karşılanması gerekmektedir. Bireyin enerji gereksinimi 2000-3000 kalori olduğunda kahvaltıda alınan enerji 400-600 kalori olmalıdır.

Erişkinlerde BKİ’ye göre vücut ağırlığının değerlendirilmesi aşağıdaki gibi değerlendirilir: 19.9 ve altı : Zayıf 20.0-24.9 : Normal 25.0-29.9 : Hafif şişman 30 ve üzeri : Şişman (Obes)

Eller, özelikle yemeklerden önce ve sonra, yemek hazırlamadan önce ve sonra, diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce ve sonra, işe başlamadan önce, kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra, dışarıdan eve geldikten sonra, tuvaletten sonra, bebek emzirmeden önce yıkanmalıdır.

Sağlığın korunması, geliştirilmesi, sürdürülmesi ve sağlık için yararlı davranış ve uygulamalara kişisel hijyen kuralları denir. Bu kuralların alışkanlık haline dönüşmesi, hem bebeklik çağından itibaren aileden, hem de toplu yaşamın olduğu okullardan elde edilen bir birikimdir. Bireyin ait olduğu sosyal grup, hijyen uygulamalarını etkileyici özelliğe sahiptir. Birey hijyen uygulamalarını çocukluk döneminde ebeveynlerinden öğrenir ve kazandığı bu alışkanlıkları genellikle yaşamı boyunca sürdürür.

Gündelik temizlik uygulamaları; genel vücut, cilt, saç, yüz, göz, kulak, ağız, diş, el ve ayak, cinsel bölge temizliği olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca adet dönemi temizlik ve bakımı, tuvalet sonrası beden temizliği, cinsel ilişki sonrası temizlik de kişisel hijyen açısından özellikle önemli konulardır.

Beslenme biliminde besin ögeleri; makro ve mikro besin ögeleri olarak iki gruba ayrılmıştır. Makro besin ögeleri proteinler, karbonhidratlar, yağlar ve sudur. Mikro besin ögeleri, vitaminler, mineraller ve iz elementler (demir, flor vb.) gibi diyette küçük miktarlarda bulunan ögelerdir. Tüm canlılar yaşamlarını idame ettirebilmek için enerjiye gereksinim duyarlar. Enerjilerini oksijen kullanarak veya oksijensiz yollarla sağlarlar. Ancak enerji üretimi için besin kullanımı ortaktır.

Vücudun normal yaşamını ve çalışmalarını sürdürebilmesi için gerekli olan enerji ve besin ögelerinin bireyin yaşına, cinsiyetine ve içinde bulunduğu fizyolojik ortama göre tam ve eksiksiz olarak sağlanmasına “yeterli ve dengeli beslenme” denir. Yeterli ve dengeli beslenmek için günde en az üç öğün besin tüketilmelidir. Öğünler arasındaki sürenin, 4–5 saati geçmemesi önerilmektedir.

C vitamininden en zengin olanlar; turunçgiller ve koyu yeşil sebzeler, karotence en zengin olanlar ise havuç, bal kabağı, kayısı, şeftali, ıspanak, pazı, asma yaprağı gibi sarı, koyu sarı ve koyu yeşil sebze ve meyvelerdir.

Yaşlıda aşırı kilo kaybı; kas zayıflığı, immun yetersizlik, depresyon, dekübit (yatalak hastalardaki bası yarası) ülserlerinin gelişimi ve çeşitli hastalıklardaki komplikasyonlardaki artışa neden olur.

1. Sağlıklı beslenme önerileri uygulamak 2. Gün içinde sık yemek yemeyi sağlamak 3. Yaşlıya en uygun menüyü sunmak 4. Geceleri 12 saatten fazla aç kalmasını önlemek 5. Yüksek enerji ve/veya yüksek proteinli besinleri hastaların tercihlerine göre temin etmek 6. Yemek yerken teknik ve insani yardım sağlamak, kabul edilebilir bir çevre yaratmaktır. Yaşlı da beslenme yetersizliğine neden olabilen risk faktörlerinden biri de diş kaybı ve ağızda ağrıdır. Diş problemi olanlara, sert besinleri tüketmemeleri, sütlü, yoğurtlu çorbalar, sebze püreleri, sütlü ve meyveli tatlılar ile kıymalı sebzeleri, et ve tavukları kıyma veya köfte şeklinde kullanılmalıdır.

Sağlığın korunması, geliştirilmesi, sürdürülmesi ve sağlık için yararlı davranış ve uygulamalara kişisel hijyen kuralları denir.