TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 14

Eğitim yetersizliği, akılcı-olmayan ilaç kullanımının nedenleri arasındadır.

Epidermal (cilt üzerine; perkütan) uygulama lokal uygulama yollarındadır.

Parenteral uygulama sistemik uygulama yolları arasındadır.

Konjonktiva üzerine uygulama: Sıvı ve pomad şeklindeki ilaçların göz içine uygulanmasıdır.

Rektal yolla uygulama, enternal uygulama yolları arasındadır

Hastaların kolay alabilmeleri için belirli forma getirilen ilaçlar farmasötik şekiller olarak isimlendirilir.

Pomad (merhem): Cilt ve mukozalara uygulanır. Yarı katı haldeki yağlar veya emülsiyonlar içinde etkin maddelerin eritilmesiyle hazırlanır.

İlaç gibi aktif madde içeren bazı bitkilerin belirli kısımları kurutularak hazırlanan bitkisel ilaç hammaddelerine drog denir.

Yalın toksik etkiler: ilacın terapötik etkilerinin bir uzantısı şeklinde ortaya çıkar ve genellikle doza bağlı olarak artar ve öngörülebilir nitelikteki etkilerdir. En hafif şekli bazı organların işlevlerinde bozulma ile ortaya çıkan fonksiyonel nitelikte olanlardır.

İlaç etkileşmeleri; farmasötik etkileşemeler, farmakokinet etkilemeşmeler ve farmakodinamik etkileşmeler olarak üçe ayrılır.

Genellikle hastalıkların tanısı, tedavisi, önlenmesi ve diğer amaçlarla tıpta kullanılan biyolojik etkinliği olan saf kimyasal madde veya onun eşdeğeri bitkisel veya hayvansal kökenli belirli miktarda etkin madde içeren karışımlar ilaç olarak tanımlanmaktadır.

Bilinçli bir şekilde ilaç kullanımı için mutlaka hekim reçetesi ile yazılmış ilaçların kullanılması, satın alınan ilaçların son kullanım tarihlerinin kontrol edilmesi, doktor reçetesinde tavsiye edilen dozların kesinlikle aşılmaması, ilaçların evde çocukların ulaşamayacağı yerlerde belirtilen fiziksel koşullarda saklanması ve beklenmeyen etkiler görüldüğünde ilaç kullanımının kesilerek doğrudan ilgili doktora ulaşılması gerekmektedir.

Hastanın durumunun ayrıntılı olarak değerlendirilmesi sonucu tedavisi için en uygun ilacın seçilmesi hekimin sorumluluğundadır. İlaçların kullanılması, hastaya veriliş biçimi ve miktarına doktor karar verir. O nedenle akılcı ilaç kullanımı konusunda ilk sorumluluk hekim üzerinde olmaktadır. Hekim hastası için uygun reçeteyi yazdıktan sonra ilacın alınabileceği yer ise eczanedir. Dolayısıyla reçetede yazılan veya reçetesiz alınabilen ilacın sağlanması konusu da eczacının sorumluluğundadır. O nedenle akılcı ilaç kullanımı konusunda ikincil önemli sorumluluk da eczacıya düşmektedir. Bunun yanında gerek hastanede kullanılan ilaçlar gerekse injeksiyon yoluyla kullanılacak ilaçların uygulanması konusunda hemşire ve diğer sağlık personelinin de bu sürece katkısı vardır. Hatta reçetede yazılan ilaç bilgili hasta yakını tarafından da uygulanabilir. İlacı uygulayan kişinin hastanın ilacı ne amaçla kullandığını, ilaç etkilerini ve olası yan etkilerini iyi bilmesi gerekir. İlaç kullanacak kişi hastalığı konusunda da bilgili olmalıdır.

Akılcı olmayan ilaç kullanımı hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde görülen küresel bir sorundur. En sık görülen örnekleri gereksiz yere fazla ilaç yazılması, tanıyla ilişkisi olmayan ilaç kullanımı, gereksiz ve uygunsuz antibiyotik kullanımı, gereksiz ve pahalı ilaç kullanımı, reçetesiz satılan ya da Türkiye’de olduğu gibi reçeteli olduğu halde reçetesiz de alınabilen ilaçların kullanılması sayılabilir. Bu arada bağımlılık yapan ilaçların veya maddelerin kullanılması veya bazı ilaçların kötü kullanılması da sayılabilir. Örneğin, yetkisiz ve bilgisiz kişilerin tavsiyesiyle ilaç alınabilmesi gibi. Bu şekilde özellikle vitaminler, ağrı kesiciler, glukokortikoidler, antibiyotikler, hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, diüretikler, antasidler, barsak hareketlerini hızlandıran ve barsakları yumuşatan ilaçlar gibi sindirim sistemini etkileyen ilaçlar, kilo vermeyi kolaylaştıran ilaçların uygunsuz kullanımları söz konusudur. Yani ilacın yanlış endikasyonda, yanlış yoldan, yanlış dozda, yanlış aralıklarla ve yanlış sürede kullanılması akılcı olmayan ilaç kullanımı için örnek olabilir. Akılcı ilaç kullanımında önemli bir nokta da hastanın hastalığı ve kullanması gereken ilaç/ilaçlar konusunda yeterince bilgilendirilmemesidir. İlacın etkileri, istenmeyen etkileri, kullanma zamanı, aç veya tok alınması, kullanılan diğer ilaçlarla veya ilaç olmayan diğer ürünlerle ve besinlerle etkileşmesi gibi.