TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 10

OKS her gün aksatılmadan, düzenli yani aynı saatte alındığında, çok etkili bir doğum kontrol yöntemidir ve etkinliği % 99’a ulaşır. Bırakıldığında hemen gebelik oluşabilir. Özellikle halk arasında yanlış bilinen ya da inanılan bir durum olan hiç doğum yapma­mış kadınların da kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur. Gebeliği önlemesinin yanı sıra kadın sağlığına yönelik olumlu birçok etkisi de vardır. Örneğin; âdet düzensizliklerini önler ve düzenli olmasını sağlar, âdet kanaması sırasında olan dismenore adı verilen ağ­rıları azaltır, âdet kanaması miktarını azaltarak aneminin yani kansızlığın önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca kadını, yumurtalık (over) ve rahim (uterus) kanserine karşı korur.

Kadının gebelikten korunmak için kullanabileceği en etkili ve kalıcı ama doğur­ganlığın geri dönüşünün olmadığı ya da çok zor olduğu bir yöntemdir. Çocuk sa­hibi olmak istemeyen çiftler için uygundur. Kadın evli ise eşin rızası gereklidir.

Cinsel ilişkiden sonra kadının vajeninin su hatta bazen sabun ile yıkamasıdır. An­cak sperm hücreleri saniyeler içinde rahime kadar ulaşabilecekleri için güvenilir olmayan ve gebeliği önleyici etkisi oldukça sınırlı bir yöntemdir. Sık yıkama ve yıka­ma sırasında sabun gibi ürünlerin kullanılması vajendeki koruyucu hücrelerin zarar görmesine ve kadında ürogenital sistemde enfeksiyon gelişmesine neden olabilir.

İnsan Papilloma Virüs (HPV) enfeksiyonu sonucu dış üreme organlarında siğiller meydana gelir. Bunlar iyi huylu olup genital ve anal bölgede, tek ya da çok sayıda, yumuşak, karnabahar görünümünde ve ağrısız lezyonlardır. Kadında serviks (rahim ağzı) kanserine ne­den olan etkenler içinde ilk sıralarda yer almaktadır. Aşısı geliştirilmiş olup 11-12 yaş kız ve erkek çocuklara 3 doz yapılır. Korunmada dış üreme organlarında siğil görülen kişilerle cinsel ilişkiye girilmemesi, cinsel ilişki söz konusu ise mutlaka kondom gibi bariyer yöntemler kullanılması önerilmektedir.

Anne ölümü “gebelikte, doğum sırasında ya da doğumdan sonraki 6 hafta içinde meyda­na gelen, gebelikle doğrudan ya da dolaylı ilişkili nedenlerden dolayı kadının ölümüdür”.

Gebeliğe bağlı ölüm ise “gebelikte, doğum sırasında ya da doğumdan sonraki 6 hafta içinde meydana gelen, gebelikle doğrudan ya da dolaylı ilişkili nedenler ile tesadüfi ne­denlerden dolayı kadının ölümüdür”.

A, D, E, K, B9 ve B12 vitaminleri bulunur. K vitamini diğer besinlere göre anne sütünde yüksek olmakla birlikte, yenidoğanın ilk günlerinde gereksinim yeterince sağlanamaz. Bu nedenle bebek doğduğunda kas içine (intramuskuler) K vitamini yapılmalıdır. Yine anne sütünde D vitamini bir gıdaya göre yüksek düzeyde olmak­la birlikte, bebeklerde gereksinimi karşılayacak düzeyde olmadığı için, 15. günden itibaren D vitamini verilmelidir.

DaBT-İPA-Hib aşısı, difteri, aselüler (hücre içermeyen) boğmaca, tetanos, inaktif polio (çocuk felci), he­mofilus influenza tip b’yi (menenjite neden olan bir virüs) içeren ve “Beşli Karma Aşı” olarak bilinen aşıdır. Bu şekildeki karma aşılar ile çocuğa tek bir enjeksiyonla çoklu hasta­lığa karşı aşı yapılmış olması olumlu yanıdır.

1. Fiziksel gücü ve zindeliği (fitness) geliştirir.
2. Günlük yaşamda ihtiyaç duyulan aktivite yeteneğini artırır.
3. Denge fonksiyonlarını geliştirir.
4. Vücut ağırlığı (kilo düzeyi) kontrolünü sağlar.
5. Kemik ve kasları güçlendirir.
6. Yaşlılarda günlük aktiviteleri yapabilme gücünü artırır ve düşmeleri önler.
7. Kanser, diyabet, astım, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, eklem hastalıkları (osteoartrit), kemik erimesi (osteoporozis) gibi hastalıklara yakalanma riskini azaltır ya
da bu hastalıkların kontrol altına alınmasını kolaylaştırır.
8. Depresyona yol açabilecek duygusal bozuklukları iyileştirir, yaşama sevinci aşılar.
9. Beyinsel faaliyetleri geliştirir, problem çözme, planlama ve her türlü zihinsel aktivite verimini yükseltir.
10. Daha uzun ve kaliteli yaşam süresi sağlar.

Hedef Nabız(vuru/dk), İdeal= (220 – yaş) × 0.70

Denge egzersizleri, dengenin korunmasını geliştirerek çeşitli ani hareketlerde kişiyi düşmekten ve yaralanmaktan korur, hareket kabiliyetini (çeviklik) artırır. Özellikle yaşlılarda dengeyi sağlayamama önemli bir yaralanma sorunudur. Tek ayak üzerinde ayakta durmaya çalışmak denge korunmasını artırıcı egzersiz örneğidir.

Öncelikle hamile ve yeni doğum yapmış annelerin kendileri için uygun sağlıklı ve güvenli egzersiz aktiviteleri için doktorlarının önerilerine uymaları gerekir. Eğer sağlıkları açısından bir engel yoksa onların da haftaya yayılmış en az 150 dakika orta yoğunlukta düzenli
aerobik egzersiz yapmaları önerilir. Üç ayı geçmiş hamilelerde sırt üstü egzersizler, düşme ve yaralanma riski yüksek aktiviteler önerilmez. Örneğin; ata binme, kayak, futbol, basketbol gibi.

Besin maddelerinin belli bir program dâhilinde belirli aralıklarla alınmasına dengeli beslenme, vücudun ihtiyacı olan maddelerin yeterli miktarlarda alınmasına yeterli beslenme, sağlıklı besin maddeleriyle beslenme işlevine de sağlıklı beslenme denilmektedir.

A, E ve C vitaminleri ise vücuttaki hasarı engelleyip, antioksidan etki gösterirler.

Vücuttaki en önemli görevleri enerji sağlamaktır. Vücut günlük enerji kaynağının çoğunu ilk olarak karbonhidratlardan karşılar.

Sağlığın pozitif anlamda en iyi tanımını Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ=WHO) 1948’de yapmıştır. Bu tanıma göre sağlık, “sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, mental (zihinsel, akılsal ve duygusal) ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli” olarak ifade edilmektedir.

Bu tanımın önemi, sağlığın fiziksel yönüne olduğu kadar psikolojik ve sosyal boyutlarına da vurgu yapmasıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Bireysel Etkenler:

Genetik yapı

Yaş

Cinsiyet

Bağışıklık sistemi

Sağlık öyküsü

Doğru cevap A seçeneğidir.

Bazı mikroorganizmalar için geliştirilmiş ve “aşı” adı verilen tıbbi ürünlerle daha mikroorganizmalarla karşılaşmadan vücuda bunlar verilerek o mikroplara karşı bağışıklık sağlanmış olur.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Çevresel Etkenler
Çevrenin tanımı çok önemlidir. Maalesef çevre denilince, hava kirliliği, fabrikaların bacaları, kışın dışarıda gördüğümüz duman, akarsu ve denizlerin kirliliği vb. akla gelir. Oysa kişinin bedeninin dışındaki, onu doğrudan veya dolaylı etkileyen herşeye “çevre” denir.
Bu anlamda üzerimizdeki giysiler, kullandığımız gözlük, kol saati, soluduğumuz hava, içtiğimiz su, yediğimiz yiyecek, karşımızdaki arkadaşımız, bitkiler, hayvanlar, böcekler, ay, güneş hepsi çevremizdir.
Çevre temel olarak 4 bölümde incelenir:
• Fiziksel Çevre
• Kimyasal Çevre
• Biyolojik Çevre
• Sosyokültürel Çevre

Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

 Fiziksel Çevrenin Geliştirilmesi
• Yeteri kadar ve temiz su sağlanması
• Katı ve sıvı atıkların zararsız hâle getirilmesi
• Konut sağlığı
• Yaşam Alanlarının Geliştirilmesi
• Sağlıklı Yaşam Alanlarının Sağlanması
• Okul Sağlığı
• Umuma Açık Yerlerin İyileştirilmesi
• Turizm Sağlığının Geliştirilmesi
• İş Sağlığının ve İş Ortamının Geliştirilmesi
• Kazaların Önlenmesi, Acil Durum ve Afetlere Hazırlıklı Olma
• İyonize ve İyonize Olmayan Radyasyonunun Zararlarının Önlenmesi
• Titreşim ve Gürültünün Zararlarının Önlenmesi
Kimyasal Çevrenin Geliştirilmesi
• Hava kirliliğinin kontrol altına alınması
• Endüstri sağlığı
• Katı ve sıvı atıkların zararsız hâle getirilmesi
• İş Sağlığının ve İş Ortamının Geliştirilmesi
Biyolojik Çevrenin Geliştirilmesi
• Doğal Bitkisel ve Hayvansal Yaşamın Korunması
• Hayvan Sağlığının Geliştirilmesi
• Tarımsal Üretimin ve Ürünlerinin Sağlıklı ve Güvenilir Olması
• Vektörlerle ve Haşerelerle Mücadele
• Gıda Güvenilirliği ve Sağlıklı Beslenmenin Geliştirilmesi

Doğru cevap C seçeneğidir.