TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 28

Kalp krizinin başlıca belirtileri; sırtta, çenede veya boyunda ağrı veya rahatsızlık, baskı, baş dönmesi, zihin bulanıklığı veya bayılma, göğüs ağrısı veya göğüste baskı, sıkışma, kol ve omuzda ağrı veya rahatsızlık, soluk alamama, sıkıntılı solunumdur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kan basıncı, genel olarak arter (atardamar) dolaşımındaki kanın kan damarları çeperlerine yaptığı basınçtır. Sağlıklı yetişkinlerde, istirahat koşullarında, ortalama olarak 120/80 mmHg ya da 12/8 cmHg dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kalp krizinin başlıca belirtileri sırtta, çenede veya boyunda ağrı veya rahatsızlık, baskı, baş dönmesi, zihin bulanıklığı veya bayılma, göğüs ağrısı veya göğüste baskı, sıkışma, kol ve omuzda ağrı veya rahatsızlık, soluk alamama, sıkıntılı solunumdur. Artritli hastalarda eklem etrafında şişme, kızarıklık, ağrı ve katılık (tutulma) şikâyetleri yaygındır. Diyabet (şeker) hastalarında yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır; çok su içmelerine rağmen sık sık susarlar. açlık hisleri artmıştır. Sürekli yorgun ve halsizdirler. Özellikle genital bölgede olmak üzere deride kaşıntı vardır. Sık sık (gündüz-gece) idrar yapma ihtiyacı (bazen her saat başı) vardır. Normal olmayan kilo kaybı ya da kilo almada artış vardır. Yara ve kesiklerin geç iyileşmesi söz konusudur. El ve ayaklarda karıncalanma, his kaybı (nöropati) gözlenir. Zihin karışıklığı (konfüzyon) vardır. Hipertansiyon hastalığı genellikle sessiz katil olarak adlandırılır. Çoğu ilerlemiş hipertansiyon hastaları baş ağrısı veya dikkati yoğunlaştıramama (sersemlik hali) şikâyetleriyle doktora başvurmaktadır. Beyin felcinin belirtileri ise; özellikle vücudun bir tarafındaki yüz, kol, veya bacaklarda aniden başlayan hissizlik ve güçsüzlük, ani zihin bulanıklığı, konuşmada ya da konuşulanı anlamada güçlük, tek ya da çift taraflı ani görme kaybı, ani yürüme güçlüğü ya da kaybı, baş dönmesi, denge kaybı, vücut bölümlerinin koordinasyonunda aniden bozulma, beklenmeyen, aniden gelişen şiddetli baş ağrısıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

 

18,5 altı zayıf, 18,5-24,9 normal, 25,0-29,9 şişman, 30,0-34,9 obez, 35,0-39,9 aşırı obez, 40,0 üstü ölümcül obez olarak adlandırılır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sigara kullanımı ve solunan havanın kirliliği KOAH hastalığın en yaygın ve önlenebilir sebepleri arasındadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Depresyon belirtileri; sürekli bir endişe, üzüntü ve kendini “değersiz ya da aptal” hissetme hâli, ümitsizlik hissi ve her şeyi kötüye yorumlama (pesimist) suçlu, çaresiz ve işe yaramaz hissi, çabuk kırılma, huzursuzluk, cinsel aktivite dâhil, aktivitelere veya bir zamanlar çok hoşlanılan hobilere ilginin kaybolması, tükenmişlik ve enerji yokluğu, konsantre olmada, detayları hatırlamada ve karar vermede güçlük, uykusuzluk (insomnia) veya aşırı uyuma, aşırı yeme veya iştah kaybı, intihar (yaşamına son verme) düşüncesi, intihar girişimleri, acı veya ağrı; baş ağrıları, kramplar (istemsiz ve ağrılı kas kasılmaları), defalarca tedavi denemelerine rağmen geçmeyen sindirim sistemi sorunlarıdır. Burun kanaması depresyonun belirtilerinden değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Normal açlık kan şekeri, 60-100 mg/100 ml kandadır.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Kas-İskelet: Performansta Azalma: Artık eskisi gibi koşamıyorum.
Kalp-Dolaşım ve Akciğerler: Fonksiyonlarda Azalma: Artık daha çabuk yoruluyorum.
(Kavga etmek ya da tabana kuvvet
koşmak gerektiğinde gücüm yok)
Sinir Sistemi ve Duyular: Duyarlılıkta Azalma: Artık gazeteyi okuyabilmek için okuma
gözlüklerine ihtiyacım var.
Endokrin (Hormonal)/Metabolik (Enerji): Aktivitede Azalma: Artık daha çabuk üşüyorum. Performansım eskisi gibi değil
Deri, Kadın-Erkek Üreme, Boşaltım (Genito –Üriner), Mide-Barsak ( Gastroİntestinal):
Fonksiyon ve/veya Etkinlikte Gerileme: Bazen idrar kaçırıyorum. Eskiden yiyebildiğim bazı yiyecekler artık yasak

Bu bilgilere göre doğru seçenek (D)dir.

Atelektazi, akciğerin bir kısmının ya da akciğerlerden birinin tümüyle büzüşerek genişleyememesi ve fonksiyonunu yitirmesidir. Atelektazi durumunda daha az hava içeren akciğer dokusu oluşur. Bu durum, oksijenlenmeyi azaltır ve mikrobik hastalıklara yol açar.

Toplum Üzerine Olumlu Etkileri:
• Kadınların ve çocukların sağlıklı olması sonucu sağlıklı bir toplum oluşur.
• Etkili olarak aile planlaması uygulayan toplumlarda nüfus dengeli ve planlı bir şekilde
artar.
• Kadın ve çocuk sağlığı için harcanacak tedavi giderleri azalır.
• Ekonomik kaynakların daha planlı ve verimli kullanılmasına yardımcı olur.

D seçeneğinde verilen bilgi ise aile planlamasının çocuk sağlığı üzerine olumlu etkilerinden birisidir.

Konjenital Hipotiroidi: Yenidoğan döneminde en sık karşılaşılan endokrinolojik
sorundur. Yenidoğanda tiroid hormon yetersizliği ile karakterize klinik bir
durumdur. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

KİŞİSEL HİJYEN
Kişisel hijyen bireyin sağlıklı olması ve sağlıklı kalabilmesi için kendi uyguladığı özbakım
uygulamalarını içerir. Bireyin kişisel hijyeni kendi bedenini ve kıyafetlerini hijyenik tutmasıyla başlar. Kişisel hijyen başta el ve vücut temizliği, evde istirahat ederken, işte çalışırken giyilecek kıyafetlerin seçiminden, kıyafetlerin temizliği ve kişinin sağlığı gibi konuları kapsar. Kişisel hijyenin ilk basamağı el ve tırnak temizliğinden başlar.

Hijyen kelimesi köken olarak Yunan ve Roma mitolojisinde sağlık ve temizlik tanrıçası
olan “Hygieia” dan gelmektedir. Hijyenin anlamı ise sağlığa zarar verecek ortamlardan
korunmak için yapılan tüm uygulamalar ve alınan tüm temizlik önlemleridir.

El ve yüz hijyeni gibi ağız ve diş bakımı da oldukça önemlidir. Ağız ve diş bakımının fiziksel görünüş yanında kişinin psikolojisini de etkileyen bir yanı vardır. Ülkemizde maalesef ağız ve diş bakımına yeteri kadar önem verilmemekte, sadece bir rahatsızlık olduğu zaman doktora gidilmektedir. Ağız bakımında ilk aşama diş bakımı ve dişlerin fırçalanmasıdır. Diş fırçalamada diş fırçasının üzerine nohut büyüklüğünde macun sürülür, diş fırçası 45 derecelik bir açıyla tutularak diş eti hizasından ağız boşluğuna doğru dişler fırçalanır. Fırçalama dış yüzeylerden yumuşak dairesel hareketler hâlinde ön dişlerden arka dişlere doğru fırçalanmalıdır. Dişlerin iç yüzeyleri de fırçalanarak en sonunda da dişlerin arka yüzeyleri ve dil fırçalanır, ağız 1-2 kez suyla çalkalanarak temizlenir. Toplam diş fırçalama süresi 2 dakikadan az olmamalıdır. Diş fırçalamanın yanı sıra dişler ara yüz fırçası ve diş ipi ile de temizlenebilir.

Canlıların yaşamlarını sürdürmek amacıyla tükettikleri besinler olumsuz ortam ve şartlardan dolayı insan sağlığını tehdit edebilir. Besin güvenliği bu anlamda kişisel hijyen kadar önemli bir kavramdır. Besinler temel anlamda 3 farklı yol (fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlikeler) ile insanlar için zararlı hâle gelebilir.
Fiziksel Tehlikeler: Toprak, su, hava, gıdalarda cam kırığı, plastik madde ya da kalıntısı, kemik, taş, tahta, metal, saç, tırnak, her türlü böcek vb.
Kimyasal Tehlikeler: Dış ortamlardan gıdalara bulaşan ya da katkı amaçlı ve başka amaçlarla gıdalara eklenen besin olmayan kimyasal maddelerdir (Metaller, pestisitler, deterjanlar, plastikler, gıda katkı maddeleri)
Biyolojik Tehlikeler: Üç ana grupta incelenebilir:
• Gıdada doğal olarak bulunan zehirli kimyasal madde: Yeşillenmiş ve filizlenmiş patateste oluşan solanin, zehirli bal (deli bal), zehirli mantarlar, bazı bitki ve meyvelerde doğal olarak bulunan siyanik asit.
• Gıdalara sonradan bulaşan ya da uygun koşullarda üretilmeyen saklanmayan gıdalarda oluşan madde: Küf, bakteri, virüs, parazitler ve mikrobiyal toksinler.
• Genetiği değiştirilmiş canlılar (GDO)

Biyolojik Tehlikeler: Üç ana grupta incelenebilir:
• Gıdada doğal olarak bulunan zehirli kimyasal madde: Yeşillenmiş ve filizlenmiş patateste oluşan solanin, zehirli bal (deli bal), zehirli mantarlar, bazı bitki ve
meyvelerde doğal olarak bulunan siyanik asit.
• Gıdalara sonradan bulaşan ya da uygun koşullarda üretilmeyen-saklanmayan
gıdalarda oluşan madde: Küf, bakteri, virüs, parazitler ve mikrobiyal toksinler.
• Genetiği değiştirilmiş canlılar (GDO)

Salmonella enfeksiyonu: Hastalık etmeni olan Salmonella türlerini taşıyan et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta, deniz ürünleri vb. besinlerin yenmesiyle veya dışkı atıklarının karıştığı suların içilmesiyle hastalık insan vücuduna geçmiş olur. İshal, kusma, ateş, mide bulantısı, baş dönmesi gözlenir. Etkenin kuluçka süresi 12-24 saattir. Salmonella bakterisi uygun sıcaklıkta pişirme ve pastörizasyon ile yok edilebilir. Gelişmekte olan ülkelerde sık ve salgın şeklinde ortaya çıkan bir hastalık olan tifo ve paratifo da salmonella bakterilerinin S. typhi ve S. paratyphi serotipleri tarafından oluşturulur.

Clostridium botulinum enfeksiyonu: Clostridium botulinum türü bakterilerin neden olduğu özellikle sinir sistemine etki eden çok tehlikeli bir enfeksiyondur. Bu bakteriler oksijensiz ortamda yaşamlarını rahatlıkla sürdürebilirler. Bu nedenle hijyenik koşullarda hazırlanmamış hazır konserve ve ev tipi konserve yiyeceklerde bol miktarda ürerler ve toksinlerini salgılarlar. Bakteri içeren bu besinleri tüketen kişiler hastalığa yol açan toksinleri almış olurlar. Kuluçka süresi 18-72 saat arasında değişebilir. Sinir sistemi üzerine de etkileri olan bu toksinler vücutta baş ağrısı, görme bozukluğu, kas güçsüzlüğü, bulantı, kusma, kabızlık ve ilerleyen aşamalarda da felce yol açabilir.

HACCP (Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları), HAZOP (Tehlike Analizleri veUygulanabilirlik Çalışmaları), GMP (İyi Üretim Çalışmaları), HT (Engelleri Teknolojisi), ISO 9000, ISO 22000 en yaygın kullanılan güvenlik sistemleridir. Bunların arasından HACCP güvenlik sisteminin günümüzde en çok kullanılanı olması nedeniyle diğer sistemlere göre daha kapsamlı bilgiler verilecektir.
HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point) gıdaların üretiminden tüketimine
kadar çeşitli risk oluşturabilecek kritik noktalarda tehlike analizi yapan en etkin risk yönetim sistemidir. Gıda güvenliğinde HACCP ile ilgili terimleri bilmek gerekir.
Tehlike: Patojen canlıların besinlere bulaşması, besinlerde üremesi ve bakterilerin
toksinlerini salgılamasıdır.
Risk: Besin maddesi üzerinde oluşması ve olası tehlikelerin boyutunu ve şiddetini ifade eder.
Kontrol noktası: Bu kontrol noktası sağlıkla ilgili olmayıp daha çok gıdanın fiziksel ve
lezzet durumunun kontrol edildiği aşamadır.
Kritik kontrol noktası: Gıda üretiminde oluşabilecek tehlikenin tespit edilerek önlene
bilmesi, makul seviyelere çekilmesi veya tamamen ortadan kaldırılmasıdır.
Şiddet: İnsan sağlığını bozacak zararlı maddelerin gıda maddesinde ya da ortamda
bulunması hâlinde sağlığa zarar verme gücüdür.
Portör: Kendisi hasta olmadan hastalığı diğer insanlara bulaştırabilecek hastalık etmenini vücudunda barındıran taşıyıcı kişilerdir.

Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özel yapısını bozan birçok etmen bulunmaktadır.
Bunlar:
1. Mikrobiyolojik ajanlar; (bakteri, virus, parazit (protozoon, helmint, artropot), mantar v.b). Geçmişten günümüze insanlarda oldukça büyük kayıplara sebep olan hastalıkların yayılmasında, bulaşıcı hastalıkların salgınlar hâlinde devam etmesinde suyun mikrobiyolojik olarak kirliliğinin ve temizliğine dikkat edilmemesinin çok önemi bulunmaktadır. Tifo, kolera, basilli dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklarla birçok paraziter enfeksiyonun yayılmasında kirli suyun rolü bulunmaktadır.
2. Kimyasal ajanlar; (nitrat, nitrit, kurşun, florit, aluminyum, iyot, arsenik ve bazı
ağır metaller). Kimyasal özellikleri içmeye veya kullanmaya uygun olmayan suların devamlı olarak kullanılması vücutta zamanla birikmeye ve farklı doku ve organlarda yapısal ve fonksiyonel bozukluklar oluşturabileceği gibi kansere de sebep olabilir.