TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 5

Bazı ilaçlar bazı doku, organ ve vücut sıvılarında daha yüksek yoğunluklarda bulunurlar. Varfarin, salisilatlar, digitoksin ve fenilbutazon plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanırlar. Organik klorlu insektisidler (DDT, lindan gibi) ve tiyopental yağ dokuda; tetrasiklinler ve kurşun kemik dokuda; grizeofulvin deri, tırnak, kıl gibi keratinli yapılarda; iyot tiroid bezinde; kalp glikozidleri ve morfin karaciğerde; kalp glikozidleri kalp kası ve çizgili kaslarda daha fazla birikirler. Doğru cevap C'dir.

Vd; esasta verilen ilacın plazmadaki miktarına eşit yoğunlukta dağılması gereken sıvı hacmini ifade eder; yani, ölçülen hacim bir seyrelme veya dağılma boşluğunu gösterir. Doğru cevap C'dir.

Tablo 2.2.'ye göre Karoten ana ilaç ve metaboliti Vitamin A (retinol)'dür. doğru cevap D'dir.

Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir; NM’lerin başlıcaları noradrenalin (NA), asetilkolin (Ak), serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), dopamin, histamin, glutamik asit, glisin, gamma-aminobutirik asit (GABA) ve endorfinlerdir.

Metakolin: Muskarinik Ak reseptörler (mAk-R’ler, M-R’ler) • Nikotin: Nikotinik Ak reseptörler (nAk-R’ler) • Fenilefrin: α-Adrenerjik reseptörler (αA-R’ler) • İzoproterenol: β-Adrenerjik reseptörler (β1A-R’ler, β2A-R’ler) • Dobutamin: β1A-R’ler • Terbutalin: β2A-R’ler • Klonidin ve ksilazin: α2A-R’ler şeklinde agonistik etkileşim meydana gelir.

Reseptörleri kapatarak NM'nin tersi etkiye yol açan veya etkisini engelleyen bazı maddeler ile etkiledikleri reseptör çeşitlerinin başlıcaları da şunlardır. • Atropin: mAk-R’ler • d-Tubokürarin: nAk-R’ler • Fenoksibenzamin: αA-R’ler • Prazosin: α1A-R’ler • Propranolol: βA-R’ler • Praktolol: β1A-R’ler • Butoksamin: β2A-R’ler • Difenhidramin: Histamin 1 reseptörler (H1-R’ler) • Simetidin: H2-R’ler • Nalokson: Opioid reseptör (O-R’ler) • Bikukulin: GABA-R’lerdir.

Bu ilaçlar aşağıdaki gibi alt gruplara ayrılarak incelenirler: • Genel anestezikler • Yerel anestezikler • Psikotrop ilaçlar • Trankilizanlar • Nöroleptikler • Aspirin ve benzeri ilaçlar (Narkotik olmayan ağrı kesiciler) • Opioidler (Narkotik ağrı kesiciler) • Kas gevşeticiler • Nöro-musküler kas gevşeticiler (Çizgili kas gevşeticiler) • Merkezi etkili kas gevşeticiler • Yatıştırıcı ve uyku ilaçları • Çırpınma önleyiciler (Antiepileptik ilaçlar).

Opioidler (Narkotik Ağrı Kesiciler) İlaç örnekleri: Difenoksilat, etorfin, fentanil, loperamid, meperidin, morfin gibi. Uluslar arası kontrole tabidirler. Kırmızı reçete ile temin edilirler. Genel etkileri: Ağrı kesici, kusturucu, öksürük kesici, solunumu baskı altına alıcı, spazm çözücü-giderici, kabız yapıcı etkilidirler. Bağımlılık yaparlar. Kullanılmaları: Kanser ve benzeri hastalıklardaki şiddetli ağrılı hallerde ağrı kesici, preanestezik, öksürük kesici ve ishal önleyici olarak kullanılırlar.

Adrenerjik nöro-efektör yapıları doğrudan ya da dolaylı etkileyerek, SSS’nin uyarılmasına veya adrenalin (epinefrin) ve noradrenalinin (NA, levarterenol) etkilerine benzer etkiler oluşturan maddelere sempatomimetikler veya adrenerjik ilaçlar adı verilir. Bu ilaçların birçoğu hem αA-R’leri hem de βA-R’leri etkileyerek genel etkiye yol açarlar; bazıları da bir reseptör tipini, hatta alttipini etkileyebilecek ölçüde seçici etkilidirler.

Adrenalin, dobutamin, dopamin, amfetamin sempatomimetik etkili iken ergotamin ve ergo alkaloitleri bu etkiye sahip sempatolitik ilaç grubundadır.

Antelmintikler: Yuvarlak ve yassı kurtları (şerit ve kelebekler) etkileyen maddelerdir.

Bakterileri öldürenler (bakterisidler): Bu şekilde etkiyen ilaçlar bakterileri doğrudan öldürürler; özellikle perakut ve akut seyirli hastalıkların sağaltımında bu ilaçlar tercih edilir. Bakterileri öldürerek etkiyen ilaçlar, bakterilerin gelişmesini de önlerler. Beta-laktamlar, nitrofuranlar, aminoglikozidler, polimiksinler ve novobiosin örnek olarak verilebilir.

Antibiyotikler bakterileri çeşitli şekillerde etkileyerek öldürürler veya gelişmelerini ya da üremelerini önlerler.

Bakteriler prokaryot canlılar olduklarından ve gerçek anlamda hücre çekirdek yapısına sahip olmadıklarından dolayı Hücre çekirdeğinin geçirgenliğinin değiştirilmesi gibi bir etkiden söz etmek olası değildir.

DNA jiraz, DNA’nın sentezi ve kopyasının çıkarılmasında görev yapan bakteri enzimidir. Kinolonlar bakterilerde DNA jiraz etkinliğini engeller. Söz konusu etki nükleik asit sentezinin önlenmesidir.

Bakterilerde nükleik asitlerin sentezini engelleyen ilaçların çoğunun memeli hücrelerinde de benzer etkisi vardır; bu maddelerin çoğu ilaç olarak pek kullanılmazlar. Mitomisinler, aktinomisinler, daunorubisin, daksorubisin gibi bazıları kanserin sağaltımında uygulama bulurlar.

Fertirelin, gonadorelin, buserelin, lesirelin, deslorelin; bunlar sentetik GnRH analoglarıdır ve Follükül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinize edici hormon (LH)’un ön hipofizden salıverilmesini ve ovülasyonu (yumurtlamayı) sağlar.

Somatotropin (GH, Büyüme Hormonu) Etkileri: Yumuşak ve kemik dokuda büyümeyi teşvik eder. Anabolik etkisi vardır. Kullanılmaları: Hormonal eksikliğe bağlı gelişme bozuklukları; kıl dökülmelerinin sağaltımı ve eksikliğinin tanısı amacıyla kullanılır. Anabolizan etkisi bulunmakla birlikte gıda değeri olan hayvanlarda bu amaçla kullanımı yasaktır.

Östradiol esterleri ve progesteron analogları hayvanlarda gebeliğin önlenmesi veya sonlandırılması amacıyla kullanılır. Östradiol spionat ayrıca, kısırlaştırılmış dişi köpeklerde idrar tutamamanın tedavisi ve yaşlı erkek köpeklerde iyi huylu anal tümörlerin sağaltımında da kullanılır. Klomifen, daha çok insanlarda ovülasyonu teşvik ve dolayısıyla kısırlığın tedavisi için kullanılır. Tamoksifen meme kanseri tedavisinde kullanılır. Enantat ve propionat testosteron esterleridir.

Hormonlardan farklı olarak, sentezlendikleri yerin hemen yakınındaki yapıları etkileyen, fizyolojik ya da fizyopatolojik etkilere neden olan salgılara yerel hormon (otakoid) adı verilir. Çoğu kez vücudun savunma reaksiyonu olarak açığa çıkan bu maddeler (histamin gibi) vücuda zarar verebilir. Bu nedenle bir kaçı dışında (prostaglandinler, serotonin gibi) sağaltımda pek önemleri yoktur.

Veteriner hekimlikte sağaltımda öneme sahip olanların başında prostaglandinler ile histamin ve 5-HT antagonistleri gelir.

Furosemid gibi kıvrım diüretikler kalp yetersizliklerinin bütün tiplerin de ilk olarak düşünülür. Glikozidlerle kombine halde kullanılabilir. Ancak, uzun süreli tedavi, hipokalemiye neden olabilir. Hipokalemiyi önlemek için potasyum tutucu diüretiklerle birlikte kullanılabilir ya da potasyum takviyesi yapılabilir.