TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 8

Türkiye’de Cumhuriyetin ilk Kodeksi 1930’da, son Kodeksi de (Türk Farmakopesi ismi ile bilinir) 1974’de (TF 1974) yayınlanmıştır; halen yürürlüktedir.

Flavonoitler: Bitkilerde bulunan renk maddeleridir. Bitkilerin genellikle rengini (sarı, portakal, mor gibi) verirler; sonbahardaki renk değişimlerinden sorumludurlar.

Reçineler: Sakız benzeri maddelerdir; uçucu yağların yükseltgenme veya polimerizasyon ürünüdürler. Suda çözünmemeleri ve ısıyla yumaklaşmaları en belirgin özellikleridir. Kimyasal yapıları genellikle bilinmemektedir; diterpen, triterpen, politerpen yapılı çeşitli bileşikleri taşırlar; bazıları organik asitler ile resinol olarak bilinen alkollerin ester veya eterleridir. Havada oksitlendiklerinde renkleri koyulaşır. Podofillin, jalapa, haşhiş (esrar) başlıca örnekleridir.

Yapısal özelliği olan ilaçlar, vücuttaki veya mikroorganizmalardaki (bakteriler, parazitler gibi) etkilerini bazı özel yerleri/hedef yapıları (reseptörler, algaçlar diye bilinir) etkileyerek oluştururlar. İlaçlar hedef yapılarda kendisini tanıyan/kabul eden bu yerleri etkileyerek, etkinin başlamasına yol açarlar; bundan sonra olaylar zinciri etkinin görülmesine kadar devam eder. Bu şekilde etkinin başlamasına yol açan madde agonist, etkiyi başlatamayan ise antagonist diye bilinir.

Maserasyon (Islatma, Soğuk özütleme): Bitki kısımlarının normal sıcaklıktaki (15- 20°C) çözücülerde (genellikle su) değişik süreyle (30 dakika-24 saat; süre bazen 5-10 güne kadar uzatılabilir) temasta tutulması sonucu çözünen kısımlarının süzülerek ayrılması işlemidir. Ham ilaç/çözücü oranı ağırlık:hacim esasına göre genellikle 1:10’dur. Genellikle 1 çay kaşığı bitki için 1 bardak su (150-200 ml) hesabı ile hazırlanır. Bu işlemle hazırlanan ilaçlı madde buz dolabında 3 gün süreyle tutulabilir.

Enva: Parçalanmış veya parçalanmamış haldeki çeşitli bitki kısımlarının (çekirdek, çiçek, kabuk, kök, meyve, odun, tohum, yaprak, yumru gibi) birbirleriyle veya diğer maddelerle olan karışımlarıdır. Enva genellikle infüzyon ve dekoksiyon şeklinde kullanılır. Halk ilacı olarak bilinen birçok enva örneği (yumuşatıcı, sadri, idrar söktürücü, sürgüt, aromatik enva gibi) vardır.

Drog bilgisi: İlaç hammaddeleriyle (drog) ilgilenen altbilim dalıdır; drogların çoğu bitki kaynaklı olduğundan, botanik ve eczacılıkla yakından ilişkilidir.

Galenik farmasi: Sağaltımda kullanılan ilaç şekilleri, hazırlanmaları ve standardizasyonuyla ilgilenen altbilim dalıdır.

Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir. Doğru cevap a'dır.

Lateksler: Bitkilerin çizilmesi veya yaralanması ile akan, süt görünümündeki doğal sübyelerdir. Hem lateks hem de reçine içeren bitki ürünü laktoreçine diye bilinir. Etkin madde içermeleri sebebiyle, lateksler son derece önemlidir. Afyon (haşhaş bitkisinin başlarından sızan sıvının kurutulmuş şekli), kauçuk (Kauçukağacı-Hevea brasiliense), guttaperka (Palaquinum gutta) başlıca lateks örnekleridir.

Reseptörlerde, NM benzeri (agonistik) etki oluşturan maddeler ile etkiledikleri reseptör çeşitlerinin başlıcaları şunlardır.
• Metakolin: Muskarinik Ak reseptörler (mAk-R’ler, M-R’ler)
• Nikotin: Nikotinik Ak reseptörler (nAk-R’ler)
• Fenilefrin: α-Adrenerjik reseptörler (αA-R’ler)
• İzoproterenol: β-Adrenerjik reseptörler (β1A-R’ler, β2A-R’ler)
• Dobutamin: β1A-R’ler
• Terbutalin: β2A-R’ler
• Klonidin ve ksilazin: α2A-R’ler
Doğru cevap b'dir.

Uyarıyı takiben sinir ucundan salıverilen birçok NM madde sinir ucu zarında bulunan reseptörleri (otoreseptörler) etkileyerek, kendi salıverilmesini düzenler; olay genellikle salıverilmenin azalması şeklinde geliştiğinden negatifgeri bildirim olarak bilinir. Doğru cevap c'dir.

Fenilbutazon, kafein, ketamin, levamizol, metamizol, salisilik asit, sülfonamidler (sülfadimidin, sülfadiazin, sülfanilamid gibi), kinolonlar (danofloksasin, enrofloksasin gibi), fenikoller (florfenikol gibi), morfin sentetik; ampisilin, amoksisilin yarı-sentetik ilaçların başlıca örnekleridir.

Preanestezi (Preanestezik Medikasyon)
Hastanın genel anesteziye hazırlanması için anesteziden belli bir süre önce (genellikle 10-
30 dk) bazı ilaçların kullanılmasını ifade eden bir terimdir. Esas amacı; hastanın anesteziye girişini ve çıkışını düzgün ve güvenli kılarak dengeli bir anestezi sağlamaktır. Doğru cevap d'dir.

Nöroleptikler: Belirgin bir yatışma-uyku hali olmaksızın hareketlerde yavaşlama, çevreden gelen uyarılara cevap vermede isteksizlik, çevreye ilgisizlik, fikirlerde bulanıklık, heyecansızlık ve inisiyatifte azalma oluşur.Motor faaliyet, bellek, hatırlama, akıldan hesap yapma, dikkat etme gibi yetenekler genellikle değişmez veya azalmaz. Yatışma-uyku hali olsa bile, kişinin çevreden gelen uyarılara cevap verme yeteneği hala devam eder.

Asepromazin, azaperon, droperidol, klorpromazin, klorprotiksen, promazin, propiopromazin gibi. Yeşil reçeteye tabidirler. Doğru cevap e'dir.

Kırmızı reçete: Hekim tarafından üç nüsha olarak yazılan, nüshalardan birisi hekimin kendisinde kalan, iki nüshası hasta veya hasta sahibi tarafından eczaneye bırakılan reçete şekli. Doğru cevap a'dır.

İlaçların hazırlanması ve hastalara uygulanabilir bir şekle sokulması sanatına ve bilimine Galenik Farmasi adı verilir. Hastalıkların sağaltımında ilaçların hastalara kolay verilebilmesi için uygun şekillerde hazırlanmaları gerekir. İlaçların hastalara uygulanabilir bir şekle sokulması işlemlerine farmasötik işlemler, bu şekilde hazırlanan formülasyonlara da ilaç şekilleri (farmasötik preparatlar, galenik preparatlar) adı verilir.

Trankilizanlar
İlaç örnekleri: Diazepam, meprobamat, rezerpin gibi. Yeşil reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: Trankilizan terimi kişide korku, heyecan, endişe (anksiyete) gibi duyuları yatıştırarak sakinleşme yapan ilaçları ifade eder. Endişe-korku gidericidirler; endişe,
kişinin içinde veya dışında bulunan sıkıntılı duruma karşı gelişen, ruhi ve somatik kısımları bulunan psikonörotik bozukluktur.
Kullanılmaları: Yatıştırıcı, çırpınma önleyici, merkezi etkili kas gevşetici, preanestezi
için kullanılırlar. Doğru cevap b'dir.

Erimek (Eritmek) :İlaçlı maddelerin ihtiva ettikleri etkin maddelerin çözdürücü bir maddeyle çözündürülmesi işlemidir. Çözdürücü olarak başlıca su, alkol, alkollü-su, sıvı yağlar (zeytin yağı gibi) ve organik çözücülerden (asetonitril, eter, etilalkol, kloroform, petroleteri gibi) yararlanılır. Herhangi bir kayıt yoksa, çözdürme ortamının sıcaklığı 15-25°C olarak ayarlanır.

Kapsül: Hoş olmayan tat ve kokusu bulunan katı ve sıvı ilaçların verilmelerinde yararlanılan silindirik şekilde jelatin kaptır. Kapsüller ağızdan, düz bağırsak ve vajinal yolla uygulanırlar. Mide asiti ve enzimlerle parçalanabilen ilaçlar da keratin ve mide asitine dayanıklı diğer maddelerle kaplanmış kapsüller şeklinde kullanılırlar; bunlar, bağırsaklarda dağıldıkları için, bağırsak kaplamalı kapsül diye bilinirler. Jelatin kapsüllerden sadece jelatin ihtiva edenler sert; jelatin, şeker, gliserin veya arap zamkı ihtiva edenler yumuşak jelatin kapsül olarak bilinirler. Yumuşak kapsüller tek parçadan, sert olanlar birbirine geçebilen iki kısımdan (kap ve kapak) yapılmıştır.