TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 37

Hasat öncesi canlı bitkiler üzerinde fitoparazit (bitki paraziti) olarak üreyenler tarla mantarları (Alternaria, Fusarium, Claviceps gibi) ve hasat sonrası depolanma sırasında üreyenler de ambar mantarları (Aspergillus,Fusarium, Penicillium) olarak adlandırılır.

Fumonisinler daha çok Fusarim miniliforme ve F.proliferatum tarafından üretilir. Fumonisinlerin B₁, B₂, B₃, B₄ , A₁  and A₂ çeşitleri vardır. Fumonisin B’ler yem ve hammaddelerinde daha çok bulunur ve en toksik olanları da B₁ ve B₂ ’dir. Daha çok Latin Amerika, Afrika ve Avustralya’da sorun oluştururlar. Atlarda lökoensefalomalasi (sinirsel bir hastalık), domuzlarda akciğer ödemi, kanatlılarda verim düşüklüğü ve ölüme yol açarlar.

Zearalenon (F-2 Toksin): Östrojenik etkili bir mikotoksindir. Fusarium graminearum, F.roseum gibi çeşitli Fusarium mantarları tarafından, ılıman ve nemli ortamlarda üretilir. Yemlerdeki miktarına bağlı olarak, hayvanlarda östrus siklusunun bozulmasına, kalıcı korpus luteum ve serum progesteron düzeylerinin yüksek olarak devam etmesine yol açar.

Aflatoksin B₁, toksisitesi en fazla olan aflatoksindir; aflatoksin M₁  aflatoksin B₁ ’in, aflatoksin M₂  ise aflatoksin B₂’nin sütle atılan metabolik ürünüdür.

Siklopiazonik Asit: Bazı Aspergillus ve Penicillumlar tarafından sentezlenir. Hayvanlarda katalepsi, opistotonus gibi nörolojik semptomlara yol açar.

Kimyasal Yöntemler: Başlıca amonyak uygulanması, ozon uygulanması (ozonizasyon) ve adsorbanların kullanılmasıdır.

Diğer doping maddelerinin kinetiğini değiştirenler: İdrar söktürücü ilaçlar (furosemid gibi), sistemik alkalileştirici ve asitleştirici maddeler, elektrolit ve sıvı dengesini etkileyen maddelerdir.

Doping fiiline katıldıkları tespit edilen, koşularda ve yarışlarda görevlendirilen kişiler hakkında süresiz olarak yasaklama cezası ile sekiz yüz yetmiş Türk Lirası para cezası uygulanır ve bu kişilerin görevlerine derhal son verilir. Bu kişiler yarış işlerinde bir daha görevlendirilemez.

Yarış Komiserler Kurulu toplam üç kişiden oluşur. Bu üyelerden biri yarış komiserlik belgesi olan, Yarış Müessesesinin önerdiği üç aday arasından seçilir. Yarış Komiserler Kurulunun atanması, At Yarışları Yönetmeliğinin 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca Yüksek Komiserler Kurulu tarafından gerçekleştirilir.

Hasat öncesi canlı bitkiler üzerinde fitoparazit (bitki paraziti) olarak üreyenler tarla mantarları (Alternaria, Fusarium, Claviceps gibi) ve hasat sonrası depolanma sırasında üreyenler de ambar mantarları (Aspergillus,Fusarium, Penicillium) olarak adlandırılır.

Mantarların üremesi ve mikotoksin üretmesi için uygun şartların oluşması gerekir. Bu şartlar mantarlara göre değişmekle birlikte; Uygun besin ortamı (tahıl ürünleri gibi), Nem (< %50), Sıcaklık (15-55⁰C) ve Yeterince hava (oksijen) bulunması başlıcalarıdır.

Özellikle Balkan ülkelerinde “Balkan Endemik Nefropati (BEN)” olarak adlandırılan böbrek hastalığı, okratoksin A ve sitrinin içeren tahıl tüketimine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi’nin (IARC) yaptığı sınıflandırmada, deney hayvanları ve insanlardaki karsinojenik etkisine göre aflatoksin B₁  I’nci grupta, aflatoksin M₁  II’nci grupta yer almaktadır.

Trikotesenler de Fusarim türüne ait çeşitli mantarlar tarafından üretilir. Değişik iklim şartlarında üretilebilirken, T-2 toksin daha çok soğuk ve nemli iklimlerde üretilir. Başlıca trikotesen mikotoksinler T-2 toksin, HT-2 toksin, nivalenol, deoksinivalenol (DON, vomitoksin) ve diasetoksiskirpenol (DAS)’dür. Toksine bağlı olarak değişmekle birlikte genel olarak hayvanlarda akut ve subakut zehirlenmelerde bulantı, tükürük artışı, kusma, iştahsızlık, kanamalar ve üreme bozuklukları görülür. Kronik zehirlenmelerde ise başlıca sindirim kanalı boyunca kanamalar, kansızlık ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olurlar.

Zearalenon (F-2 Toksin): Östrojenik etkili bir mikotoksindir.

Kimyasal Yöntemler: Başlıca amonyak uygulanması, ozon uygulanması (ozonizasyon) ve adsorbanların kullanılmasıdır.

Yarış hayvanlarında doping uygulanmasının başlıca nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Yarış performansını azaltanlar: Yatıştırıcı ve uyku ilaçları, sakinleştirici ve nöroleptik ilaçlar, çırpınma önleyici maddeler, genel anestezikler, kas gevşetici ilaçlar, sempatolitik ilaçlar, parasempatomimetik ilaçlar, otonom gangliyonları bloke eden ilaçlar, kalp zehirleri, antihistaminik ilaçlar (H₁  reseptör blokörü), ishal yapıcı ilaçlar ile fazla soğuk su içirilmesi veya kaba yem yedirilmesidir.

Günümüzde Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Ankara Etlik Veteriner Kontrol ve Merkez Araştırma Enstitüsü ile İstanbul’da Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü’nde bulunan Doping Kontrol Laboratuvarları’nda yarış atlarında doping analizleri rutin olarak yapılmaktadır.