TEMEL VETERİNER GENETİK - Deneme Sınavı - 2

Populasyon genetiği: Büyük gruplarda görülen varyasyonu, genetik değişimleri, sebeplerini ve tarihi geçmişlerini ele almaktadır. Özellikle evrim çalışmaları ve populasyonlardaki gen frekanslarının hesaplanması, genetik karakterizasyonları gibi çalışmalar bu alana girmektedir. DNA, RNA ve protein çalışmaları moleküler genetik alanında gerçekleşmektedir.

Çiftlik hayvanlarında, bir sürüde arzu edilen karakterlerin veya verimleri arttırıcı genlerin oranını yükseltmek veya arzu edilmeyen hastalıkla ilişkili genlerin oranını azaltmak için yapılan tüm çalışmalara genetik ıslah adı verilmektedir.

Fenotip: Bir canlının hem genetik (genotip)  hem de dış etkenlerin etkisiyle (çevre) ortaya çıkan yapısal, gelişimsel, biyokimyasal ve fizyolojik özelliklerinin tümüne verilen addır.

Niteleyici karakterler renk, şekil gibi kesin sınırlarla sınıflandırılabilen don rengi, kan grupları, boynuzun varlığı ve yokluğu gibi karakterlerdir. Bu tür karakterler bir veya birkaç gen tarafından ifade edilirler ve çevre faktörlerinden etkilenmezler.

Birçok bilim adamı tarafından hem bitkilerde hem de hayvanlarda yeni bireylerin oluşması ile ilgili birçok denemeler, melezleme çalışmaları yapılmış çeşitli teoriler ortaya konulmuştur. Bunlardan ilki “Ön Oluşum” (Preformasyon) teorisidir ve Leeuwenhoek, Bonnet, Spallanzani gibi birçok bilim adamı tarafından savunulmuştur. On sekizinci yüzyıla kadar kabul gören bu teoriye göre sperm (animalculist görüş) veya yumurta içinde (ovulist görüş) homunculus adı verilen minyatür bir insan bulunmaktadır.

Biyoloji eğitimi almış bir rahip olan Gregor Johann Mendel, bezelyeleri (Pisum sativum) çaprazlayarak renk, şekil gibi karakterlerle yaptığı deneysel çalışmalarında kalıtsal maddenin bağımsız birimlerden oluştuğunu, bu birimlerin ebeveynlerden döllere geçerken birbirlerinden etkilenmeden bir araya geldiklerini ve çeşitliliği oluşturduklarını ortaya koymuş ve 1866 yılında makale olarak yayımlamıştır. Ancak döneminde anlaşılamayan Mendel, çalışmasının ilgi görmemesi üzerine denemelere son vermiştir.

1856 yılında ilk defa bezelyelerde mono-hibrit çaprazlama deneylerini gerçekleştiren bilim adamı, yaptığı bir seri melezleme çalışmalarını sekiz yıl sürdürmüştür. Gerçekleştirdiği bu çalışmaları 1865 yılında bilimsel bir kongrede sunmuştur. Doğru cevap E'dir.

Canlıların karakterlerini belirleyen, en az bir çift gen mevcuttur. Birisi anadan diğeri babadan gelen ve homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında bulunan genlere, allel gen adı verilmektedir. (dominant : baskın ; resesif : çekinik). Doğru cevap C'dir.

Bezelye bitkisi oluflum itibariyle hermafrodittir (çift cinsiyetli). Dolayısıyla yapı bakımından içerisine başka çiçeklerin polenlerinin girmesi olanaksızdır. Bu bitkiler kendileşme yoluyla ve eşeyli olarak çoğalmaktadır. Erkeklik organı olan anterler, çiçek henüz tomurcuk halinde iken olgunlaşıp çatlayarak bitkiyi (yumurtayı) döllemektedir. Bu özellik sayesinde, bitki henüz tomurcuk halinde iken açılıp erkeklik organı (anter) uzaklaştırılarak kastrasyon (kısırlaştırma) işlemi gerçekleştirilebilir. Kastre edilen bitkiye zıt özellikte olan başka bir bitkinin polenleri kullanılarak suni yoldan tozlaştırılabilir. Böylece kendileşme engellenmiş olur. Bu bitkide tohum kabuğu rengi, çiçek rengi, tohum rengi, tohum şekli, tohum zarfı rengi, tohum zarfı şekli, çiçek konumu ve gövde yüksekliği gibi pek çok zıt karakter mevcuttur. Doğru cevap E'dir.

F2 neslinde oluşan 4 yavru bitkiden 2 tanesi, heterozigot (Bb) yapıda olup kırmızı renk görünüş açığa çıkmaktadır. Diğer bir yavru ise sahip olduğu 2 dominant allel gen (BB) sayesinde fenotipte tekrar kırmızı rengi vermektedir. Geriye kalan son yavru ise resesif allel genleri homozigot (bb) olarak taşıdığı için sarı renk fenotip vermektedir. Buradaki oran 3’e 1 şeklinde ifade edilmektedir. Doğru cevap B'dir. Doğru cevap B'dir.

Birçok kaynakta kontrol çiftleşmesi, test çiftleşmesi, geriye çiftleştirme olarak da geçen test birleştirmesi; Mendel’in gerçekleştirdiği deneylerin kontrolünü yapmak üzere bulunmuştur. Geriye melezlemenin prensibi ; heterozigot genotipli F1 nesli bitki ya da bireyin, homozigot resesif (çekinik) ebeveynler ile birleştirilmesi ilkesine dayanmaktadır. (dominant : baskın). Doğru cevap D'dir.

Farklı ebeveynlerin, iki karakter açısından birleştirilmesine dihibrit birleştirme, meydana gelen olaya ise dihibridimus adı verilmektedir. (mono- : tekli ; di- : ikili ; tri : üçlü ; poli- : çoklu ; hibrit : çaprazlama). Doğru cevap C'dir.

Yapılan dihibrit (ikili çaprazlama) birleştirmeye göre ; 9 farklı genotip (TTGG, TTGg, TtGG, TtGg, TTgg, Ttgg, ttGG, ttGg, ttgg), 4 farklı fenotip (uzun-sarı bezelye, uzun-yeşil bezelye, kısa-sarı bezelye, kısa-yeşil bezelye) ve 16 tane F2 bireyi elde edilmektedir. Dihibrid birleştirme metoduna göre dağılım oranı 9:3:3:1 şeklinde bulunmaktadır. (uzun-sarı bezelye (9), uzun-yeşil bezelye (3), kısa-sarı bezelye (3), kısa-yeşil bezelye (1)). Doğru cevap D'dir.

Polihibrit (poli- : çoklu ; hibrit : çaprazlama) çaprazlamalarda F1’de oluşacak gamet sayısı 2ⁿ şeklinde bulunmaktadır. Buradaki n, çaprazlamaya giren gen sayısını ifade etmektedir. Yukarıdaki örnekte de 5 tane gen olduğundan, 2⁵ = 32 tane gamet elde edilecektir. Doğru cevap E'dir.

F₂ kuşağında meydana gelen yavru sayısı (yeni birleşim sayısı) : 2ⁿ x 2ⁿ formülü yardımıyla bulunabilmektedir. Bu formüle göre örnekteki 3 gen için ; 2³ x 2³ = 8 x 8 = 64 yeni birleşim sonucunu verir. (poli- : çoklu ; hibrit : çaprazlama). Doğru cevap A'dır.

F2 neslinde genotip sayısı ; 81 tanedir. Bu sayı 3ⁿ formülüyle hesaplanabilmektedir. (n = gen sayısı) Örneğimizde 4 gen bulunduğundan 3⁴ = 81. (poli- : çoklu ; hibrit : çaprazlama). Doğru cevap B'dir.

Mayoz I profazının pakiten evresinde homolog kromozomlar arasında parça değişimi gerçekleşir. Bu olaya krossing-over (parça değişimi) denir ve eşeyli üreyen canlılarda çeşitliliğin temelini oluşturur. Bu şekilde oluşan gamet hücrelerinin birleşmesiyle rekombinant (tekrar birleşimle oluşan) bireyler oluşur. Doğru cevap C'dir.

Rekombinasyon (yeniden birleşme), pakitenin sonunda tamamlanmış olur ve diploten aşamasında sinoptenemal kompleks kaybolur. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır. Doğru cevap B'dir.

A,B,C ve D gibi farklı genler ele alındığında; A geni 5. kromozomda iken B geni ise 8. kromozomda yer alıyor. Eğer biri 8’de diğeri ise 5’de yer alıyorsa bağlılıktan söz edilemez fakat A ve C 5. kromozomda taşınıyor ve beraber aktarılıyorsa, A ve C, bağlı genlerdir, denilebilir. Doğru cevap B'dir.

Ekstrasellüler (hücre dışı) kalıtım olayı, organel DNA’sının aktarımıdır. Hem kromozom hem de mitokondri sadece maternal (anne kaynaklı) gametlerin stoplazmalarında mevcuttur. Paternal (baba kaynaklı) gametlerin stoplazmik mitokondrisi yoktur. Bu yüzden, kloroplastlar veya mitokondrilerde bulunan genlerle ilgili özelliklerin fenotipi sadece maternal ebeveyn tarafından belirlenir. Doğru cevap B'dir.