TEMEL VETERİNER GENETİK

Mutasyon, genin kodladığı proteinin yapısında veya fonksiyonunda herhangi bir değişiklik oluşturmuyorsa sessiz veya nötral mutasyon olarak isimlendirilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Anlamsız (Nonsense) Mutasyonlar:
DNA’nın kodlanan bölgelerinde meydana gelen mutasyonlardır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Çerçeve Kayması Mutasyonları:
DNA’dan RNA’ya aktarılan ve bir amino asidi ifade eden 3’lü okuma çerçevesini
değiştiren mutasyonlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanlış anlam mutasyonu için Holştayn sığır ıkında görülen BLAD (Bovine Leukocyte Adhesion Deficiency/Sığır Lökosit Bağlanma Yetersizliği) hastalığı iyi bir örnektir.

Arap atlarında görülen Şiddetli Kombine İmmun Yetmezliği (Severe Combined Immunodeficiency, SCID) hastalığı da çerçeve kayması mutasyonu sonucu
oluşan hastalıklara güzel bir örnektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Delesyon (Silinme): Kromozomun bir parçasının eksilmesi ile sonuçlanmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Duplikasyon: Kromozomda bir parçanın tekrarlanarak eklenmesidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İnversiyon: Herhangi bir kromozom bölgesinde oluşan iki kırık nedeniyle
serbest kalan kromozom parçasının ters dönerek yapışmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Translokasyon (Yerdeğiştirme): Bir kromozom içinde ya da homolog olmayan
kromozomlar arasında kırılan parçaların karşılıklı olarak değişimini ifade etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yüzük yapısı oluşumu (ring formasyon): Kromozomun telomer kısımlarında
meydana gelen kırılmalar sonucunda yapışkan uçlar oluşması ve kolların
birbirine bağlanması sonucu meydana gelmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Polimorfizm, populasyon genelinde daha yaygın olarak bulunan (%1 veya daha fazla), bulunduğu bireyi olumlu ya da olumsuz olarak etkileyen genetik değişimleri ifade etmektedir. Polimorfik dizi varyantlarına bağlı olarak ortaya çıkan kan grupları veya don farklılıkları polimorfizme örnek verilebilir. Mutasyon, DNA’nın yapısında normalden farklılaşmaya neden olan ve sıklık bakımından polimorfizmden daha nadir görülen genetik değişimleri kapsamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Baz değişim mutasyonları, bir nükleotidin diğer bir nükleotide değişimi şeklinde görülmektedir. Eğer nükleotid değişimi, aynı grup içinde, yani pürinler (A→G veya G→A) ya da pirimidinler (C→T veya T→C) arasında meydana gelmiş ise, bu tür mutasyonlara, transisyon-değişim mutasyonları adı verilmektedir. Nükleotid değişimi, farklı gruplara dönüşüme, diğer bir deyişle, pürinden pirimidine veya piriminden pürine dönüşüme neden olmuş ise, böyle mutasyonlara da transversiyon-dönüşüm mutasyonları adı verilmektedir. İlk 3 seçenek : pürin-primidin, 4. seçenek : primidin-pürin değişimine örnek iken, E şıkkı : aynı grup içinde değişime örnektir. (transisyon : transition (ingilizce) ; transversiyon : transversion (ingilizce)). Doğru cevap E'dir.

Nötral (neutral (ingilizce) : etkisiz) mutasyonlar, önceki ile aynı kimyasal özelliklere sahip (hidrofobik veya asidik) farklı bir amino asit üretilmesine bağlı olarak yine aynı polipeptit ürünü ile sonuçlanan mutasyonlardır. Böylece oluşan proteinin fonksiyonu değişmemektedir. Örneğin : Lösin amino asidini kodlayan GAA kodonunun 1. Nükleotidinde meydana gelen guaninden sitozine dönüşüm CAA kodonunun oluşmasına sebep olmaktadır. Bu kodon ise Valin amino asidini kodlamaktad›r. Ancak Lösin ve Valin benzer kimyasal özelliklere sahip oldukları için oluşan protein, farklı amino asit dizilimi içerse bile, fiziksel ve kimyasal olarak değişime uğramadığından fonksiyon kaybı olmamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Arap atlarında görülen şiddetli Kombine İmmun Yetmezliği (Severe Combined Immunodeficiency, SCID) hastalığı, çerçeve kayması mutasyonu sonucu oluşan hastalıklara, güzel bir örnektir. SCID’in atlardaki nedeni, 9. kromozomun kısa kolunda bulunan DNA-protein kinaz katalitik alt ünitesi (DNA-PKcs) geninde 9480 inci kodondan itibaren 5 baz çiftlik bir delesyondur. Polipeptitin 3155 nci kodonunda şekillenen bu mutasyon, bir çerçeve kayması mutasyonuna ve erken sonlanmaya neden olmaktadır. Bu da 967 amino asitlik bir delesyon ve dolayısıyla DNA-PKcs proteininin inaktif olması ile sonuçlanmaktadır. Bu proteinin yokluğu, şiddetli bir immun yetmezlik oluşturmaktadır. Turner ve Klinifelter sendromları ve Trizomi, sayısal kormozom sapmaları sonucunda oluşmaktadr. Sığır Lokosit Bağlama Yetersizliği (BLAD) ise, yanlış anlam mutasyonudur. Doğru cevap C'dir.

Mutasyonlar protein fonksyonu üzerine etkilerine göre sınıflandırıldığında 4 gruba ayrılmaktadır. Bunlar : Fonksiyon kaybı mutasyonları ;  proteinin kısmen (hypomorph) ya da tamamen (amorph) fonksiyon kaybına neden olmaktadır. Böyle mutasyonlarla ilişkili fenotipler, sıklıkla çekinik karakter göstermekte ve sağlam allel tarafından tolere edilebilmektedirler. Fonksiyon artışı mutasyonları ; nedeniyle gen ürünü yeni ve normal olmayan (hypermorph) bir fonksiyon kazanmaktadır. Sıklıkla dominant karakter gösteren fenotiplerdir. Dominant negatif mutasyonlar ; nedeniyle yabanıl tipin karşıtı etkiye sahip (antimorphic) bir gen ürünü sentezlenmektedir. Letal (öldürücü ; lethal (ingilizce)) mutasyonlar ; bireyin ölümü ile sonuçlanan, diğer bir deyişle, hayati öneme sahip genlerde görülen mutasyon tipleridir. Kromozomal Sapma Mutasyonları, bunlardan biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Oluş nedenlerine göre sınıflandırıldıklarında mutasyonlar, spontan (anlık, aniden ortaya çıkan) ve uyarılmış olarak ikiye ayrılmaktadır. Spontan mutasyonlar, hücre büyümesi ve bölünmesi boyunca olabileceği gibi, DNA replikasyonundaki hatalar nedeniyle de şekillenebilmektedirler. Genellikle organizmadaki sıradan kimyasal işlemlerin azotlu bazlar üzerine etkilerine bağlı olarak, nükleotit dizilerinde rastgele oluşan değişiklikler olarak kabul edilmektedirler. Örneğin, nokta mutasyonlarının tüm türleri genellikle spontan mutasyonlardır. Fonksiyon artışı ve kaybı şeklindeki sınıflandırma, mutasyonun protein fonksiyonu üzerine etkilerine göredir. Kromozomal mutasyonlar isei hücre bölünmesi sırasında meydana gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Etilmetan sulfonat (EMS), etil veya metil ekleyerek mutasyona sebep olurken ; etidyum bromür gibi kimyasallar da DNA çift zinciri arasına girerek yapısının bozulmasına sebep olurlar. UV radyasyonunun en büyük etkisi, timin bazları arasında dimerler oluşturmasıdır. Röntgen çekiminde kullanılan X ışınları da insan eliyle üretilen ve mutasyona neden olan radyasyonlardır. Oleropinin, mutasyona neden olması ile ilgili bir bulgu yoktur. Doğru cevap E'dir.

Diploid (di- : iki), organizmalarda bir ya da birden fazla kromozomun eksilmesi veya fazlalığı anlamına gelmektedir. Öploididen (ö- : eu- : gerçek) farklı olarak, kromozom seti yerine, bireysel kromozom değişimleri, söz konusudur. Anöplodi (an- : olumsuzluk eki), bölünme sırasında (genellikle mayozda) kromozomların ayrılmaması (nondisjunction) veya anafazda gecikme nedenleriyle olmaktadır.  C şıkkında yer alan öploidi , bir organizma ya da bir hücrede kromozom takımının set olarak artması ya da azalması durumudur, diğer triploidi (tri- : üç), tetraploidi (tetra- : dört) ve poliploidi (poli- : çok) seçenekleri de böyle duruma birer örnektir. Doğru cevap D'dir.

Delesyon (Silinme ; deletion (ingilizce)) : kromozomun bir parçasının eksilmesi ile sonuçlanmaktadır. Duplikasyon (kopyalama ; duplication (ingilizce)): kromozomda bir parçanın tekrarlanarak eklenmesidir. Inversiyon (tersini alma ; inversion (ingilizce)) : herhangi bir kromozom bölgesinde oluşan iki kırık nedeniyle serbest kalan kromozom parçasının ters dönerek yapışmasıdır. Yüzük yapısı oluşumu (ring formasyon : ring formation (ingilizce))  : kromozomun telomer kısımlarında meydana gelen kırılmalar sonucunda yapışkan uçlar oluşması ve kolların birbirine bağlanması sonucu meydana gelmektedir. Translokasyon (trans- : geçiş ; location (ingilizce) : konum) ise bir kromozom içinde ya da homolog olmayan kromozomlar arasında kırılan parçaların karşılıklı olarak değişimini ifade etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Nullizomi (nullizomik hücre / birey ; null (ingilizce) : boş) : Homolog kromozom çiftinin (her ikisinin de) eksik olması durumudur. Diğer bir deyişle, kromozom seti 2n-2dir. Trizomi (trizomik hücre / birey ; tri- : üç) : Tek bir kromozomun fazla olmasıdır (2n+1). Triploidi (3n) ve tetrapolidi (4n) kromozom takımının set olarak artması durumu için iki örnektir. Homolog kromozom çiftinin (her ikisininde) fazla olması durumu Tetrazomi’dir (tetra- : dört). Doğru cevap D'dir.