TEMEL VETERİNER PATOLOJİ

Veteriner patoloji hayvan hastalıkları ile ilgilenir. Adli patoloji, adli olaylarda kadavranın incelenmesine dayanarak ölüm nedeninin belirlenmesi ile ilgilenir. Histopatoloji hastalıklı dokuları, sitopatoloji de doku ve vücut sıvılarından elde edilen hücreleri mikroskobik yöntemler ile inceler. Fitopatoloji ise bitki hastalıkları ile ilgilenir. Doğru cevap C'dir.

Biyozararlılar; bizzat enfeksiyöz etkenler veya enfeksiyöz etkenlerin bulaştığı maddelerdir. İrritan (tahriş edici) kimyasallar; canlı dokuya temas ettiği yerde yangısal geri dönüşlü zedelenme oluşturur. En sık göz, deri ve solunum yolları etkilenir. Koroziv (aşındırıcı) kimyasallar; sağlığa zarar verir, fiziksel etki de oluşturur. Canlı dokularda geri dönüşsüz zedelenme ve yıkıcı etki yapar; bazı metallere temas edildiğinde aşındırıcıdırlar. Duyarlılaştırıcılar; karşılaşan kişilerin çoğunda alerjik reaksiyona neden olur. Duyarlılık ömür boyu sürer ve sonraki karşılaşmalarda oluşan reaksiyon ağırlaşır.  Karsinojenler, insanlarda tümör gelişme riski oluşturur. Doğru cevap A'dır.

Hedef organ etkileri olan kimyasallar; belirli anatomik ve fizyolojik sistemler üzerinde etki oluşturur. Etkileri hemen ortaya çıkmaz; birikici ve geri dönüşsüz olduğundan özellikle tehlikelidir. Parlayıcılar tutuşma noktaları 38°C üzerinde olan maddelerdir. Yanıcı bir maddenin yerine parlayıcı maddeyi tercih etmek daha doğrudur. Yanıcılar; tutuşma noktaları 38°C’den daha aşağıdadır. Bu kimyasallar, özel tasarlanmış depolarda ve üretici tarafından imal edilen özel kutularında saklanmalıdır. Patlayıcı kimyasallar; histopatolojide nadir olup, en önemlisi pikrik asittir. Bazı gümüş çözeltileri de eskidikçe patlayıcı hal alabilir. Kullandıktan sonra saklanmaları önerilmez. Bu maddeler sallandıklarında patlayabilir. Doğru cevap D'dir.

Elektron mikroskopta izlenebilecek kadar küçük hücresel yapılara ultrastruktur denilmektedir.

Dokuları, organları ve tüm vücudu makroskobik, mikroskobik, kimyasal ve moleküler yöntemler ile inceleyen patoloji dalına anatomik patoloji denilmektedir.

D seçeneği yanlış iken diğer seçenekler patoloji için doğru olan ifadelerdir.

Patoloji laboratuarında güvenliğin sağlanmasında ilk aşama laboratuardaki zararlıların tanımlanmasıdır. Zararlının adı, yapısı, bulunduğu yer, kullanım alanı belirlenmelidir. Tanımlanmamış, içeriği bilinmeyen ve kullanım alanı olamayan zararlılar ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Elektriksel, mekanik ve biyolojik zararlılar; zararlı maddenin miktarı, gün içerisinde ne kadar kullanıldığı değerlendirilmelidir. Normal kullanıma ek olarak, dökülme gibi hatalı kullanım, kimyasalın atılması veya lavaboya dökülmesi gibi uygulamalar sırasında karşılaşılacak sakıncalar da dikkate alınmalıdır. Örneğin, bir seferde formalin ile dolu şişelerin boşaltılması sırasında ortaya çıkan risk, dokuların tespiti/örneklenmesi (makroskopi) sırasında oluşan formalin ile karşı karşıya kalma riskinden çok daha fazladır. Riskin azaltılmasında öncelik büyük tehlikelere verilmelidir. Kolay ve ucuz olandan, zor ve pahalı olana doğru bir önlemler zinciri oluşturulmalıdır. Laboratuardaki yanlış uygulamalar düzeltilmeli; havalandırma sistemi, yangın önleme araçları ve kişisel koruyucu ekipmanlar sağlanmalıdır. Uyulması Gereken Kurallar: Laboratuarlarda zararlı maddeler ve kişisel hijyen için uyulması gereken kuralları içeren yazılı bir metin olmalıdır. Havalandırma gibi koruyucu aletlerin iyi çalıştığından emin olunmalıdır. Kimyasal atıkların ortadan kaldırılması kurallara uygun olarak yapılmalıdır. Personel Eğitimi: Eğitimli kişiler tarafından verilecek olan güvenlik eğitimi her yıl tekrarlanmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

Duyarlılaştırıcılar; karşılaşan kişilerin çoğunda alerjik reaksiyona neden olur. Duyarlılık ömür boyu sürer ve sonraki karşılaşmalarda oluşan reaksiyon ağırlaşır. ‹rritan (tahriş edici) Kimyasallar; canlı dokuya temas ettiği yerde yangısal geri dönüşlü zedelenme oluşturur. En sık göz, deri ve solunum yolları etkilenir. Yeterince karşı karşıya kalındığında kimyasalların hemen tümü tahriş edicidir. Bu nedenle doğrudan temastan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Koroziv (aşındırı- cı) Kimyasallar; sağlığa zarar verir, fiziksel etki de oluşturur. Canlı dokularda geri dönüşsüz zedelenme ve yıkıcı etki yapar; bazı metallere temas edildiğinde aşındırıcıdırlar. Karsinojenler, insanlarda tümör gelişme riski oluşturur. Histopatolojide kullanılan kloroform, kromik asit, dioksan, formaldehit, nikel klorid, potasyum dikromat gibi kimyasalların yanı sıra bazik fuksin (pararosaniline) ve benzidin türevi boyalar Kongo kırmızısı (diaminobenzidine) karsinojendir.

Duyarlılaştırıcılar; karşılaşan kişilerin çoğunda alerjik reaksiyona neden olur. Duyarlılık ömür boyu sürer ve sonraki karşılaşmalarda oluşan reaksiyon ağırlaşır. Parlayıcılar; tutuşma noktaları (alevlenmeye yol açabilecek bir kaynağın bulunduğu yerde kimyasal buharının alevlendiği ısı derecesi) 38°C üzerinde olan maddelerdir. Yanıcı bir maddenin yerine parlayıcı maddeyi tercih etmek daha doğrudur. Yanıcılar; tutuşma noktaları 38°C’den daha aşağıdadır. Kıvılcım oluşturan elektrikli aletlerin çevresindeki buharlara dikkat edilmelidir. Bu kimyasallar, özel tasarlanmış depolarda ve üretici tarafından imal edilen özel kutularında saklanmalıdır. Patlayıcı Kimyasallar; histopatolojide nadir olup, en önemlisi pikrik asittir. Bazı gümüş çözeltileri de eskidikçe patlayıcı hal alabilir. Kullandıktan sonra saklanmaları önerilmez. Bu maddeler sallandıklarında patlayabilir. Yakıcı (oksitleyici) Maddeler; diğer maddeler üzerinde yangına yol açabilir. Sodyum iodat hafif bir yakıcıdır. Civa oksit ve kromik asit daha tehlikelidir. Organik peroksitler ise çok tehlikelidir.

A, C, D ve E şıklarında yer alan bilgiler doğrudur. B şıkkında yer alan bilgi yanlıştır. Oda havası saatte 4-12 kez değişirse, ciddi sayılabilecek kimyasal madde buharı kalmaz. Doğru cevap B'dir.

Prionlar: Sinir hücrelerinde normalde bulunan proteinlerin değişmesiyle oluşan, kendilerini çoğaltabilen ve bulaşıcı hastalık yapan proteinlerdir.

Sodyum Tiyosülfat; histopatolojide normal kullanım halinde sağlık üzerinde riski düşüktür. Trikloroetan; deri ve göz için irritandır. Mide-bağırsak ve merkezi sinir sisteminde hedef organ etkileri oluşturur. Yanıcı değildir. Hiçbir eldiven tipi yeterli korumayı sağlamaz. Kullanılması önerilmez. Uranil Nitrat; dokuların ve metallerin çoğunda korozyon oluşturur. Oldukça zehirlidir; karaciğer, idrar yolları, dolaşım ve solunum sistemlerinde hedef organ etkileri oluşturur. Solunması radyasyon hasarına neden olur. Birçok madde radyoaktivitesini engellediğinden solüsyonlarının kullanımı sırasında risk düşüktür. Lateks dışında her eldiven tipi yeterli korumayı sağlar, ancak ciddi bir çevresel toksindir. Selloidin (stabiliza nitroselüloz); sağlığa zararı yoktur, ancak katı bir madde olarak aşırı yanıcıdır.

Çoğu kimyasal sıradan dolaplarda güvenli bir şekilde depolanabilir. Ancak tehlikeli sıvılar, şişelerin kırılması veya devrilmesi ile ortaya çıkabilecek durumları önlemek için yüksek bölgelerde saklanmamalıdır. Tehlikeli maddeler, plastik veya plastikle kaplı şişelerde satın alınmalıdır. Asitler, yanıcılar, radyoaktif izotoplar, ambalajsız kaplardaki zararlı kimyasallar için özel depolama koşulları sağlanmalıdır. ‹zopentan ve dietil eter gibi yanıcı sıvılar, yüksek derecede uçucu olmaları ve düşük tutuşma noktaları nedeniyle yanma ve patlama riski taşır. Bu kimyasallar bir arada tutulmamalı, kullanılacak miktarda satın alınmalı, geriye kalanlar saklanmamalıdır. Kimyasalların dökülmelerine hazırlık laboratuar düzenlemesi ile başlar. Amaç, zararlı maddelerin dış ortama ulaşmasını engellemektir. Birkaç litre alkolün sağlık üzerindeki etkisi azdır; aynı miktardaki formalin ise yaşamı tehdit edici olabilir. Dökülen madde azsa (mg, ml) zemin, eller korunarak bir bez veya sünger ile silinmeli; bunlar özel bir poşete konularak genel çöpe değil ayrı bir yere atılmalıdır. Dökülen madde fazla veya tehlikeli ise personel o ortamı hemen terk etmelidir. Ortamda etkilenen varsa ilk yardım uygulanmalıdır. Laboratuarda dökülen kimyasalların etkisini azaltan koruyucu ve temizleyici malzeme bulunmalıdır. Bunlar, dökülen toz ise içine süpürüleceği bir kutu, fırça, sünger, havlu; biyozararlılar için sodyum hipoklorit gibi bir ağartıcı, asitler için sodyum bikarbonat, alkaliler için sirke (%5’lik asetik asit) ve formalini nötralize eden ürünler olabilir. Patoloji laboratuarı çalışanları için zararlılarla karşılaşma üç ana yolla olur. ‹lki hava ile soluma, ikincisi sağlam olmayan deri üzer8inden temas ve son olarak müköz membranlara (örneğin göz, ağız, burun) bulaşmadır.

Amonyum Hidroksit; deri, göz ve solunum yollarında ağır irritandır. Kauçuk veya nitril eldiven kullanılmalıdır. Asitlerden uzakta depolanmalıdır. Formalin ile karıştırılmamalıdır (ısı ve zehirli gaz oluşturur). Ortalama 500 ml’den fazla dökülürse odanın boşaltılması gerekebilir.

A şıkkında verilen maddelerin (Kloroform, anilin, diaminobenzidin (DAB)) karsinojen özelliği bulunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Uranil nitrat; dokuların ve metallerin çoğunda korozyon oluşturur. Oldukça zehirlidir; karaciğer, idrar yolları, dolaşım ve solunum sistemlerinde hedef organ etkileri oluşturur. Solunması radyasyon hasarına neden olur. Birçok madde radyoaktivitesini engellediğinden solüsyonlarının kullanımı sırasında risk düşüktür. Lateks dışında her eldiven tipi yeterli korumayı sağlar, ancak ciddi bir çevresel toksindir. Doğru cevap B'dir.

-Buzdolaplarına, yüksek derecede yanıcı olan eter ve izopentan gibi kimyasallar konmamalıdır. 

-Aletlerde mümkünse uzatma kablosu kullanılmamalıdır.

-Hayvandan alınan taze örneklerin her zaman enfeksiyöz olabileceğine dikkat edilmelidir. Biyolojik risk taze doku ve vücut sıvılarındadır. Patolojide biyozararlılar açısından en büyük risk makroskopi işlemlerindedir.

-Suda çözünmeyen çözücüler lavabolardan atılmamalıdır. Buna göre A, B, C ve E seçeneklerinde verilen bilgiler yanlıştır. Doğru cevap D'dir.

Diaminobenzidin (DAB) insanda karsinojendir. Normal kullanımda çözeltileri düşük risk taşır. Asitli potasyum permanganat ile etkisiz hale getirildikten sonra atılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Parazitler veteriner parazitolojinin ilgi alanıdır. Patoloji: Hücre, doku ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişiklikler ile ilgilenir; hücresel ve moleküler düzeydeki bozuklukları inceler. Hücreleri, dokuları, organları, vücut sıvılarını ve tüm vücudu morfolojik, immunolojik ve moleküler yöntemler ile inceleyerek hastalardaki belirti ve bulguların nedenlerini açıklamaya çalışır, hastalığı tanımlar. Paraziter hastalıklarda patolojinin konusuna girebilir ama parazitleri tanımlamak yaşam döngülerini taşıyıcılar vb unsurları incelemek patolojinin doğrudan ilgi alanı değildir.