TEMEL YANGIN GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 8

KAÇIŞ YOLLARININ PLANLANMASI
Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler aşağıda verilmiştir:
• Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak
• Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkışlar düzenlemek
• Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak /arındırmak
• En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek
• Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çıkışa kadar sürekliliğini sağlamak

Yapının herhangi bir yerinden korunmuş bir kaçış yoluna, dış ortamdaki bir kaçış yoluna ya da son çıkışa kadar olan uzaklık, kaçış uzaklığı ya da çıkışa ulaşma uzaklığı olarak adlandırılmaktadır.

Yangın Güvenlik Holleri
Korunmuş yangın merdivenlerini yangın yan ürünlerinin etkisinden korumak, yangınla mücadele ekiplerine hazırlık ve eylemleri için korunumlu bir alan yaratmak ve gerektiğinde kısıtları olan kullanıcıların sığınmasına imkân sağlamak amacıyla tasarlanan hollerdir.

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir:
• Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar
• Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar
• Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar
• Penceresiz binalar
• Otel, motel ve yatakhaneler
• Yüksek tehlikeli yerler
• Yüksek binalar

Bina Tahliye Projesi ve Acil Durum Ekiplerinin Oluşturulması
İnsanların tehlike anında binadan en kısa sürede tahliye edilebilmesi ve panik anında insanların hangi güzergâha ilerleyeceğini en kısa zaman içerisinde belirlemek için bina tahliye projeleri hazırlanması gerekmektedir. Bu projeler de gösterilen güzergâhlar boyunca tahliyenin nasıl olacağının deneyimlenmesi süreci de tahliye tatbikatlarıdır.
Bir kat alanı 2000 m2’den fazla olan katların tahliye projeleri mimari projelerden ayrı olarak hazırlanır. Daha küçük projelerde mimari projeler üzerinde gösterilebilir. Kaçış güzergâhı üzerinde yer alan koridor ve geçitlerin, yangın merdivenlerinin, acil durum asansörlerinin yanı sıra yangın dolaplarının, itfaiye su verme ağızlarının, yangın pompalarının ve jeneratörlerin renkli olarak işaretlendiği projeler; ilgili belediye itfaiye birimlerinin uygun görüşü alındıktan sonra, ruhsat vermeye yetkili merciler tarafından onaylanarak uygulanır.

KAÇIŞ YOLLARININ BOYUTLANDIRILMASI
Kaçış yollarının tasarım süreci içerisinde boyutlandırılması BYKHY’de verilen Ek-5/B tablosunda verilen değerler çerçevesinde yapılmaktadır. Burada en önemli parametre kullanıcı yükü, diğer bir deyişle kişi sayısıdır. Bir binanın içerisinde farklı katlarda ya da aynı kattaki farklı mahallerde değişik sayılarda ve yoğunluklarda insanların bulunması olasıdır. Bu nedenle kaçış yollarının kapasitesi ve işleyişi açısından yeterli ve yetkin tasarımı için her bir katın işlevsel analizinin yapılması ve kullanıcı yüklerinin doğru
hesaplanması ilk adımdır. Yapılan hesaplamaların sonucunda genellikle en kalabalık kat dikkate alınarak kapasite belirlenir ve gereklilikler ortaya konur. Bazı durumlarda kullanıcı profili açısından özel risk teşkil eden mahaller olabilir. Büyük ve çok işlevli bir binanın içerisinde bulunan olağan dışı kalabalıklara ev sahipliği yapan bu gibi mahaller özel değerlendirmelere tabii tutulmalıdır; örneğin bir alışveriş merkezinin yemek katı ya da sinema salonlarının bulunduğu mahaller gibi.

Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması yangın güvenliği açısından son derece önemlidir.
Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur:
• Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.
• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahip olan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir.
• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır.
• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili
hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen
merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir.

İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210 cm olarak belirlenmiştir.

Kaçış Yollarının Boyutlandırılmasında Kullanılan Sayısal Veriler
Kullanıcı yükü, tasarım standartlarından gelen bir mahalde işlevine bağlı olarak kişi başına düşmesi gereken alan üzerinden hesaplanır. Her bir kat için yapılan işlevsel analiz sonuçlarına göre katta bulunan mahaller ve alanları belirlenir. İlgili mahallere ait kullanıcı yükü katsayıları BYKHY Ek-5/A tablosundan bulunur ve yapılacak küçük hesaplamalarla mahalde olan kişi sayısı hesaplanmış olur. Kullanıcı yükü hesabında kullanılan formül aşağıda verilmiştir:
Kullanıcı Yükü = Kullanım Alanı / Kullanıcı Yükü Katsayısı

Katta hesaplanan toplam kişi sayısı tahliye edilmesi gereken kişi sayısıdır ve kaçış yollarının genişliği bu kadar insanın güven içerisinde tahliyesine yetecek kapasitede tasarlanmalıdır.

Başlangıç Evresi: Tutuşmanın gerçekleştiği başlangıç aşamasında ortalama 38C olan sıcaklık sıcak gazların yükselmesi ve mekan içerisinde bulunan tüm malzemelerin tutuşmasıyla 3 dakika gibi kısa bir süre içerisinde çok daha fazla sıcaklıklara yükselebilmektedir.

C sınıfı yangınlar, yanabilen gazların sebep olduğu yangınlardır. Hızlı karışan ve hızlı yayılabilen tehlikeli yangın gruplarındandır. LPG, havagazı, doğal gaz ve hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazları kapsamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Ark (Elektriksel): İletken teldeki kırılmalar, kopmalar ve eklemelerdeki gevşek bağlantılar sonucu akım atlamasıyla oluşan kıvılcımdır. Doğru cevap A’dır.

Depoların parlayıcı sıvılarla doldurulması veya boşaltılmasında araç ile depo arasında topraklama hattı bağlantısı yapılmalıdır. Bu bağlantı “topraklama tamburu” olarak adlandırılan özel ürünlerle gerçekleştirilmektedir. Doğru cevap E'dir.

“Parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların yoğun olarak kullanıldığı tesislerde statik yüklenme oluşumunu engelleyici topraklama, iletkenliğin artırılması, nemlendirme, iyonlaştırma gibi yöntemler tercih edilmelidir.” Sıcaklığın arttırılması parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların buharlaşarak alev alma ihtimalini yükseltecektir. Doğru cevap D’dir.

Tesislerde, üretim birimleri içinde elektrik ile ilgili tamir, montaj, bakım gibi işler izin belgesi ile yapılmalıdır. Kıvılcım ya da ark oluşması tehlikesi varsa elektrik iş iznine ek olarak, ateşli iş izin belgesi düzenlenmelidir. Doğru cevap A’dır.

Basite alınan sigara ucundaki ateşinden dolayı, sahip olduğu yüksek sıcaklık (730-800 °C) sonucu, yangın riskini arttıran etkenlerden biri olup dikkatsizlik yüzünden çıkan yangınların sebepleri arasında en önemlilerindendir. Doğru cevap E’dir.

Endüstriyel tesislerde ve genellikle LPG yakıt ile kullanılan kazan daireleri, sıcak suyun işletmede proseslerde ve ısınma gibi amaçlar için kullanılır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe göre bu tür kazan daire ve yakıt depoları için alınması gereken önlemler kapsamında; kazan daireleri mesken ve genel kullanım binasına en az 20 m mesafede olacaktır. 20 m’den yakın yapılması gereken yerlerde koruma duvarı yapılacaktır. Doğru cevap C'dir.

Doğal Gaz: Petrolün oluşumuna benzer şekilde; Yeryüzünün alt katmanlarındaki organik maddelerin zamanla bakterileşmesi sonucu oluşmuştur. Doğal gaz esas olarak, metan, metana göre daha az oranda etan, propan, bütan gibi yanıcı gazlar ile nitrojen, karbondioksit, hidrojen sülfür ve helyum gibi yanıcı olmayan gazlardan oluşan renksiz, kokusuz, havadan hafif bir gazdır. Doğru cevap C’dir.

Rabiç sıvaları genellikle ahşap bir iskelet üzerine rabiç teli veya kümes teli üzerinde 4-5 cm kalınlığında harç ile sıvanmasıdır. Doğru cevap D’dir.

Hücum safhasında, her türlü hazırlık tamam olduktan sonra tüm araç, gereç ve personel ile söndürme işlemine usulüne uygun olarak başlanır. Öncelikle asıl yangın üzerine müdahale edilerek gedik açılmaya çalışılırken bir başka koldan da yangının sirayetini önlemek ve kapıları, kaçış yollarını serbest tutmak için müdahale edilir. Doğru cevap C’dir.